Off Çok Sıcak! Bırr Çok Soğuk!

Esen Kitap’ın son dönemde çıkarttığı çocuklara yönelik bilim kitaplarını büyük bir beğeni ve merakla takip ediyorum. Fransa’da konusunda uzman bilim insanlarının çocuklar için hazırladığı seriyi Minik Bilgeler Dizisi adı altında yayınlayarak, belki de ülkemizde nice fizikçinin, matematikçinin, uzay bilimcinin, biyologun, psikologun yetişmesine ön ayak olacak. Seri şimdiden; İşte Evren, Rüyalar Fabrikası, Zihnin Kutucukları, İklimler (Atalarımızdan Çocuklarımıza), Vücudum (Milyarlarca Hücre), Rakamların Diyarına Yolculuk, Yıldızımız Güneş, Mikropların Dünyası, Bilgisayarımın İçi isimlerinde dokuz kitaba ulaştı bile. Kitapların hepsinin ortak özelliği, sıkıcı ders kitaplarından ziyade keyifli ve resimli öykü kitapları şeklinde tasarlanmaları ve bilimi çocukları sıkmadan eğlenceli yüzüyle aktarmaları. Bu arada çocuklarına aldıkları oyuncakları onlardan fazla oynayan ebeveynler için de ideal bu kitaplar, karıştırmaya başladığınız zaman elinizden bırakamadan bir solukta bitireceksiniz, bu arada da farkında olmadan pek çok şey öğreneceksiniz.

Astrofizik alanında doktora yapmış CNRS’te (Fransa Ulusal Bilimsel Araştırmalar Merkezi) türbülans modellemeleri ve yenilenebilir enerji üzerine araştırmalar yapan Bérengére Dubrulle ve CEA’da (Fransa Atomik Araştırmalar Merkezi) çevre ve iklim bilimleri üzerine araştırmalar yapan Valérie Masson-Delmotte tarafından yazılan İklimler (Atalarımızdan Çocuklarımıza) kitabının sevimli resimlerini Cécille Gambini çizmiş.

Ece ve Zehra, okullarının bahçesine zaman makinesiyle 2143 yılından gelen Ati ile birlikte geçmişe yolculuk yaparak iklim değişikliklerini bizzat gözlemlerler. Bu arada sevimli bilgisayar Bilmiş de tüm sorularına cevap verir. Çok önemli görülmeyen günümüzdekinden 5 – 6 derecelik (artı ya da eksi) sıcaklık farklarının aslında kavurucu sıcaklara ya da korkunç soğuklara sebep olduğunu çocuklar dünyanın sıcak zamanlarına ya da buzul çağına giderek öğrenirler. İnsanlığın belki de sonunu getirecek olan küresel ısınma ve iklim değişikliğinin sebebini Ati şöyle açıklar. “Bilmiş’in de söylediği gibi, iklim değişkendir. Bu, güneş aktivitelerinin değişimi ve Dünya’nın Güneş’le olan konumu gibi birçok olguya bağlıdır. Doğal sera etkisi de iklim üzerinde çok önemli bir rol oynar. Sorunsa, insanların düşüncesizce yaptıkları eylemlerle, sera gazlarını arttırarak iklimi altüst etmesidir.” Küresel ısınmayı engelleyebilmek için küçük büyük herkesin yapabileceği bir şeyler vardır; bunlar da kitapta anlatılır. “Kaloriferleri kısmak. Az enerji tüketen ampulleri kullanmak. Elektrikli aletleri açık bırakmak yerine kapatmak. Çamaşırları kurutma makinesi yerine güneşte kurutmak. Banyoda fazla su tüketmemek. Kısa mesafeler için yürümek ya da bisiklete binmek, uzun mesafeler için ise araba veya uçak değil, tren, metro, otobüs gibi toplu taşıma araçları kullanmak. Elektrikli cihazlarda fazla enerji tüketmeyenleri tercih etmek. Daha az yakıt tüketen ve çok yolcu alan arabalar kullanmak. Gereksiz ambalajlardan (karton, plastik gibi) kaçınmak. Çöpleri ayrıştırmak. Uzak ülkelerden uçakla getirilen ya da ısıtmalı seralarda yetişen meyve ve sebzeler yerine, mevsim meyve ve sebzelerini tüketmek…” Ece ve Zehra, Ati’nin ağaç tohumlarıyla çalışan doğaya zarar vermeyen aracıyla zamanlar arasında yolculuk yaptıktan ve iklimle ilgili pek çok bilgiyi gözlemleyerek öğrendikten sonra okullarına geri dönerler.

Her ne kadar arka kapakta 9 yaş üstü denilse de, her yaştan insanın okuyup, küresel ısınmaya engel olmak için kitapta yazanları uygulaması gerekiyor. Kitabın sonunda minik bir sözlük ve büyüklere bilgiler yer aldığı gibi, içine dağılmış biçimde de önemli bilgiler ayrı kutucuklar içinde verilmiş. Zaman makinemiz olmadığı için çocukların geçmişe giderek iklim değişikliklerini yerinde görmeleri mümkün olmasa da, kitabın sonundaki deneyleri yaparak bunları gözlemleyebilirler. “Off çok sıcak,” deyip klimayı daha soğuğa ayarlamak ya da “Bırr çok soğuk,” deyip kaloriferin sıcaklığını arttırmak, sonra da “Ne olacak bu küresel ısınma?” demek yerine hepimiz ufak da olsa bir şeyler yapabiliriz. Bu kitapta öğrendiklerinizi uygulayarak ve arkadaşlarınızla paylaşarak işe başlayabilirsiniz. Ben öyle yapacağım. İlk olarak balkonda duran çöpleri ayrıştıracağım ve ampulleri tasarruflularıyla değiştireceğim. Ya siz ne yapacaksınız?

İklimler (Atalarımızdan Çocuklarımıza), yazanlar Bérengére Dubrulle ve  Valérie Masson-Delmotte, çizen Cécille Gambini, Esen Kitap, Çocuk / Bilim Kitabı, 56 Sayfa, 14-TL., 2014

Nehir ve Mehmet Fırat Pürselim