Beş bin ötegezegenden Dünya’ya benzeyenlerin sayısı ‘0’: Başka gezegenlerde yaşam arayışı nasıl gidiyor?

NASA‘nın güneş sistemi ötesindeki gezegenlerin (ötegezegenler) keşfi için çalışan bilim ve teknoloji yönetim ofisi Exoplanets, Twitter paylaşımında “Şimdiye kadar güneş sistemimizin ötesinde 5 binden fazla gezegeni doğruladık. Tam olarak sıfır tanesi tıpkı Dünya gibi” dedi.

NASA’nın Twitter hesabı da bu paylaşıma, “Ne diyebiliriz ki? Bizim gibi bir gezegen yok” yanıtını verdi.

Exoplanets programının ana hedefi, 2014 NASA Bilim Planı‘nda açıklandığı gibi, diğer yıldızların etrafındaki gezegenleri keşfetmek, özelliklerini karakterize etmek ve yaşam barındırabilecek gezegenleri belirlemek.

NASA, “Evrende yalnız mıyız?” sorusuna basitçe,“Şimdiye kadar bildiğimiz tek yaşam tam burada, Dünya gezegenimizde. Ama araştırmaya devam ediyoruz” yanıtını veriyor.

What can we say? There's no planet like us🌏 💁🏼‍♀️ https://t.co/sQXOj5utOF

— NASA Earth (@NASAEarth) June 28, 2022

Ötegezegen, güneş sistemimizin ötesindeki herhangi bir gezegene deniyor. Çoğu diğer yıldızların yörüngesindedir, ancak ‘haydut gezegenler’ olarak adlandırılan serbest yüzen ötegezegenler galaktik merkezin yörüngesinde döner ve herhangi bir yıldıza bağlı değildir.

Dünya, üzerinde yaşam olduğunu bildiğimiz tek gezegendir…şimdiye kadar. Bilim insanları galakside Dünya’ya benzer gezegenler ve yaşam belirtileri arıyorlar.

Dünya’da gördüğümüz gibi yaşam, insanlığın çok sert sayacağı koşullara (sıcaklık, radyasyon, tuzluluk, asitlik, kuraklık vb.) uyum sağlayabilir. Bu nedenle, yaşamın başka dünyalarda başlamış ve alışkın olduğumuza oldukça yabancı koşullara adapte olması mümkün olabilir.

Peki bu zamana kadar ne bulundu?

Ötegezegenleri arama çalışmaları 1989’da başladı.

1995’te Güneş benzeri bir yıldızın etrafında tespit edilen ilk gezegenin ardından bugüne (29 Haziran 2022), tam 5 bin 44 gezegenin varlığı doğrulandı.

8 bin 793 gezegen ise tespit edildi ve doğrulanmak için aday.

Doğrulanan 5 bin 44 gezegenden;

• 1768’i ‘Neptün’e benzeyenler’: Bunlar bizim sistemimizdeki Neptün ve Uranüs’e benzetiliyor.
• 1572’si ‘Süper Dünya’ kategorisinde: Bunlar bizim sistemimizdeki hiçbir gezegene benzemeyen egzotik gezegenler. Dünya’dan çok daha ağır ve büyük; bir yandan da Neptün gibi gaz devleri kadar parlaklar; kaya veya gazdan veya her ikisinin kombinasyonundan oluşuyorlar.
• 1512’si ‘gaz devi’: Bunlar bizim sistemimizdeki Neptün ve Jüpiter benzeri gazdan oluşan gezegenler.
• 187’si ise ‘topraksal’: Bunlar, bizim sistemimizdeki Merkür, Venüs Mars ve Dünya’ya benziyor. Kayalık bir yeryüzleri ve demir bakımından zengin bir çekirdekleri var.
• 5’i ise ‘bilinmeyen’ kategorisinde.

Bazı ilginç örnekler ise şöyle:

Pofidik pembe gezegen

GJ 504-b, dört Jüpiter büyüklüğünde pofidik bir pembe gezegen. Bu dev gezegene seyahat edebilseydik, oluşumunun sıcaklığından dolayı hala koyu bir kiraz çiçeğini andıran, donuk bir macenta rengiyle parıldayan bir dünya görürdük. 

Radikal eğimli, dünyadan büyük bir dünya

Kepler 22-b, Dünya’dan daha büyük, potansiyel olarak kayalık bir gezegen.
Bir süper okyanusla kaplı olabilir. Jüri,  gerçek doğası hakkında hala kararsız; Dünya’nın 2,4 katı yarıçapında, gaz halinde bile olabilir.

Ancak teorik olarak, güneş sistemimizin buz devi Uranüs’e benzeyen, yana eğik bir okyanus dünyası. Radikal eğimi nedeniyle, yıldızının etrafında dönerken, kuzey ve güney kutupları dönüşümlü olarak her biri yarım yıl boyunca güneş ışığı ve karanlıkta kalıyor.

Cam yağmuru yağan dev bir gezegen

HD 189733 b, K-tipi bir yıldızın yörüngesinde dönen bir gaz devi.

Bu uzaklardaki mavi gezegen dost canlısı bir sığınak gibi görünebilir – ama aldanmayın! Doğrudan bakıldığında, bu gezegen, uzaydan bakıldığında Dünya’nın rengini anımsatan koyu mavi bir nokta gibi görünecektir. Fakat benzerlik burada biter.

Hava burada ölümcül. Bu çalkantılı yabancı dünyada, gündüz sıcaklığı yaklaşık 1093 derece ve muhtemelen 4,500 mil rüzgarda yağmur yağar: Yağan ise cam.

Gezegenin kobalt mavisi rengi, Dünya’da olduğu gibi tropikal bir okyanusun yansımasından değil, silikat parçacıklarıyla balı yüksek bulutlar içeren puslu, üflemeli bir atmosferden geliyor. Isıda yoğunlaşan silikatlar, mavi ışığı kırmızı ışıktan daha fazla saçan çok küçük cam damlaları oluşturabilir.

Esen rüzgarlar, ve fırtınalar, atmosferinde oluşan camı saatte iki kilometre hızla hızla yana eğik şekilde gönderiyor. Bu ‘slasher‘ gezegende ölüm ihtimalimiz yüzde bir milyon.

Metan olmayan bir sıcak dünya: GJ 436 b

Bu olağandışı dünya sadece 33 ışıkyılı uzaklıkta.

NASA’nın Spitzer Uzay Teleskobu, Güneşimizin ötesindeki bir yıldızın yörüngesinde dönen sıcak gezegenin, kendi güneş sistemimizdeki birçok gezegen için ortak bir bileşen olan metan içermediğine dair kanıt buldu.

Gezegensel atmosfer modelleri, ortak hidrojen, karbon ve oksijen karışımına ve 1.000 Kelvin’e (1.340 Fahrenheit) kadar bir sıcaklığa sahip herhangi bir dünyanın büyük miktarda metan ve az miktarda karbon monoksite sahip olması gerektiğini göstermektedir.

Bu gezegen ise yaklaşık 800 Kelvin (veya 980 derece Fahrenheit) – yani metan olması gerekirdi ama Spitzer’in gözlemleri öyle olmadığını gösterdi.