Azerbaycan: Karabağ’da operasyon başlattık

Azerbaycan Savunma Bakanlığı, Karabağ’da “anayasal yapıyı yeniden tesis etmek amacıyla antiterör operasyonu” başlatıldığını duyurdu.

Bakanlıktan yapılan açıklamada, “Siviller ve altyapı tesisleri hedef alınmamakta, yalnızca meşru askeri hedefler yok edilmektedir” denildi. Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ise, “Çeşitli kaynaklar tarafından Ermenistan’da darbe çağrısı yapıyor. BM Güvenlik Konseyi ve Rus Barış Gücü‘ne bölgede istikrarı sağlaması için çağrıda bulunuyoruz” açıklamasını yaptı.

Savunma Bakanlığı’nın duyurusunun ardından, Karabağ’ın başlıca kenti Hankendi‘de (Stepanakert) patlama sesleri ve sirenler duyulduğu bildirildi. Bölgenin yetkilileri ise Reuters’a operasyonda iki sivilin öldüğünü söyledi.

Bakanlık “Ermeni silahlı güçlerinin silahsızlandırılması ve topraklarımızdan çekilmesini ağlamak için yerel bir terörle mücadele operasyonu başlattık” diyerek  operasyondan Türkiye ve Rusya’nın haberdar edildiğini bildirdi. Operasyondan “dakikalar önce” haberdar edildiğini açıklayan Moskova‘nın ilk tepkisi ise Bakü‘ye barış anlaşmasına uyulması çağrısı yapmak oldu.

Rusya’nın bölgede 2 bin kişilik bir barış gücü bulunuyor.

Karabağ’daki sivillerin tahliyesi için Laçin yolu ve diğer yönlerde insani koridorların oluşturulduğu bildirildi.

Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı da açıklamasında “Bölgede barışın tek yolu Ermenistan güçlerinin Karabağ’dan tamamen çekilmesidir. Karabağ’da ayrılıkçı rejim feshedilmedi” ifadelerini kullandı.

Ermenistan ise Azerbaycan’ı Karabağ’da etnik temizlik yapmaya kalkışmakla suçladı. Karabağ’daki Ermeni ayrılıkçıların sözcüsü, Azerbaycan güçlerine direndiklerini belirterek, Azerbaycan güçleri Karabağ bölgesinin içlerine doğru ilerlemeye çalışıyor. Karabağ’da sivil halk arasında can kayıpları var” dedi.

AB’den kınama

Avrupa Birliği (AB) Temsilcisi AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Joseph Borrell, “AB, Karabağ’daki askeri gerginliği kınıyor.” ifadelerini kullandı. Borrell Azerbaycan’a askeri eylemleri durdurma çağrısı yaptı.

Ne olmuştu?

Uluslararası alanda Azerbaycan toprağı olarak tanınan Karabağ’da gerilim bir süredir oldukça yüksek. Azerbaycan, aralık ayından bu yana Ermenistan’dan Karabağ’a giden tek kara bağlantısı Laçin Koridorunu fiilen kapalı tutuyor.

Azerbaycan toprağından geçen koridor fiilen Rus güçlerinin kontrolünde ve Ermeniler bu koridor üzerinden gıda ve diğer ihtiyaç malzemelerini gönderebiliyordu. Fakat Azerbaycan yetkilileri Ermenileri bu yolla Dağlık Karabağ’a silah göndermekle suçluyor. Bu yüzden, bölgeden Kızılhaç’ın ambulansları hariç hiçbir araç geçmesine izin vermiyor.

Azerbaycan-Ermenistan çatışmasının kökeni ise 20. yüzyılın başlarına dayanıyor. Sovyetler Birliği döneminde, Josef Stalin Azerbaycan sınırları içinde bulunan Dağlık Karabağ’da bir Ermeni özerk bölgesi oluşturmuş; Sovyetler Birliği zayıflamaya başlayınca, Ermeniler Karabağ’ın Sovyet Azerbaycan’dan Sovyet Ermenistan’a devredilmesine ilişkin taleplerini dillendirmişti. İki toplum arasındaki anlaşmazlık çatışmaya, 1990’lı yılların başlarında da geniş çaplı savaşa dönüştü.

Taraflar, 4-5 Mayıs 1994’te Bişkek‘te, Bağımsız Devletler Topluluğu Parlamentolar Arası Meclisi, Kırgızistan Cumhuriyeti’nin Parlamentosu, Rusya’nın Federal Meclisi ve Dışişleri Bakanlığının inisiyatifiyle gerçekleştirilen görüşme sonrasında Bişkek Protokolü diye bilinen ateşkes mutabakatını imzaladı.

Parlamento temsilcileri düzeyinde imzalanan protokolle, 12 Mayıs 1994 itibarıyla tarafların ateşkes ilan etmesi ve karşılıklı saldırı düzenlememesi, “alıkonulmuş bölgeler”den kuvvetlerin çekilmesini ve altyapının yeniden hizmete sunulmasını, mültecilerin dönmesini sağlayacak mekanizmayı öngören güvenli, hukuksal olanaklarla donatılmış bağlayıcı bir anlaşmanın imzalanmasının sağlanması yönünde mutabakata varıldı.

Protokole göre, ileride kapsamlı bir anlaşma yapılması öngörülüyordu ancak protokolde bahsi geçen barış anlaşması, aradan yıllar geçmesine rağmen tarafların anlaşamaması nedeniyle yapılamadı.Protokolle geniş çaplı saldırı ve operasyonlara son verilse de günümüze kadar geçen 26 yılda ateşkes kağıt üzerinde kaldı ve çatışmalarda her iki taraf da kesin rakam verilmeyen fakat sayıları binlerle ifade edilen askerini kaybetti.