Rapor: Türkiye kömürden elektrik üretiminde ters yönde ilerliyor

Enerji düşünce kuruluşu Ember’in yeni yayınlanan Türkiye Elektrik Görünümü başlıklı analizine göre, Türkiye’de kömürden elektrik üretimi 2023’te 118 TWh (terawatt saat) ile tarihi yüksek seviyeye ulaştı. Elektrik üretiminde kömürün payının yüzde 36’ya ulaşmasıyla Türkiye, Polonya’yı geride bırakarak Avrupa’da kömürden en çok elektrik üretimi yapan ikinci ülke oldu ve neredeyse Almanya’nın 121 terawatt saatlik değerini yakaladı.

Buna göre; Türkiye’de toplam elektrik üretimi içerisindeki ithal kömürün payı, tüm zamanların en yüksek değerlerine ulaştı. Kömürden elektrik üretiminde payı yüzde 60’a yükselen ithal kömüre 2023’te toplam 3,7 milyar dolar ödendi. Rusya, ithal kömür tedariğinde ilk sıradaki konumunu sağlamlaştırdı. Son on yılda ithal kömürden üretilen elektrik miktarı iki katına çıkarken, yerli kömürden elektrik üretimi ise yüzde 12 arttı.

Grafik: EMBER

Türkiye ve AB ülkeleri kömürden elektrik üretimi konusunda farklı doğrultuda hareket ediyor. 2013’te kömürün elektrik üretimindeki payı hem AB, hem de Türkiye’de yaklaşık olarak yüzde 25 olurken bugün bu pay AB’de yüzde 12’ye düşmüş, Türkiye’de ise yüzde 36’ya yükselmiş durumda.

2023’te güneş enerjisine 2 GW’lık ilave kapasitenin eklenmesiyle, Türkiye’de elektrik üretiminde güneş enerjisinin payı yüzde 5,7’e yükseldi. Güneş enerjisi, Haziran ayında Türkiye’de elektrik üretiminin yüzde 8’lik kısmını karşılayarak tüm zamanların en yüksek aylık değerine ulaştı. Avrupa’da güneşin elektrik üretimi payında yüzde 19 ile Yunanistan en üst sırada yer alırken, Polonya ve Bulgaristan‘ın güneş enerjisinde Türkiye’den önde yer alması dikkat çekti.

Rüzgar enerjisine ise Türkiye’de 2023’te 411 MW’lık kapasite eklendi. Bu kapasite yıldan yıla kurulumlarda son 13 yılın en düşük değeri oldu. Bununla birlikte Türkiye’de ilk kez yıldan yıla rüzgardan elektrik üretimi düşüş gösterdi. Danimarka, rüzgardan elektrik üretiminde başı çekerken, yüzde 10,5’lik paya sahip Türkiye’yi, Avusturya (yüzde 12) ve Estonya (yüzde 11) 2023’te geride bıraktı.

‘Artan fosil yakıt bağımlılığı Türkiye’nin temiz enerji dönüşümünde yavaşlamasına sebep oluyor’

Ember enerji analisti Bahadır Sercan Gümüş, “Türkiye kömürden rekor elektrik üretimi gerçekleştirerek Avrupa’da en fazla kömür kaynaklı elektrik üretimi yapan ikinci ülke oldu. Mevcut gelişim dikkate alındığında Türkiye, 2025 yılında Almanya’yı geride bırakarak ilk sırayı alabilir. Elektrik üretiminde artan fosil yakıt bağımlılığı Türkiye’nin temiz enerji dönüşümü yolunda yavaşlamasına sebep oluyor. Türkiye’nin özellikle çatılarda bulunan güneş potansiyelini hayata geçirerek temiz enerji dönüşümüne ivme kazandırması gerekiyor” dedi.

Grafik: EMBER

‘İlerlememiz gereken doğrultunun ters yönünde hareket ediyoruz’

Ember Bölge Lideri Ufuk Alparslan, “Düşük güneş potansiyeline rağmen Polonya gibi bir kömür ülkesi bile güneşin elektrik üretimi payında Türkiye’yi geride bıraktı. Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’nın mali yükümlülüğü yaklaşırken ilerlememiz gereken doğrultunun ters yönünde hareket ediyoruz” ifadelerini kullandı.

‘Türkiye’de elektrik üretiminde ithal kaynaklara bağımlılık arttı’

Analize göre; Türkiye’de elektrik üretiminde ithal kaynaklara bağımlılık 2023’te artmaya devam ederek yüzde 43 değerine yükseldi. Karbon emisyonlarının artmasına sebep olan fosil yakıt bağımlılığı, iklim hedeflerine ulaşılmasını da zora sokuyor. Türkiye son beş yılda rüzgar ve güneşe 11 GW ilave kapasite eklerken Avrupa’daki örnekler tek bir yılda bu kurulumun mümkün olduğunu gösteriyor. Yüksek güneş ve rüzgar enerjisi potansiyeli göz önünde bulundurulduğunda Türkiye, ithal kömürde yaşanan yükseliş eğilimini tersine çevirebilir ve temiz enerji dönüşüm hedeflerine ulaşabilir.