Bolu Müze Müdürlüğü ekipleri, Kıbrıscık’ın Karadoğan köyü Avlatarla mevkisindeki tarihi kaya oymaları ve yerleşim yerinin koruma altına alınması için Kültür ve Turizm Bakanlığı Ankara Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’na başvuru yaptı. Başvuru sonrasında bölgede yapılan inceleme ve hazırlanan rapor kapsamında verilen karar, Resmi Gazete’de yayımlandı.
Ankara Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu‘nun 4684 sayılı kararı kapsamında tarihi duvar oymaları, ‘1’inci Derece Arkeolojik Sit Alanı’ olarak tescillenip, koruma altına alındı.
Kıbrıscık’taki kayaya oyulmuş yapıların, M.S. 7’nci ve 9’uncu yüzyıllar arasında bölgedeki Bizans halkı tarafından korunma ve yaşama amaçlı kullanıldığı düşünülüyor.
Bölgede kaya manastırı, kayaya oyulmuş mezar odaları ve keşiş odalarının bulunduğu belirtiliyor. Tarihi kaya yerleşim yeri, Seben ilçesindeki Solaklar, Muslar ve Çeltikdere kaya evleriyle benzerlik gösteriyor.
Kıbrıscık Belediyesi’nin verdiği bilgiye göre; Kaleönü (Elliönü) mağaralarında kayaya oyulmuş üç nefli sıvalı, mezar bölmesi ihtiva eden küçük bir kaya şapeli, ayrıca kayaya oyulmak suretiyle yapılmış birinden diğerine geçilebilen 3-4 hücreden oluşan muhtemelen keşiş odaları ve yine kayaya oyulmak suretiyle yapılmış mezar odası yer alıyor.
Bu mağaralarla ilgili bu bulgular Roma dönemine ait bir kaya manastırı olduğunu gösteriyor.
Ayrıca, Belen Köyü Çukur mahallesinde birisi sarnıçlı olmak üzere iki adet su havuzlu (yalaklı) çeşme yer alıyor.
Duvarları gayrı muntazam kesme taşlardan yapılmış olan çeşmelerde kullanılan kireç harcı ve çevredeki mezarların yapıları buranın Roma devrine ait olduğunu belgeliyor.
Yine Uludere’ye bakan dik yamaçta bulunan Alcının Kayası denilen mevkiide ise kayaya oyulmuş kaya sığınakları bulunuyor. Bu sığınakların Seben İlçesi Muslar mahallesi, Alpagut Köyü, Çeltikderesi kaya sığınaklarıyla büyük benzerlik gösterdiği anlaşılmıştır. Dik yamaçlara yapılmış olan bu sığınakların M.S. 7. ve 9. yüzyıllar arası Orta ve Kuzey Anadolu’daki Arap-Bizans mücadeleleri sırasında bu bölgede yerleşik Bizans halkı tarafından korunma amaçlı kullanılmış olması muhtemel görülüyor.
