Bir Naum Faik gelip geçti Diyarbakır’dan

Büyük düşünür ve öğretmen (malfono) Naum Faik,1868 Yılında Diyarbakır’da doğdu. 5 Şubat 1930 yılında Amerika’da acı dolu hayatına gözlerini kapadı. Ölümünün üzerinden 81 yıl geçti ama bu güne kadar Türkiye’de onunla ilgili tek bir kitap çevrilmiştir ( “Naum Faik ve Süryani Rönesansı” /Murat Fuat Çıkkı, Çeviren Mehmet Şimşek ). Diyarbakır’da doğumundan, Amerika’da ölümüne kadar verdiği yaşam mücadelesinde birçok eser bırakan Naum Faik bir yurtseverdir. Aynı zamanda O bir öğretmen (malfono), o bir aydın, dilbilimci, gazeteci, Süryani rönenansını o topraklarda ilk başlatan insandır. Ne yazıkki, Anayurdunda ve doğduğu yer olan Omid (Süryani mitolojisine göre Amed’in adı) ‘de bile tanınmayan bir yazar Naum Faik.

Çok küçük yaşta anne ve babasını kaybeden büyük yazar hayata çok erken atılmak zorunda kalmıştır. Çalışmak zorunda kalan Naum Faik, 1888’de Diyarbakır’da bulunan Süryani medresesinde öğretmenliğe ilk adımını atar.1889 yılında ise Urfa’da Mor Petrus kilisesinde vekâleten öğretmenlik mesleğini yapar. 1890’da tekrar Diyarbakır’a dönerek yeniden Süryani medresesinde 4 yıl öğretmenlik yapmıştır. Çok küçük yaşlarda hayata atılmak zorunda kaldığı için istediği eğitimi alamadığından, Beyrut’da bulunan fakülteden eğitim almak amacıyla görevinden ayrılır. Tamda bu dönemlerde Hıristiyanlara karşı müdahaleler başlar (20 Aralık 1895) Bu günler Hıristiyanlar için zor günlerdir. Naum Faik’de yaşanan bu müdahaleler yüzünden çok acı çeker 1896’da Beyrut’a büyük umutlarla gider, gider gitmesine de Kudüs’te hayal kırıklığı ile tekrar anayurduna geri döner.

1904 yılında Diyarbakır’da üçüncü kez öğretmenliğe başlar. 1908 yılında Osmanlı Devletinin yayımladığı bir kanunla Süryanilerde bir uyanış başlar. Bu kanunun sağladığı yenilikler sonucu Naum, İntibah (Uyanış) derneğinin hedef ve politikalarına uygun, yayım işlerini düzenleyip bültenlerini yazmaya başlar. Bir yıl sonrada “Şark Yıldızı” adlı Süryanice dergiyi, Diyarbakır’da yayınlamaya başlar. Hem öğretmenlik yapıp hem dergi çıkaran Naum Faik bir yandan da Şemmaslık rütbesiyle Diyarbakır Meryem Ana Kilisesindeki görevini yürütür. 24 yıla sığan öğretmenlik hayatında Diyarbakır, Urfa ve Adıyaman’nın birçok kasaba ve köyünde anadil (Süryanice) dersi veren yazarın ömrü hep çilelerle geçmiştir.

Anadilde eğitime büyük önem veren yazar çıkardığı dergi ve gazeteler ile çok dilli bir coğrafyaya hizmet etmiştir. Türkçe, Arapça, Süryanice olarak yayımladığı çok dilli gazeteyi Diyarbakır’da ilk çıkaran kişidir.

2011 Türkiye’sinde ise BDP, anadilde eğitim hakkı ve çok dilli belediyecilik anlayışı ile Naum Faik’in yaktığı meşaleyi şimdi Kürt halkı taşımaktadır. O toprakların kaderi midir? Kederi midir? Bilinmez ama aradan yüzyılı aşkın bir zaman geçmesine rağmen, hala çok dilli anlayış kamu kurum ve kuruluşlarında hayata geçmemiştir. Belkide, Diyarbakır’ın havasından, suyundan olsa gerek. O toprağın çocukları hangi halktan gelirse gelsin direnişçi bir ruhla doğarlar. Naum Faik, yoksulluk ve halkına salt Hıristiyan oldukları için yapılan müdahalelerin yarattığı bütün olumsuzluklara rağmen mücadele etmekden hiçbir zaman vazgeçmeyen bir yurtseverdir. Fransız Devrimin ‘ulus’ ve ‘ulus –devlet’ düşüncesinden etkilenen zamanının öteki lider kişilikleriyle (Harputlu Aşur Yusuf ve Senharip Bali ) ile beraber Süryani halkını bir ulus düşüncesinde toplamak için çok emek harcamıştır.

