By 
Uluslararası Doğayı Koruma Birliği’nin (IUCN) ‘Tehdit Altındaki Türler Kırmızı Listesi‘nde bulunan fillerin azalan popülasyonuna dikkat çekmek için 2012’den bu yana 12 Ağustos, Dünya Fil Günü olarak kutlanıyor.
AA’dan Ayşe Erkeç’in aktardığına göre; dengesiz yağış rejimleri, kuraklık ve habitatlardaki değişimlerin fil popülasyonunu için büyük sorun oluşturduğunu söyleyen IUCN üyesi ve yaban hayatı biyoloğu Dr. Deniz Mengüllüoğlu, filleri etkileyen tür çeşitliliği kaybını şöyle anlatıyor:
“Fillerin yok olması besin zincirinin kopması ve fillere bağımlı olan ekosistem tiplerinin ekolojik fonksiyonlarını ve tür çeşitliliğini kaybetmesi anlamına geliyor.”
Fotoğraf: David Talukdar – Anadolu Ajansı
Birliğin 2016’da yayımladığı Afrika Fili Durum Raporu‘na göre, 2006 ile 2016 tarihleri aralığında kıtada yaşayan fil sayısı 111 bin azalarak 415 bine geriledi.
Dünya Doğal Hayatı Koruma Vakfı‘nın verilerine göre ise yüzyılın başında 100 bin civarında olan Asya fillerinin sayısı günümüzde 50 bine kadar düşmüş durumda.
Üç tür de tehlikede
IUCN üyesi ve yaban hayatı biyoloğu Dr. Deniz Mengüllüoğlu, bugün yalnızca Afrika savan fili, Afrika orman fili ve Asya fili olmak üzere üç fil türünün bulunduğunu belirtti.
Mengüllüoğlu Afrika savan filinin IUCN’in kırmızı listesinde “tehlikede”, Afrika orman filinin ise “kritik derecede tehlikede” kategorisinde yer aldığını belirtiyor.
Dr. Deniz Mengüllüoğlu, evcilleştirilebilen tek fil türü olan ve geçmişte Mezopotamya’dan başlayarak Java’ya kadar dağılım gösteren ancak şu an Hindistan ve Sumatra arasında çok parçalı halde yaşayan Asya filinin de aynı listede “tehlikede” kategorisinde bulunduğunu aktardı.
Fotoğraf: Andrew Wasike Shimanyula – Anadolu Ajansı
Fillerin yok olması = Ekosistemlerin fonksiyonlarını kaybetmesi
Fillerin bulundukları habitat ve ekosistemlerde ekolojik mühendis rolünde olduklarını kaydeden Mengüllüoğlu, şunları söyledi:
“Habitatları yıkıp yeniden inşa ediyor, yüzlerce türden bitki tohumunu uzak noktalara taşıyor, diğer yüzlerce canlı türü için yaşayacak ortam hazırlıyor ve ayrıca kurak dönemlerde yaşam kaynağı olan su sağlıyorlar. Afrika savan filleri onlarca türden ve sayıları milyonlarla ifade edilen antiloplar, zebralar, kemirgenler, kuşlar, sürüngenler, böcek türleri ve bunların avcıları olan yüzlerce türden etçil canlı için yaşayacak ortam sağlıyorlar. Kendilerinin yaptığına ek olarak, bu türleri de ortama çekerek doğal gübreleme, tohumlama, otlama gibi faaliyetleri artırdıklarından çok zengin bir sistem oluşturuyorlar.”
Afrika orman filleri ve Asya fillerin ise tohum taşımaya ek olarak, ormanlarda hayvan otobanları denebilecek yollar, dinlenme ve otlama noktaları olan geniş orman içi açıklıklar oluşturduklarını bildiren Mengüllüoğlu, bu yol ve açıklıkların yüzlerce farklı tür tarafından besin, su ve hatta yaşam için çok önemli olan tuz ve minerallere ulaşabilmek amacıyla kullanıldığını, böylece yüksek tür çeşitliliği ve kompleks bir besin zincirinin desteklendiğini vurguladı.
