Bir kaç gün önce Alper’den mesaj geldi ‘ Yılın son yazısı var mı?’ diye. Aylardır nefes almam için bile zaman bırakmayan başka meşguliyetler nedeniyle yazmaktan o kadar uzak kaldım ki. Hal böyle olunca kafamı toplayıp iki kelimeyi bir araya getirmekte zorlandığım için genel olarak Alper’e “bu hafta yok, bu haftada yok, şimdi de yok .” cevapları vermek zorunda kaldım. Fakat bir hafta önce izlediğim bir tiyatro gösterisi ve bu gösterinin şahane oyuncuları hakkında konuşmak, yılın son yazısında onlardan bahsetmek boynumun borcu oldu.
Bu oyun izlediğim ikinci gösterileri idi İlkinde ne kadar etkilendiysem ikincisinde de o kadar etkilendim. Oyun Palermo’nun en şık tiyatrolarından biri olan Tiyatro Biondo’da sergileniyor. Diğer oyunlardan farklı olarak bu oyunu izlerken sağınızda solunuzda, salona giriş kapılarında, balkonlarda, localarda, sahnenin önünde sıra sıra dizilmiş ellerini göğsünde kavuşturmuş, bellerinde silahları ile hazır bekleyen polislerin ve gardiyanların eşliğinde izliyorsunuz. Çünkü oyuncular mahkum. Hapishaneye girene kadar tiyatro ile hiçbir yakınlıkları olmamış. Kimisi cinayetten, kimisi hırsızlıktan, kimisi uyuşturucu ticaretinden tutuklu 12 kadın mahkum. Her birinin hikayesi bir diğerinden farklı, ortak yanları ise hayata yeniden inanma çabaları.
Oyunun yönetmeni Claudia Calcagnile. Claudia, tam dört yıldır Palermo’nun Pagliarelli hapishanesinde tutuklu, yaşları 18 ile 65 arasında olan 12 kadın mahkumla çalışıyor. Oltre Mura (duvarın ötesi ) projesi Mosaica derneğinin desteği ile başlıyor. Claudia, bu oyunun projesinin final ürünü olduğunu ama projenin amacının bu oyunu çıkarmak değil workshop sırasında mahkumların kendilerini yeniden tanımaları, kendilerine yeni sorular sormayı öğrenmeleri olduğunu söylüyor.
“Sahnenin ortasına hayatı koyarak çalışıyoruz, hayatın içinde yaşananlarla beslenir tiyatro, hapishane bize yenilenmeye ihtiyacı olan tiyatro için yeni bir dil aramamıza, tiyatronu norjinal işlevini yeniden keşfetmemize olanak sağlıyor.” diyor Claduia Calcagnile ve ekliyor: “Oyuncular tiyatroda kendilerini ifade etmenin ve onları çevreleyen alana yeni anlamlar kazandırmanın yeni bir yolunu buldular ve tamamen kendileri olamabilme yetenekleri projenin en ilginç yanlarından biriydi.”
Oyunda oğlunun ölümüne yas tutan bir anne başkalarıyla diyalog kuramıyor ve kendi ile sessiz bir diyaloğa girip baskıcı dünyaya karşı sağır ve dilsiz oluyor. Zorunluluktan kaçış arayan oğlunun karısı Marianna kendisinin ötesine geçme, başka bir yerde hissetme çabası peşinde koşuyor ve sonra kendini tekrar değişmeden, birbirinden farklı, tekrarlanabilir, kırılabilir kağıt olarak buluyor.
Sahnedeki sanatçılar oyunculuk yapmıyor, bir çözüm sorusunu Marianna’nın niteliklerinde kendilerine ve halka yöneltiyorlar. Duygusal bağlılıklar, tabulara yasaklara rağmen sadece dış dünyadaki kapıların ardını değil, içimizdeki kapalı kapıların ardını görüp özgürleşmek mümkün mü diye soruyorlar.
Marianna’nın hayatının nerede bittiğini ve bu çalışmanın aktrislerinin otobiyografisinin nerede başladığını söylemek zor oyunda.
Mahkumlardan biri kim olduğu sorusuna; “ Ben eski bir hırsız, eski bir yanılmış, eski bir sesini kaybetmiş, eski bir öfkeliyim “ diye cevap veriyor. Hamile olan başka bir mahkum hep oyuncu olmak istediğini ve bunu ancak hapiseneye girdikten sonra gerçekleştirebildiğini söylüyor. Bir başkası ise “Eğer hapishane dışında olsam böyle bir işe girmek aklımın ucuna gelmezdi, asla böyle bir şeyi kabul etmezdim, edebileceğim aklıma bile gelmezdi.” diyor. Claudia’nın yaptığının ne kadar olağanüstü bir şey olduğunu ancak o kadınları sahnede izlediğinizde anlayabiliyorsunuz. Bir günlüğüne duvarların ardını yeniden gören bu kadınlar. “Bugün neredeyse özgür bir insan gibiydik.” diyorlar sesleri titreyerek, alkışların arasında, gardiyanların eşliğinde duvarların ardına dönerken.
Herkese özgür ve kapıların ardını görebildiğiniz bir yıl dilerim.
In Stato di Grazie’
Compagnia Oltremura
Yönetmen: Claudia Calcagnile
Yardımcı yönetmen: Francesco Paolo Catalano
Kostümler: Concetta Chillemi, Patty Owens
Aydınlatma tasarımı: Vincenzo Cannioto
Sahne: Giuseppe Accardo
Müzik Danışmanlığı: Gaia Quirini
Grafikler: Sonia Burgì
İletişim: Maghweb
İşbirliği ile: Carla Munnia, Lidia Papotto ve Nunzia Lo Presti
Resim: Francesco Paolo Catalano
Fotoğraf : Salvo Veneziano
.
Şenay Boynudelik