Bir büyükbaba, bir gençlik aktivisti ve küçük bir çocuk, iklim krizi konusunda harekete geçmeyen İrlanda hükümetine dava açtı.
Bu, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi‘nin (AİHM) çığır açan kararının ardından İrlanda‘da temel hakları ele alan ilk iklim davası. AİHM bu yılın başlarında verdiği kararla, hükümetlerin iklim değişikliği konusunda eylemsiz kalmasının temel insan haklarını ihlal ettiğine hükmetmişti.
Geçen hafta açılan kuşaklar arası davada, İrlandalı toplum hukuku merkezi Community Law & Mediation ve üç bireysel davacı, hükümetin ulusal emisyonları yeterince hızlı bir şekilde azaltmayarak yasaları ihlal ettiğini savunuyor.
Euronews‘in aktardığına göre, davacılar mahkemeden, İrlanda hükümetinin iklim mevzuatına uymadığına ve eylemlerinin İrlanda Anayasası, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve AB Temel Haklar Şartı’nda korunan hakları ihlal ettiğine dair beyan talep ediyor.
‘En savunmasız topluluklar adına hükümeti dava ediyoruz’
Grup, İrlanda’nın 2024 İklim Eylem Planı‘nın ulusal iklim yasası ve karbon bütçelerine uymak için yeterince güçlü olmadığını savunuyor. İrlanda Çevre Koruma Ajansı’nın son rakamları, ulusal sera gazı emisyonlarının son üç on yılın en düşük seviyesinde olduğunu gösteriyor ancak bu yine de 2030 için öngörülen ulusal hedeflerin ve AB’nin iklim hedeflerinin çok altında.
Davada İrlanda hükümetinin üç bireysel başvurucunun yaşam, onur, sağlık, eşitlik ve mülkiyet hakları ile çocuk hakları da dahil olmak üzere temel haklarını ihlal ettiği savunuluyor.
‘Konuşmada iyiyiz ama sicilimiz zayıf’
İsveçli iklim aktivisti Greta Thunberg‘ten ilham aldığını söyleyen O’Connor, ülkesinde 2018’de Fridays for Future grevini başlatmış ve bir yıldan uzun bir süre boyunca her hafta Cork Belediye Binası‘nın dışında eylem yapmıştı. O zamandan beri uluslararası iklim müzakerelerinde aktivist olarak yer aldı ve geçen yıl Dubai‘de düzenlenen COP28 İklim Zirvesi’nde gençler adına katılımcılara hitap etti:
“Durum hala orada ve hala acil. 2019’da, kamu bilincimiz yüksekti ama şimdi değil. Kelimenin tam anlamıyla, onları bir şeyler yapmaya ikna etmek için her şeye açığım ve bu daha önce denemediğimiz bir şey.”
Diğer iki bireysel davacı ise emekli psikoterapist, iklim aktivisti ve büyükbaba Philip Kearney ile annesi tarafından temsil edilen ve ismi açıklanmayan 20 aylık bir bebek.
Bu, İrlanda’da temel hakları ele alan ilk iklim davası olsa da, İrlanda hükümetinin şu anda muhatap olduğu tek dava değil.
İrlanda Yüksek Mahkemesi, Temmuz 2020’de İrlanda’nın emisyon azaltma planlarının iklim taahhütlerini yerine getirmek için gerekenin “oldukça gerisinde” kaldığına ve daha iddialı bir stratejiyle değiştirilmesi gerektiğine dair çığır açıcı bir karar vermişti. Karar İrlanda’nın iklim yasasının revize edilmesiyle sonuçlansa da, kampanyacılar tatmin olmadı ve geçen yıl yine Community Law & Mediation tarafından temsil edilen ikinci bir dava açtı.
Wall, İrlanda Parlamentosu‘nun 2019’da iklim acil durumu ilan etmesini örnek göstererek, “Konuşma konusunda çok iyiydik. Ancak emisyonlar açısından Avrupa’da kişi başına en kötü ikinci ülkeyiz. Gerçek sicilimiz oldukça zayıf ve doğru yönde ilerlemiyoruz” değerlendirmesini yaptı.
Community Law & Mediation avukatı, mahkemenin hükümetin yeterince bir şey yapmadığını ve vatandaşlarının insan haklarını ihlal ettiğini beyan etmesinin “sadece kendileri açısından değil, aynı zamanda gelecekteki tüm iklim politikaları açısından” gerçekten güçlü bir adım olacağını belirtti.
