By 
Global Energy Monitor (GEM) tarafından hazırlanan ve dünyadaki kömürlü termik santral planlarının yıllık değerlendirmesini sunan “Yükseliş ve Çöküş 2021: Kömürlü Termik Santrallerin Küresel Takibi” isimli rapor yayınlandı.
Raporun yazarları arasında Sierra Club, Enerji ve Temiz Hava Araştırma Merkezi (CREA), Climate Risk Horizons, GreenID, Ekosfer ve Avrupa İklim Eylem Ağı’ndan (CAN Europe) uzmanlar yer alıyor.
Planlanan santrallerin yüzde 85’i Çin’de
Çin haricindeki dünya genelindeki kömür kurulu gücünün art arda üç yıldır azaldığı belirtilen rapora göre Çin bu ivmeyi aşağıya çekiyor.
2020’de toplam kurulu gücü 87,4 GW olan planlanan kömür santrallerinin yüzde 85’i Çin’de. Çin, Türkiye ve Balkanlar’daki kömür santrallerinin de yegâne yatırımcısı olmayı sürdürüyor.
Fotoğraf: Natalie Behring/Bloomberg
Kapatılan santraller
Rapor 2020 yılında 37,8 GW’lık kömürlü termik santralin kapandığını gösteriyor. Termik santralleri kapatan ülkelerin başında ABD (11,3 GW) ve AB ülkeleri (10,1 GW) geliyor.
Rapor aynı zamanda Trump’ın ‘kömüre hücum’ vaadinin gerçekleşmediğini gösteriyor. Devre dışı bırakılan kömür kurulu gücü Obama’nın ikinci döneminde 48,9 GW iken, Trump’ın görev yaptığı dönemde 52,4 GW’a yükseliyor.
Çin haricinde düşüş yaşanıyor
Çin, 2020 yılında dünyadaki yeni kömürlü termik santrallerin (50,3 GW) yüzde 76’sını oluşturan 38,4 GW kapasiteyi devreye aldı. Çin’deki yükseliş dışında dünyada 11,9 GW güçte kömür santrali devreye alındı.
Ancak devreden çıkarılan santrallerin dikkate alındığı, Çin’in hesaba katılmadığı durumda, dünyadaki kömür santrallerinin kurulu gücü 2020’de 17,2 GW düştü. Çin hariç, dünya genelindeki kömür kurulu gücü art arda üç yıldır azalıyor.
Asyada benzer eğilim
Raporda benzer şekilde Bangladeş, Filipinler, Vietnam ve Endonezya‘da planlanan 62 GW kurulu güçteki yeni termik santral projelerinin iptaline yönelik açıklamalar yapıldığı belirtiliyor.
Bu durum, yalnızca beş yıl önce bu dört ülkede planlama aşamasında bulunan 125,5 GW’lik santrale kıyasla, proje stoğunun yüzde 80 küçüldüğü anlamına geliyor.
Türkiye’de bir yılda 21 proje iptal edildi
Rapor Türkiye’deki termik santrallerin durumu hakkında da bilgi sağlıyor. Buna göre izin-lisans aşamasındaki kömür kapasitesi, ulusal ölçekte sağlanan teşviklere rağmen, 2015’teki 59,2 GW seviyesinden 2020 yılına gelindiğinde 20,4 GW’a geriledi, yani yaklaşık 40 GW’lık kapasite rafa kalktı. Bu durum proje stoğunda yüzde 66 oranında bir düşüş anlamına geliyor.
Sadece 2020 yılında 21, 2021’de ise beş kömürlü termik santral projesinin ya iptal edildiğini ya da rafa kalktığını belirten rapor başka bir tehlikeye dikkat çekiyor ve “Kamuoyu tepkisinin artması ve yatırımcıların iştahının azalmasıyla, Türkiye’deki yetkililer kömür projelerinin finansmanı için yüzünü Çin’e döndü” diyor.
Gözler Çin’e çevrildi
Türkiye’de yeni kömür projelerinin hayata geçmesi için yegâne olanağın Çinli yatırımcılar olarak görüldüğü belirtilen raporda 1,3 GW kurulu gücündeki EMBA Hunutlu termik santralinin inşaatının Çin’den alınan 1,38 milyar dolarlık finansman sayesinde devam ettiği hatırlatılıyor.
Raporda “Türkiye Varlık Fonu, Kahramanmaraş’ta planlanan ve 1,8 GW kurulu güçteki Afşin C kömür santrali projesine yönelik 2021’de gerçekleştireceği ihale için Çinli şirketlerin dikkatini çekmeye çalışıyor” ifadeleri yer alıyor.
‘Kömürden çıkış planlarına başlanmalı’
Avrupa İklim Eylem Ağı (CAN Europe) Türkiye İklim ve Enerji Politikaları Koordinatörü Özlem Katısöz, “Türkiye’deki eğilim de enerji politikasının, yeni kömür santrali yapma hedefini terk etmek ve rüzgar ve güneş gibi yenilenebilir kaynakları daha etkin şekilde teşvik etmek üzere revize edilmesinin zamanının geldiğini gösteriyor. Hatta ötesine geçip, AB’deki gibi işletmedeki kömür santrallerinin kapatılmasına yönelik adil ve hızlı bir enerji dönüşümü ile kömürden çıkış planlarına başlamamız gerekiyor” değerlendirmesinde bulundu.
Ekosfer Derneği’nin kurucularından Özgür Gürbüz, “Türkiye’nin hâlâ kömürden çıkış planı bulunmuyor ve hükümet kömür santrallerinin sayısını artırmak istiyor. Ekonomik kriz ve koronavirüs salgını, kömür santrallerindeki gelişmeleri yavaşlattı ancak daha fazlasına ihtiyaç duyuyoruz. İklimi koruma konusunda anlamlı bir hedefin yokluğunda, kömür projeleri genellikle iklim değişikliğine etkisi dikkate alınmadan tartışılıyor. Turkiyedekomur.org isimli web sitesiyle, Türkiye’deki kömür sorununun iklim değişikliği ve küresel gelişmeler göz önünde bulundurularak değerlendirilmesine katkıda bulunmayı amaçlıyoruz. Resmin bütününü görmek, Türkiye’nin iklim dostu enerji politikaları oluşturmasına ve Paris İklim Anlaşması’nı onaylamanın öneminin ortaya çıkmasına yol açmasını umuyoruz” ifadelerini kullandı.
‘Yeni projeler iptal edilmeli’
Global Energy Monitor’da Kömür Programı Direktörü olarak görev yapan Christine Shearer ise “2020 yılında, birçok ülkenin enerji planlarında kömürün miktarını azaltmak üzere ardı ardına açıklamalar yaptığına şahit olduk. Dünyanın birçok yerinde planlama aşamasındaki kömür santrallerinin, planlanan son santraller olmaları oldukça olası görünüyor” değerlendirmesinde bulundu.
Enerji ve Temiz Hava Araştırma Merkezi (Centre for Research on Energy and Clean Air, CREA) baş analisti Lauri Myllyvirta, “Geçtiğimiz yıl Çin‘de, Almanya ve Polonya‘nın toplam kömür kapasitesine denk düzinelerce yeni kömür santrali proje stoğuna eklendi. Bu projeler, ülkenin 2030 yılı itibarıyla emisyonlarının düşüşe geçmesi ve 2060’tan önce karbon nötr hale gelmesine yönelik taahhüdünün hayata geçmesinin önünde engel yaratıyor. Bu projelerin iptali, ülkenin düşük karbonlu kalkınma patikasında ilerlemesine imkân tanıyacaktır” dedi.
Comments