Bolsonaro’nun beslediği rant grupları, Lula’ya karşı ayaklanmada Amazon’da yoğunlaştı

Brezilya’nın yeni başkanı Luiz Inacio Lula da Silva’nın yemin ederek görevine resmen başlamasının ardından ABD’ye uçan Jair Messias Bolsonaro’nun destekçileri başkanlık sarayına ve kongreye saldırılarda bulundu. Lula, saldırıların bir darbe girişimi olduğunu ifade etti. Brezilya’da hakim olan toplumsal kargaşa, Lula’nın Amazonlar’ı koruyacağını taahhüt eden ifadelerinin ve açıklanan planların ardından yaşandı. Lula’nın açıkladığı Amazon’u koruma hedefleri, bölgeyi sömürmek isteyen çıkar gruplarını tehdit eder nitelikteydi.

Guardian’dan Jonathan Watts’ın aktardığına göre; Bolsonaro’nun taraftarlarının gerçekleştirdiği darbe kalkışmasının doğaya karşı verilen savaşın bir başka cephesi olarak görülmesi gerekiyor.

Bir hafta önce, Brezilya’nın yeni başkanı Luiz Inácio Lula da Silva, yemin törenini dünyanın muhtemel en iddialı çevre programını açıklayarak kutlamıştı.

‣ Brezilya’da üçüncü Lula dönemi: İklim ve çevre baş rolde

‣ Brezilya’da 2. Lula dönemi: Amazon’da ormansızlaşmaya son verilecek

‣ [COP27] Lula, 2025’te Amazon COP’u düzenlenmesini istedi: Brezilya geri döndü

‣Lula’nın Brezilya’da başa geçmesiyle Norveç, Amazon Fonu’nu yeniden etkinleştirdi

Rant grupları için tehdit: Amazon’u korumak…

Lula, Çevre ve İklim Bakanlığı’nın başına atanan Marina Silva ile birlikte Amazon’larda sıfır ormansılaşma sözü verdi.

Ayrıca Lula yerli halktan bir kadın olan Sonia Guajajara‘yı Brezilya’nın ilk Yerli Halklar Bakanı olarak atadı.

Guajajara’nın ataması yerlilerin karar alma mekanizmalarına dahil edilmesi anlamında önem taşıyor. Çünkü ormanın çoğu yerli toprakları olarak belirlenmiş, ancak genellikle madencilik ve ağaç kesme operasyonları yürüten veya ormanı otlatma alanları haline getiren suç çeteleri tarafından ekokırıma uğratılan alanlar söz konusu. Bu atamalar ve çevre korumasına ilişkin verilen sözler tarihi bir değişikliğe işaret etti.

500 yıl önce Avrupalıların işgalinden bu yana, Brezilya ekonomisi, vahşi doğanın yok edilmesi ve asıl yerlilere boyun eğdirilerek sindirilmesi üzerine inşa edilmiş durumda.

Yönetim değişikliği, doğa koruma alanlarında ve yerli topraklarında arazi gaspı ve altın madenciliği gibi yasa dışı maden çıkarma faaliyetlerinden rant sağlayanları tehdit etti.

Sempatizanların finansmanı

Kargaşa çok önceden organize edildi, ciddi parayla desteklendi ve güvenlik güçlerinde bulunan, eski başkan Jair Bolsonaro’nun sempatizanları tarafından açık bir şekilde göz ardı edildi.

Brezilya Başkanı Lula, saldırıdan sonraki ilk açıklamasında, söz konusu darbe girişimine yasadışı madencilerin, ağaçları katledenlerin ve “kötü tarım ticaretinde” bulunan kişilerin karışmış olabileceğini öne sürdü.

Bu henüz kanıtlanabilecek bir boyutta olmasa da yağmur ormanlarını ve diğer canlı topluluklarını koruma planlarının Amazon’dan rant sağlayanlar için bir huzursuzluk yarattığı söylenebilir.

Son iki aydır Bolsonaro protestocularından oluşan gruplar, ülke çapında askeri üslerin dışında kamplar kurdu.

Protestocuların sayıları azaldı ve askerler dahil çoğu insan bu grupları görmezden geldi. Ancak Lula’nın darbe girişimi olarak adlandırdığı saldırı güvenlik güçleri tarafından bastırıldı ve bin 500’ün üzerinde kişi gözaltına alındı. Protesto kampları dağıtıldı ve otobüslere de el konuldu.

Polis tarafından serbest bırakılan ilk 70 kadar gözaltı arasında, üç yıl önce Washington DC‘deki Kongre baskınına karışan “QAnon Şamanı” ve Trump destekçilerine benzer şekilde protestocular bulunuyordu. Kalkışmada bulunanlar arasında Bolsonaro destekçisi politikacılardan avukatlara, güvenlik güçlerinden dernek yöneticilerine kadar birçok isim de yer aldı.

Protesto kamplarının finansmanı ve organizasyonu hakkında da soruşturma sürüyor. Basına sızan bir bilgiye göre; bu soruşturma kapsamında geçici barınak, portatif tuvalet gibi araçların içerisinde bulunduğu uzunca bir ihtiyaçlar listesinin finanse edildiği bir hareket olduğu ortaya koyuldu ve bunun organizatörleri arasında birkaç Bolsonaro destekçisi yerel politikacının yer aldığı görüldü.

Eylemler aşırı bir hal aldı

Ek olarak özellikle Amazon‘un Novo Progresso belediyesindeki protestocuların polise kurşun sıktığı ve taş attığı şiddet olayları da yaşandı. Aralık ayında Amazon’un Pará eyaletinden bir iş insanının Brasília havaalanını bombalamaya teşebbüs etmesi hala eylemlerin en aşırısı konumunda.

Bu katılımcıların çoğunun Amazon’dan olması ise tesadüf değil. Uçsuz bucaksız yağmur ormanı bölgesi, uzak güney ve büyük kıyı şehirlerinin içindeki zengin yerleşim bölgeleriyle birlikte Bolsonaro için bir destek yatağı.

Ormansızlaşma çemberindeki birçok kişi, arazi temizliğinde yüzde 59,5’lik bir artıştan, yasadışı altın madenciliği ve arazi gaspından cezalandırılmadı ve üzerine Bolsonaro yıllarında bunlardan kâr elde etti.

Bu kar gruplarının çıkar sağladığı Amazon’un koruma taahhütlerinin yeniden gündeme gelmesi de aldıkları mevcut rantı tehlikeye attı.

Lula, devir teslim töreninde ‘korkunç bir harabe’ye benzettiği ülkede bırakılan atmosferi düzelteceği sözünü vermişti.

Brezilya Amazonlarını korumayı seçim kampanyası sırasında büyük yer veren Lula, yerli liderlerle tanışmak ve ormanın geleceği hakkında konuşmak için Amazon Müzesi’ni seçmiş ve “Kimse Amazon’u dokunulmaz bir dünya sığınağına dönüştürmek istemiyor. İstediğimiz, zenginliğimizden, biyoçeşitliliğimizden faydalanmak” diye konuşmuştu.

Yemin töreninde ise ormansızlaşmaya ve çevresel tahribata izin vermeyeceğini söyleyen Lula, başkan olarak yayınladığı ilk kararnamelerle, 21 milyon yoksul Brezilyalı’ya aylık 600’er real yardım güvencesi verdi, hükümetin çevre koruma ajansı IBAMA‘nın Bolsonaro döneminde budanan yasadışı ormansızlaşmayla mücadele yetkilerini iade etti ve koruma altındaki Yerli topraklarında yasadışı madenciliğinin önünü açan  uygulamaları durdurdu.