1911’deki Trablusgarb savaşı (Osmanlı-Türkiye)’nda burada yaşayan Süryanilere yapılan baskı ve eylemler büyük korku salmıştı yüreklerine. Bunun sonucu Süryaniler kafile, kafile göç etmek zorunda kalmıştır anayurtlarından. Ama Naum Faik’ın çok sevdiği Diyarbakır’ı terk etmesinin en büyük nedeni, 1911’de iktidarını pekiştiren İttihat ve Terakki hükümetinin ülkedeki muhalefeti susturmak ve sindirmek amacıyla başlattığı kampanyalar ve hayata geçirdiği yeni dernek yasasıyla kurduğu baskılardır. Bu baskılara bir yıl dayanabilen Faik, istediklerini hayata geçirmek uğruna, 1912’de Diyarbakır’ tan göçeder. Biliyordu ki “O GİTMEZSE HALKI GİDECEKTİ”.

22 Eylül 1912’de Ailesi ile birlikte Beyrut’a oradan da Amerika’ya gitmiştir. Bu halkın payına bu güne kadar o coğrafyada hep gurbet, hep acı düşmüştür. Diyarbakır’ın ve Süryani halkının sosyal hayatına katkısı olan Naum Faik, Amerika’ya gitmek zorunda kalışıyla Omid yiğit bir evladını kaybeder.

44 Yaşında Amerika’da yeni bir hayata başlayan yazar orada da halkı için anayurdu ve Diaspora’da yaşayanlar arasında köprü kurmak adına “Bethnahrin” Mezopotamya adlı gazeteyi yine Süryanice-Arapça-Türkçe dillerinde çıkarır. Bir yandan da gurbette yaşayan Süryani gençlerine Süryanice öğretir. Bu dönemde Ömer Hayyam’ın Rübailer’ini Süryanice’ye tercüme eder. 1930 yılının 5 Şubat günü 2.kez yakalandığı zatürre hastalığı nedeniyle 62 yaşında hayata gözlerini kapar. Süryani ulusçuluğunu gençler ve halkı arasında gelişmesine neden olan Naum Faik yaşarken değeri bilinmeyen bir yazardır.

Hayatını kendi halkına ve geleneğine adayan Süryani kahramanını Diyarbakır ve Türkiye halkları ise onun vatanseverliğini anlatan şu dizelerle tanıyacaktır;

“Sende doğdum sende ölmek isterim ey vatanım

Eylerim arzu turabında gömülsün bu tenim”

Tıpkı,7 Ağustos 2009’da yitirdiğimiz Ermeni asıllı büyük ozan Aram Digran gibi bu dünyadan göçüp giderken son arzusuydu Diyarbakır’a gömülmek. Ne Aram Digran’nın nede Naum Faik’in son dileğini yerine getiremedik. Bir mezarı bile çok gördüğümüz yazar ve sanatçılarımıza Diyarbakır ve Türkiye’nin bir borcu vardır. Mezopotamya tarihine kalıcı eserler bırakan bu aydınlarımıza bir karış toprağı bile çok görenleri bir gün gelecek tarih yargılayacaktır.

Diyarbakır’ın aydınlanmasına katkı sağlayan bu yazara Aralık 2009’da, Sur belediyesine bağlı bir sokağa Naum Faik ismini veren Süryani dostu Sur belediye başkanı Abdullah Demirbaş’tan Süryani halkının ve biz aydınların bir talebi var. Naum Faik’in doğduğu evi kamulaştırıp, bir Naum Faik müzesi yapalım hep birlikte diye düşünüyorum. Avrupa’dan ve dünyanın her yerinden gelecek Süryanilerle renk, renk kuşatalım Sur ilçesini. Haydi! Türk’üyle, Kürdü’yle, Arabı’yla, Süryani’siyle, Ermeni’siyle, Rumu’yla her renkten çiçek bahçesine çevirelim bir kez olsun Diyarbakır’ı. Herkes kendi dilinde söylesin türkülerini, seslerimiz karışsın birbirine. Aynı acılar süzgecinden geçen halklarla, güneşin ve ışığın çocukları aynı halaya duralım Omid’de.

Ezilen halklarla yan yana duran değerli başkanımız verilmiş Sözünüz olsun şimdiden, Bundan bir asır öncesi tıpkı sizin gibi Ana dilde eğitim ve çok dilli anlayışı savunan ve sürgünler yaşayan Naum Faik’i 5 Şubat 2012’de doğduğu evin restorasyonu bitmiş ve belediye bünyesinde 1 haftaya yayılan etkinliklerle analım. Ne dersiniz?