By 
STK Gemi Söküm Platformu, Aralık 2023’te yayınladığı “Türkiye’de Gemi Geri Dönüşümü: Sorunlar ve İleriye Dönük Hedefler” başlıklı raporda, sektöre dair önemli analizlere yer verdi.
Türkiye’deki gemi geri dönüşümü sektörü üzerinde araştırmalar yürüten ve gemilerin temiz, güvenli ve adil uygulamalar temin eden, işçi sağlığı ve iş güvenliği sağlayan tesislerde geri dönüştürülmesi için çalışmalar yürüten STK Gemi Söküm Platformu, raporda gemi geri dönüşüm süreçlerindeki çevresel etkiler, iş sağlığı ve güvenliği, hukuki çerçeve ve atık yönetimi gibi konuları ele alırken, bu alanlarda mevcut durumu ve potansiyel iyileştirmeleri de detaylandırıyor.
Aliağa’daki kirlilik yıllardır gündemde
1990’lardan bu yana yapılan çeşitli çalışmalar, bölgedeki asbest ve diğer çevresel kirleticileri araştırırken, İzmir Barosu Çevre Komisyonu‘nun 1993’teki raporu, Liman Başkanlığının gemi söküm faaliyetlerini yeterince izleyemediğini ortaya koymuştu. Raporda, 2000 yılında yapılan deniz suyu ölçümlerinde alüminyum ve demir atık seviyelerinin yüksek olduğunun görüldüğü de yer alıyordu.
2002’de Greenpeace’in yayınladığı ve gemi geri dönüşüm sektöründeki kötü koşulları belirten rapor, ise Aliağa’da asbest, mineral yağ ve ağır metallerin yaygın olduğu ortaya koymuştu. Çevre Bakanlığı tarafından 2019’da yapılan bir başka araştırma ise, bölgenin ve çevresinin ağır metaller, poliaromatik hidrokarbonlar, TBT ve dieldrin gibi maddelerle yoğun bir şekilde kirlendiğini ortaya koymuştu. Özellikle gemi geri dönüşüm bölgesindeki toprakta ağır metaller yüksek konsantrasyonlarda bulunmuş ve kirlilik kaynağının gemi boyaları olduğu tespit edilmişti.
Avrupa Birliği‘nin denetim raporlarına göre ise gemi geri dönüşüm tesislerinde kirlilik ve kontaminasyon seviyelerinin yüksek olduğu belirtiliyor. Özellikle arsenik ve kurşun kirliliği, insan sağlığı ve çevre açısından tehlikeli boyutlara ulaşmış durumda. TÜBİTAK‘ın raporları da, hava kalitesi ve su kaynaklarının kötü durumda olduğunu gösteriyor. Yerel ve uluslararası standartları aşan hava kirliliği ve ağır metal konsantrasyonları dikkat çekici.
Gemi sökümü alanı iş güvenliği bakımından da sorunlu
Gemi söküm sektörünü ve özellikle Aliağa’daki tesislerde gerçekleştirilen faaliyetleri değerlendiren raporda iş güvenliği açısından da önemli bilgilere yer verildi.
2005’te Çalışma Bakanlığı’nın yayınladığı ve Aliağa’daki gemi geri dönüşüm bölgesindeki eksiklikleri ve işçi hakları ihlallerini belirten rapora referans verilerek, ölümcül olmayan kazaların resmi kayıtlarının sistematik olmadığına dikkat çekiliyor.
İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer, İzmir Büyükşehir Belediyesi, TMMOB Çevre Mühendisleri Odası, İzmir Tabip Odası, İzmir Barosu, Türkiye Barolar Birliği, EGEÇEP Derneği ve bir grup yurttaş İzmir Bölge Adliye Mahkemesi’nde Brezilya’ya ait Sao Paulo gemisinin Aliağa’da sökümü işleminde yürütmenin durdurulması talebiyle dava açmıştı. Fotoğraf: Depo Photos
Asbest ve tehlikeli madde içeren gemiler gündem olmuştu
Öte yandan, Aliağa’ya getirilen bazı gemiler, içerdikleri tehlikeli maddeler ve Tehlikeli Madde Envanter Raporlarındaki usulsüzlükler nedeniyle tartışmalara neden olmuştu. Özellikle Otopan, Kuito ve São Paulo gemileri, kamuoyunda geniş yer bulmuştu. En son Aralık 2023’te Aliağa’da söküm işlemlerine başlanacak olan Fransız bandıralı gemi Raymond Croze, tehlikeli atık ve asbest taşıması nedeniyle büyük tepkilere neden olmuştu.
‣ Asbest yüklü gemi Raymond Croze Aliağa açıklarında
‣ Aliağa yolundaki asbestli gemi Meclis gündeminde
‣ Türkiye yolundan dönen asbestli gemi Sao Paulo, Atlas Okyanusu’nda batırılacak
Otopan gemisinin durumu, başlangıçta bildirilen bir ton asbest miktarının gerçekte 60 ton olduğunun anlaşılmasıyla dikkat çekmişti ve gemi, tepkiler üzerine Hollanda‘ya geri gönderilmişti.
Kuito gemisi, içerdiği iddia edilen radyoaktif atık nedeniyle gündeme gelmiş, Çevre Mühendisleri Odası‘nın geminin Türkiye’de sökülmesine karşı çıkmasına rağmen, yetkililer geminin Aliağa’ya girişini ve sökümünü durdurmamıştı. İzmir 3. İdare Mahkemesi’nin yürütmenin durdurulması kararı vermesine karşın, gemi zaten sökülmüş olduğundan bu karar etkisiz kalmıştı.
São Paulo gemisi ise, asbest, PCB ve radyoaktif kirlilik içerdiği iddiaları nedeniyle tartışma konusu olmuştu. Gemideki tehlikeli maddelerin yetersiz şekilde belgelenmesi ve özellikle PCB’nin tespit edilememesi eleştirilere yol açmıştı. Geminin Türkiye‘de sökülmesine karşı başlatılan kampanya, Çevre Bakanlığı’nın geminin ithaline ilişkin iznini iptal etmesiyle sonuçlanmış ve bu durum Aliağa’daki gemi geri dönüşüm sektöründeki çevre ihlalleri ve kötü çalışma koşullarına dair farkındalığı arttırmıştı.
Sektöre çevre ve insan dostu öneriler
Raporun “Türkiye’de Gemi Geri Dönüşümü için Öneriler ve Geleceğe Yönelik Yol Haritası” başlıklı bölümünde, Türkiye’nin gemi geri dönüşüm sektörünün geleceğine yönelik öneriler ve stratejik adımlara da yer verildi. Bu bölümde sektördeki mevcut sorunları ele almak ve sürdürülebilir, çevre dostu ve güvenli bir gemi geri dönüşüm endüstrisi oluşturmak için bir dizi öneri ve eylem planı sıralandı.
Öneriler arasında yasal ve düzenleyici çerçevenin güçlendirilmesi, çevresel ve iş sağlığı güvenliği standartlarının yükseltilmesi, eğitim ve farkındalık arttırma çalışmaları, teknoloji ve yeniliklere yatırım yapılması, uluslararası işbirlikleri ve ortaklıkların kurulması bulunuyor. Ayrıca, raporda sürdürülebilirlik açısından, çevre koruma önlemlerinin artırılması, atıkların etkin yönetimi ve sektördeki faaliyetlerin şeffaflaştırılması ile düzenli denetimler yapılmasına yönelik önerilere de yer veriliyor. Bu öneriler, sektörün hem ekonomik hem de çevresel açıdan sürdürülebilir bir şekilde gelişmesine katkı sağlamayı hedefliyor.
Raporun tamamına buradan ulaşabilirsiniz.
Comments