Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği‘nin “Gıda Krizi” raporu, gıda üretimi ve tüketimindeki gizli maliyetleri ve krizleri ele alırken, Türkiye’de yılda 19 milyon ton gıdanın çöpe giderek israf olduğunu ortaya koydu.
Rapor, gıda sistemindeki adaletsizliğe, israfa ve besin değeri düşük gıdalara da odaklanıyor. ABD ve Avrupa’daki yüksek et tüketimi ile Türkiye ve Nijerya’daki tüketim farklılıkları, gıda paylaşımındaki eşitsizliği açıkça ortaya koyarken, tarımda kullanılan sentetik kimyasalların gıdaların besin değerini düşürdüğü ve sağlık sorunlarına yol açtığı da raporda vurgulanan konular arasında.
Raporun ilk bölümü, “sorunu doğru ortaya koymak, çözümün de belirmesini sağlar” anlayışından hareketle, gıda sisteminde yaşanan sorunların dört temel nedenine dikkat çekiyor:
- Birincisi, gıda paylaşımındaki adaletsizlik. 2017’de ortalama et tüketimi ABD’li bir kişi için 124 kilo, bir Avrupalı için 80 kilo, Türkiyeli için 40 kilo, bir Nijeryalı için 10 kilo civarındaydı.
- İkinci neden, gıda israfı. Dünyada 800 milyonun üzerinde insan, yani her on kişiden biri açlık çekmesine karşın her yıl yetiştirilen gıdanın üçte biri, yani yaklaşık 1,3 milyar ton gıda tarladan tezgâha giden yolda heba oluyor.
- Üçüncü neden, gıda olarak sunulan ürünlerin besleyici özelliğini yitirmiş olması. Tarımda kullanılan sentetik kimyasallar ve katkı maddeleri yiyeceklerdeki besleyicilik özelliğini geri plana iterken yetersiz beslenme kaynaklı sağlık sorunlarına neden oluyor.
- Dördüncü neden olarak savaşlar, çatışmalar, iklim değişikliği, salgın hastalıklar ve yanlış politikalar sonucu yaşanan üretim kayıpları ve gıda enflasyonu da eklenince gıda krizinin çözümü güçleşiyor.
Öte yandan raporda, gıdanın üretiminden tüketimine kadar olan süreçteki hammadde, enerji, lojistik, tanıtım, emek vs. gibi parasal değerlerle birlikte ekolojik, sosyal ve sağlık alanındaki zararlar da yer alıyor.
Gıda israfına karşı nasıl örgütlenmeli?
Rapor, çiftçilerin örgütlenmesi, suyun verimli kullanılması, pestisit ve monokültür tarım uygulamalarının terk edilmesi ve tüketim kültürünün sorgulanmasını içeren çözüm önerileri sunuyor:
- Çiftçinin, özellikle de pazara ulaşma ve rekabet şansı düşük küçük çiſtçilerin refahını esas alan, üretimden araç kullanımına, depo olanaklarından pazarlamaya kadar her alanda üreticilerin örgütlenmesi,
- Suyun verimli kullanılması, az su isteyen bitkilere yönelinmesi, damlama sulamanın ve yağmur hasadının yaygınlaşması, toprağın su tutuma kapasitesini artıracak yöntemlerin hayata geçirilmesi;
- Pestisit, sentetik gübre ve monokültür gibi toprakları tarım yapılamaz noktaya getiren uygulamaların terk edilerek doğa haklarının, çeşitliliğin ve sağlıklı ekosistemlerin devamlılığının benimsenmesi;
- Tüketim kültürünün sorgulanması, doğanın sınırsız bir kaynak olarak görülmekten vazgeçilmesi bu çerçevede gıdada görsel kaygılar yerine besleyici değerlerin ön plana çıkarılmasına yönelik adımlar dönüşümün kilometre taşlarını oluşturabilir.
Buğday Derneği’nin raporu, gıda ve beslenme sistemindeki sorunların ve çözüm yollarının sadece Türkiye için değil, küresel olarak da önemli olduğunu gösteriyor. Sürdürülebilir ve adil bir gıda sistemi için atılması gereken adımları belirleyerek, gıda krizine karşı mücadelede yol gösteriyor.
Raporun tamamına buradan ulaşabilirsiniz.
