Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Vedat Şorli’ye Facebook’tan paylaştığı bir fotoğraf ve bir karikatür nedeniyle 2017’de Cumhurbaşkanına hakaretten (TCK 299) 11 ay 20 gün hapis cezası verilmesinin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi‘nce kayıt altına alınan ifade özgürlüğünün ihlali olduğunu açıkladı.
Mahkeme, Türkiye’yi Şorli’ye 7 bin 500 Euro tazminat ödemeye mahkum etti.
AİHM, Türk Ceza Kanunu’nun Cumhurbaşkanına hakaretin cezalandırılmasıyla ilgili 299’uncu maddesinin ne Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’yle ne de ifade özgürlüyle bağdaşamayacağını belirtti ve Türkiye’den TCK 299’u AİHM içtihatlarıyla uyumlu hale getirmesini de istedi.
Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin tavsiye kararları
bianet‘te yer alan habere göre AİHM, kararında Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin 2004’teki “Siyasi şahsiyetler ile kamu görevlilerinin itibarı” başlıklı tavsiye kararını hatırlattı ve şu maddelere atıfta bulundu:
“…Bazı ulusal hukuk sistemlerinin, siyasi şahsiyetlere veya yetkililere, medyada kendileri ile ilgili bilgi ve görüşlerin yayılmasına karşı, Sözleşme’nin 10. Maddesi ile güvence altına alınan ifade özgürlüğü ve bilgi edinme hakkı ile bağdaşmayan yasal ayrıcalıklar tanıdığının bilincinde olarak;
- Devleti veya kamu kurumlarını eleştirme özgürlüğü
“Devlet, hükümet veya herhangi bir yürütme, yasama, yargı organı, medyada eleştiri konusu olabilir. Hakim konumları nedeniyle bu kurumlar, karalayıcı veya aşağılayıcı ifadelere karşı ceza hukuku tarafından korunmamalıdır. Koruma, her durumda eleştiri özgürlüğünü kısıtlamak için kullanılabileceğinden kaçınarak çok kısıtlayıcı bir şekilde uygulanmalıdır. - Politikacıların ve yetkililerin itibarı “Politikacılar, itibarlarının ve diğer haklarının korunmasından, diğer kişilerden daha fazla yararlanmamalıdır ve bu nedenle medya, siyasi kişileri eleştirdiğinde medyaya karşı iç hukukta daha ağır yaptırımlar uygulanmamalıdır. Bu ilke memurlar için de geçerlidir. Derogasyonlara, yalnızca yetkililerin görevlerini gerektiği gibi yerine getirebilmeleri için kesinlikle gerekli olduğu durumlarda izin verilmelidir.
- Medya ihlallerine karşı çareler Politikacılar ve memurlar, yalnızca medya tarafından haklarının ihlal edilmesi durumunda bireylere sunulan yasal yollara erişebilmelidir. (…) Medya tarafından iftira veya hakaret, özellikle diğer temel haklar ciddi şekilde ihlal edilmişse, başkalarının haklarının veya itibarının ihlalinin ciddiyeti açısından bu ceza gerekli ve orantılı olmadıkça hapis cezasına yol açmamalıdır.”
Ayrıca AİHM, “Devlet, Cumhurbaşkanı’nın itibarını savunmayı amaçladığında ona özel bir koruma ayrıcalığı geliştiremez” dedi.
‘Birçok devlet hakaret için hapis cezasını kaldırdı’
AİHM, Avrupa Konseyi’ne üye birçok devletin hakaret için hapis cezasını kaldırdığını da dile getirdi. Azerbaycan ve Türkiye gibi devletlerin buna devam ettiğini hatırlatarak, Parlamenterler Meclisi’nin bundan endişe duyduğunu da aktardı. Ayrıca, Parlamenterler Meclisi’nin hakaret nedeniyle verilen hapis cezalarının daha fazla gecikmeden kaldırılmasını istediği de eklendi.
Avrupa Konseyi’nin anayasal konulardaki uzman organı olan Venedik Komisyonu’nun 2016’da TCK’nın 216, 299, 301 ve 314’üncü maddelerinin mevcut hali ve pratikte uygulanışının Avrupa normları ile bağdaşmadığına dair görüşüne de yer verildi.
