‘Ukrayna’da Kakhovka barajının yıkımı tam anlamıyla bir ekolojik kırım’

Ukrayna‘nın güneyindeki kritik Nova Kakhovka barajının yıkılmasının ardından, felaketin boyutu yavaş yavaş gün yüzüne çıkmaya başlıyor.

Rusya ve Ukrayna birliklerini ayıran cephe hattının her iki tarafındaki binlerce insan, çağlayarak akan sulardan olumsuz etkilendi. Barajın yıkılması bölgede çevre ve su kaynakları için de bir felaket anlamına geliyor.

Deutsche Welle‘ye konuşan Ukrayna çevre bakanı Ruslan Strilets, “Vahşi doğanın bazı kısımlarını sonsuza dek kaybettiğimizi anlıyorum” diyerek, durumun büyük çaplı işgalin başından bu yana meydana gelen en büyük çevre suçu olduğunu ekledi.

Fotoğraf: Ukrayna Cumhurbaşkanlığı Ofisi

‣ Ukrayna’da nükleer santral yakınlarındaki barajda patlama: 80 köy sular altında

‘Gerçek bir ekokırım’

Strilets’e göre, milli park alanının büyük bir kısmının ve yok olma tehlikesi altındaki bölgesel türlerin ve habitatları korumak için oluşturulan Avrupa çapında koruma altında bulunan alanlardan oluşan Emerald Network‘ün büyük kısmının yok edilmiş olduğu, şimdilik şüphe götürmez.

Çevre otoritesinin tahminlerine atıfta bulunan Strilets, “Suda belki 600, belki 800 ton petrol olduğunu tahmin ediyoruz” diyor.

Ukrayna’nın resmi kurumlarından gelen diğer teyit edilmemiş raporlar, yaklaşık 150 ton motor yağının Dnipro Nehri‘ne karıştığını ve 300 ton motor yağının daha karışma riski taşıdığına işaret ediyor.

Petrol tüm sucul ve karasal yaşam için oldukça zehirli olduğundan, flora ve faunanın zarar göreceği tahmin ediliyor, zira küçük miktarlardaki petrol bile toprağı ve suyu kirletmek için yeterli. Hasara dair kesin veriler ise henüz mevcut değil.

Ancak Strilets, barajın yıkılmasının gelecekte geniş kapsamlı etkileri olacak “gerçek bir ekokırım” ve “insani felaket” olmanın yanı sıra olabileceklerin en kötüsü olduğunu söyledi.

Çevre bakanı, yaklaşık bir milyon insanın artık tatlı suya erişimi olmadan yaşamak zorunda kalacağına inanıyor.

Barajda delik açan patlamadan kısa bir süre sonra Ukrayna Başbakanı Denys Shmyhal, 80 yerleşim yeri için sel riskinden söz etmişti. 

Almanya‘daki Magdeburg-Stendal Uygulamalı Bilimler Üniversitesi‘ndeki bilim insanları, yürüttükleri ilk modellemelerde 60 bin kişinin etkilenebileceğini ve bunların yaklaşık üçte birinin doğrudan tehlike altında olduğunu hesapladı.

Herson valisi Olexander Prokudin‘e göre 16 bin kişi tehlike bölgesinde yer alıyor. Avrupa Birliği ise yüzbinlerce sivilin yaşamının tehlikede   olduğunu belirtiyor. Şu ana kadar olası kayıplar hakkında ise bilgi bulunmuyor.

Fotoğraf: Evgeniy Maloletka / AP

‣ Ukrayna’da patlama nedeniyle taşan baraj binlerce kişiyi yerinden etti

Hızla akan su büyük hasara yol açıyor

Cenevre merkezli bir STK olan Zoi Çevre Ağı‘ndan Nickolai Denisov, başta gözlemlenen sonuçların çoğu sel baskınına benzer olsa da, suyun akış hızının etkileri daha da kötüleştirdiğini söylüyor.

Denisov, “Su nispeten yüksek bir hızda akıyor ve alçak alanları sular altında bırakıyor” diyerek doğal alanların genellikle bu kadar hızlı veya bu kadar yüksek sular altında kalmadığını ve bunun da doğrudan hasarı artırdığını ekliyor.

Sanayi bölgelerindeki sel baskınlarının daha fazla soruna yol açacağını belirten Denisov, bu tür su baskınlarına karşı “insanların genellikle hazırlıklı olmadığını” ifade ediyor. Üstelik endüstriyel atık suların taşmasının ötesinde ek kirliliğin de yayılması bekleniyor.

Fotoğraf: Alina Smutko / Reuters

‘Benzeri görülmemiş çevresel sonuçlara yol açıyor’

Çevre İnsanlar Hukuk adlı Ukraynalı STK’nın başkanı Olena Kravchenko, The Guardian’a verdiği demeçte, baraj ihlalinin Dnipro‘nun Dnipro Halici ve kıyı Karadeniz ekosistemlerini de içine alan akış yönünde “benzeri görülmemiş çevresel sonuçlara” yol açabileceğini söylüyor. Kimyasal kirlilikten ve akan su yetersizliğinden tarımın da etkilenebileceği aktarılıyor.

Uluslararası Hayvan Refahı Fonu (IFAW), yerel yaban hayatı popülasyonlarının zarar görmesine rağmen, birçok hayvanın felaketten sonra bölgeye geri döneceğini tahmin ediyor.

Çoğu zaman insanlarla birlikte tahliye edilmeyen evcil hayvanlar için ise durum daha kötü.

IFAW’ın Ukrayna’daki vahşi yaşam kurtarma görevlisi Natalia Gozak salı günü yaptığı açıklamada, “Nova Kakhovka’da, işgal altındaki bölgede küçük bir hayvanat bahçesini tamamen su bastı; bugün kuğuları dışındaki tüm hayvanlar öldü” diye belirtti.

Fotoğraf: Vladyslav Smilianets / Reuters

Savaşın ekoloji üzerindeki boyutu çok ağır

Baraj ihlalinin de ötesinde, savaş şimdiden çevreye ciddi zararlar verdi. Ülkenin büyük bir bölümünde toprak ve su, savaş mühimmatları ve endüstriyel tesislerin tahrip edilmesinden kaynaklanan kimyasal sızıntılar nedeniyle kirlilikle karşı kaşıya kaldı.

Yerel atık bertarafında yaşanan aksaklıklar da giderek artan bir sorun. Benzer şekilde, çatışma alanındaki bombardımandan kaynaklanan orman yangınları ve yasadışı ağaç kesimi yerel ormanların önemli bir bölümünü yok etti.

Barajdaki patlama konusunda ise Ukrayna ve Rusya birbirlerini suçluyor.

BM Güvenlik Konseyi‘nin bir acil durum bir toplantısında, Ukrayna’nın BM Büyükelçisi Sergiy Kyslytsya bu durumu “ekolojik ve teknolojik terörizm eylemi” olarak nitelendirmişti.