İkisi de teknoloji dünyasında dahi gözüyle bakılan kişilerdi. İkisi de devletin yaşattığı trajik durumlar nedeniyle intihar etti. İkisinin de intihar etmesinin arkasında kişisel nedenler yanında devirlerinin yanlış değer yargılarının oluşturduğu baskılar vardı. Turing’i intihara zorlayan anlayış ve yasalar bugün gülünç, acı ve utanç verici olarak görülüyor. Swartz’ı intihara zorlayanlar ise yarın gülünç, acı ve utanç verici olarak görülecek.

Alan Turing (1912-1954) hakkında BThaber’de Haziran 2011’de yazmıştım. Bir matematik dehası olan, modern bilgisayarın ve yapay zekanın temel kuramlarını ortaya koymuş olan Alan Turing, 2. Dünya Savaşı sırasında Almanların haberleşme şifrelerini kırarak yüzbinlerce insanın da hayatını kurtarmış bir kahramandır. Fakat, kendi hayatını kurtaramamıştır. Homoseksüel olduğunu açıkladıktan sonra, İngiltere’de mahkeme onu “doğal olmayan” cinsel tercihi nedeniyle suçlu bulmuş ve bir yıl boyunca östrojen iğnesi olmaya mahkum etmiştir. Sonunda dayanamayıp daha 42 yaşındayken intihar etmiştir. Yaşasaydı, geçen senenin Haziran ayında 100 yaşında olacaktı. Geçen sene, toplumsal baskılar sonucu, İngiltere parlamentosu Turing’in intiharına neden olduğu için özür diledi.

Aaron Swartz (1986-2013) hakkında BThaber’de Özgür Uçkan yazmış (http://www.bthaber.com/aaron-swartz-1986-2013/). Daha 14 yaşında Chicago Kamu Radyosu’nda kendisiyle yapılan söyleşiyi (http://chicagoist.com/2013/01/14/listen_aaron_swartz_on_chicago_publ.php) dinlemenizi öneririm. Şimdi bile, o çocuk sesli dehayı dinledikçe insanın tüyleri ürperiyor! Daha 13-14 yaşında semantik web ve XML üzerinde çalışıyordu. Hepimizin kullandığı RSS’i yaratanlardan biriydi. Reddit’in kurucularındandı. Fakat, bir Zuckerberg değildi. Ticari kazanç peşinde değil, bilgi üretmenin ve kamuya ait bilgiyi serbest kılarak bilginin herkesin kullanımına açık olmasının peşindeydi. İşte bu nedenle dünyanın bir numaralı teknoloji okulu ve merkezi olan MIT’in sistemine girerek, akademik makaleleri yüksek fiyatlarla satan JSTOR arşivinden 4.8 milyon makaleyi indirdi. Yakalandı. Massachusetts eyalet savcısı “hacker” suçlaması ile, hapis ve tazminat talepleriyle insafsızca üstüne gitti. Amaç, diğer “hacker”lara caydırıcı olacak bir ceza ile bu genç dahiye haddini bildirmekti.  Zaten depresyon yaşamakta olan Swartz, savcının insafsız tehditleri altında iyice bunalarak daha 26 yaşında, 11 Ocak günü intihar etti.

Swartz’ın bu dünyadan ayrılmak zorunda bırakılması, teknoloji dünyası için telafisi olamayacak bir kayıp, insanlık için de savunulamayacak bir suçtur. ABD’de yer yerinden oynadı 11 Ocak’tan sonra. Yasaları gözden geçirmekten, eyalet savcısını istifaya zorlamaya kadar uzanan baskılar oluşmuş durumda. Kısacık hayatına çok şey sığdırmış olan Swartz, öyle görülüyor ki ölümüyle de internet çağına uymayan yasa ve anlayışların değişmesine neden olacak.

Eşcinsellerin evlenmesine bile izin verilmeye başlanan dünyamızda, Turing’i mahkum eden ve intiharına neden olan yasa ve uygulamalar ne kadar gülünç ve utanç verici görünüyorsa, yıllar sonra da Swartz’ın intiharına neden olan yasa ve uygulamaların o kadar gülünç ve utanç verici görüleceğine inanıyorum. Korsan hareketi ve – kişisel çıkar amacına yönelik olmayan –  hacker faaliyetleri, şu andaki kanunları ihlal etse de, çağdışı kalmış anlayışların aralarından zorla ortaya çıkmaya çalışan yeni kültürlerin filizleridir. Hepimizin buna alışmaya kendimizi zorlayarak çağdışı anlayış, yasa ve uygulamaları gözden geçirmemiz gerekiyor.

Osman Coşkunoğlu – http://www.bthaber.com/