SağlıkKoronavirüs SalgınıManşet

Koronavirüs salgını nasıl yayılıyor?

0

Koronavirüsün, daha önce bilinen virüslerle karşılaştırıldığında çok çabuk bulaşması ve yayılma hızı, sağlık çalışanları ve bilim insanlarını salgınla baş etmede en çok zorlayan konuların başında geliyor. Enfekte tek bir kişinin ortalama 5 ila 15 kişiye virüsü bulaştırdığı düşünüldüğünde, hastalığın seyri ve temel yayılım sayısı, yani RO önem taşıyor.

İstanbul Politikalar Merkezi kıdemli iklim uzmanı ve Yeşil Gazete yazarı Dr. Ümit Şahin, yeni bir diyagram üzerinden hastalığın seyrini ve yayılımını değerlendirdi:

1- Hastalığın temel yayılım sayısı, yani R0, 2 ile 4 arasında gösterilmiş, baştan beri daha çok 2,5 olarak veriliyor. Bu rakam ilgili toplumun tamamen enfekte olmaya açık olduğu başlangıç durumu için geçerli. Toplumda enfekte olan kişi sayısı arttıkça R değeri düşüyor ve 1’in altına düştüğünde hastalığın yayılması duruyor. Bu arada siz izole olmak için virüsünüzle birlikte, diyelim virüsün hiç olmadığı bir sahil kasabasına giderseniz hastalığa yakalandığınız yerde olduğunuzdan daha bulaştırıcı oluyorsunuz; çünkü gittiğiniz yerde hiç bağışık insan olmadığı için R tekrar R0’a yükseliyor. Şehirlerarası trafik bu yüzden (ama maalesef çok geç) yasaklandı.

2- Latent dönem üç gün olarak verilmiş. Bu, siz virüsü aldıktan sonra bulaştırıcı olmanıza kadar geçen süre. Yani virüsü bugün kaptıysanız hemen bugün ve yarın bulaştırıcı değilsiniz, ki bu önemli.

3- Kuluçka süresi yaklaşık beş gün. Bu virüsü aldıktan sonra semptomların ortaya çıkması için geçen ortalama süre. Asemptomatik kalmadığı takdirde virüsü alanların %99’u 14 gün içinde hasta oluyor.

4- Tanı, hastalık belirtileri başladıktan ortalama beş gün sonra konuyor. Bu önlemlerin etkisini anlamak için anlamlı olabilir. Bugün tanısı konan vakalar ortalama 10 gün önce, %99’ü ise 19 gün önce virüsü almışlar, yani mesela bugün açıklanan yeni vakaların hepsi 19 Mart’tan sonra enfekte olmuşlar.

Enfekte kişi arttıkça yayılma hızı düşecek

5- Bulaştırıcı olmaya başlayan enfekte bir kişinin bulaştırıcılığının en yüksek noktaya çıkmasının yarı zamanı dört gün. Bunun önemi şu: Latent period ile bunu topladığınızda hastalığın R hızında artış süresi olan generation intervali (yeni bir hasta neslinin ortaya çıkma süresini) bulursunuz. Burada bu 3+4=7 gün ediyor. Demek ki bir kişinin R kadar (iki-dört) kişiye bulaştırması bir hafta sürüyor. Her hafta da enfekte kişi sayısı R kadar katlanarak artıyor. Ancak enfekte kişi arttıkça (ve tabii izolasyon önlemleri başarılı oldukça) R düşecektir. Şu an en azından İstanbul’da 2’nin altına düşmüş olması beklenebilir.

6- Hastalığın öldürücülük hızı diye çevrilebilecek olan CFR ise farklı ülkelerde çok farklı sayılar çıkması nedeniyle vakalar (semptom veren enfekte kişiler) için, %0,8 ile %10 arasında değişir denilmiş. CFR bir başka çalışmada %1,38 olarak bulunmuştu. Virüsün tüm enfekte kişilerdeki (vakalar ve asemptomatikler, hepsi dahil) öldürücülük hızı ise burada %0,3-1,3 arasında verilmiş, ki çok test yapılan ülkelerde bu nedenle düşük. Yeni çalışmalarla bu hız daha da düşebilir. (Tüm enfekte kişiler içinde %30-50 arasında olduğu belirtilen asemptomatik kişi sayısının %80’e kadar çıkabileceğini söyleyen yeni çalışmalar da var.)

7- İyileşme süresi hafif vakalarda iki hafta, ağır vakalarda altı hafta.

Ümit Şahin, enfekte olmanın virüsü kapmak ve hastalığı geliştirmeye başlamak, bulaştırıcılığın ise virüsü başkasına geçirebilmek anlamına geldiğini hatırlattı: “Ancak enfekte olduktan sonra hastalığı geliştirmeyebilir ve asemptomatik de kalabilirsiniz, ama bu bulaştırıcı olmadığınız anlamına gelmez.”

More in Sağlık

You may also like

Comments

Comments are closed.