Fotoğraf: Andrew Wasike Shimanyula – Anadolu Ajansı
Mengüllüoğlu, “Dolayısıyla filler, tarihi ve güncel dağılımlarında biyolojik çeşitliliği yüksek ve besin zincirinin tam anlamıyla işlediği sistemler oluşturuyorlar ve korunmaları sadece kendileri açısından değil başka yüzlerce belki binlerce tür açısından çok önemli” değerlendirmesinde bulundu.
Fil dişi uğruna tehlikede olan bir tür…
Fil nüfusunun azalmasındaki en önemli etkenleri fil dişi amaçlı kaçak avcılık ve fillerin yaşam alanlarının yok olması şeklinde sıralayan Mengüllüoğlu, şöyle devam etti:
“Savanların çoğunda su varlığının izin verdiği şekilde tarım ya da hayvancılık yapılıyor. Bu da daha fazla insan-yaban hayatı çatışması demek. Geçmişte kurak ve yağışlı dönemlere göre göç eden antilop sürüleri sürekli aynı yerde evcil otlatma sebebiyle verimsizleşen bu bölgelere gelmeyi tercih etmiyorlar. Aşırı evcil otlatması ve rekabet sebebiyle habitatlar zenginlik ve verimliliğini yitiriyor, yabani otçul popülasyonları azalıyor. Aslan, pars, çita ve benekli sırtlan gibi büyük etçil türleri evcil türlere yöneliyorlar ve sonları öldürülmek oluyor. Korunmayan ve fil varlığı biten bu tip alanlarda tam anlamıyla bir doğal besin zinciri ve biyoçeşitlilik çöküşü yaşanıyor.”
Fotoğraf: Adam Abu Bashal – Anadolu Ajansı
‘En çok etkilenenler çöl vahalarında yaşayanlar’
İklim değişikliğinin filleri göçe zorladığını, göç rotalarının ise işlevsiz hale gelebildiğini işaret eden Mengüllüoğlu, “Asya’daki ufak korunan alanlarda yaşayan ve göç edemeyen fil sürüleri, süresi uzayan kurak dönemler nedeniyle korunan alanları terk etmek ve milyonlarca insanın yaşadığı yerleşim yerlerinin kenarlarından geçerek tehlikeli göçler yapmak zorunda kalıyor. Geçtiğimiz yıl Çin’in Yunnan bölgesinde yaşayan ve 17 filden oluşan sürünün 500 kilometrelik inanılmaz göçü, dünya gündeminde geniş yer bulmuştu. Göç sebeplerinin tam olarak ne olduğu kestirilemese de araştırmacılar, fillerin korunaklı bir alan bulma umuduyla göç ettiğini tahmin ediyor” şeklinde konuştu.
‘Güvenli göç koridorları gerekiyor’
Dengesiz ve tahmin edilemeyen yağış rejimleri, bunu takip eden kuraklıklar ve habitatlardaki değişimin özellikle göç edemeyen ve korunan alan adalarına sıkışmış fil popülasyonları için büyük sorun oluşturduğuna değinen Mengüllüoğlu, çöl sınırları ve Namibya gibi kurak ülkelerdeki çöllerin vahalarında yaşayan fillerin kuraklıktan en çok etkilenenler olduğunu, açlık ve susuzluk nedeniyle bitkin düşerek öldüklerini, yavrularını kaybedebildiklerini söyledi.
Fotoğraf: Fatih Ferhat Sürmeli -Anadolu Ajansı
Fillerin korunmasına katkıda bulunmak amacıyla korunan alanların etrafında güvenli göç koridorlarının oluşturulması gerektiği uyarısında bulunan Mengüllüoğlu, sözlerini şöyle tamamladı:
“Bölgede yaşayan halkın, fillerin göç davranışı hakkında sürekli bilgilendirilmesi ve göç sırasında fillerin durup dinlenme ve beslenmek için kullandığı tarım alanları ve yerleşim yerlerinde yarattıkları zararların hükümetler tarafından karşılanması gerekiyor. Fillerin yaşadığı mutlak koruma bölgeleri ile bunların çevresindeki tampon koruma bölgelerinin genişletilmesi ve insan baskısının azalması; besin ve su kaynaklarının yeterli düzeye yükselmesini sağlayacağından insan nüfusunun yüksek olduğu Güney ve Güneydoğu Asya‘da fil göçlerinin ve çatışmanın azalması anlamına gelebilir.”
Comments