Ne çöp üretiyorsanız, O’sunuz…

‘Çöplerden çıkanlar üzerinden mahallelerin politik tercihlerine kadar inilebileceğini ispatlayan bu çalışmalar aynı zamanda başka bir şey daha da söylüyordu: Toplumun tüm katmanları ciddi bir tüketim davranışı sergiliyordu.’

Bir evde ortalama üretilen çöp miktarı hep ilgimi çekmiştir. Bu çöpün içeriği, hem o evde yaşayanların sosyoekonomik durumu hem de tüketim alışkanlıkları hakkında fikir verir. Hatta kişilik analizi bile yapabilirsiniz ancak bunun için evdekileri tanımanızı öneririm.

İlk olarak 2011 yılında Ali Mendillioğlu tarafından İstanbul’un Fatih ve Cihangir mahallelerinin çöpleri üzerinden gerçekleştirilen “çöpten sosyolojik analiz yapma” işi, daha sonra gazeteci Umut Yiğit tarafından daha geniş bir şekilde 2016 yılında gerçekleştirildi. Çöplerden çıkanlar üzerinden mahallelerin politik tercihlerine kadar inilebileceğini ispatlayan bu çalışmalar aynı zamanda başka bir şey daha da söylüyordu: Toplumun tüm katmanları ciddi bir tüketim davranışı sergiliyordu.

Geçtiğimiz günlerde sıra dışı bir çöp biriktirme işi, Fransız fotoğrafçı Antoine Repessé tarafından gerçekleştirmiş ve oldukça ilginç fotoğraflar çıkmıştı. Bu çöp biriktirme ve ortaya çıkan sonucu anlamaya çalışma çabası oldukça ilgi çeken bir iş. Benim de merakımı fazlasıyla cezbediyor. Bu merakımı kısmen gidermek için üniversitede verdiğim seçmeli “Plastik Kirliliği ve Etkileri” isimli derse katılan gönüllü iki öğrenciden bir aylık çöplerini toplamalarını istedim (3 kişilik öğrenvi evi). Amacımız sosyolojik analiz yapmak değildi elbette ancak sadece üç öğrencinin yaşadığı evden çıkanlar, tek kullanımlık yaşam tarzı tarafından nasıl kuşatıldığımızı ortaya koyuyordu. Aşağıdaki listeden de göreceğiniz gibi çoğunluk hazır yemek kapları ve pet şişelerde.

Türü	Adet	Ağırlık (gr)	Yüzde
Plastik poşet	80	575	16.7%
Sigara paketi	59	420	12.3%
Strafor Köpük	15	110	3.1%
Pet şişe	43	1450	9.0%
Temizlik malzemesi şişesi	5	585	1.0%
Plastik gıda kabı	6	335	1.3%
Pet bardak	58	240	12.1%
Tetrapak kutusu	11	505	2.3%
Gıda ambalajı	121	300	25.2%
Tek kullanımlık plastik kap	28	180	5.8%
Çeşitli plastikler	13	740	2.7%
Kağıt/Karton	–	2086	–
Kalem	10	–	2.1%
Tek Kullanımlık Çatal/Kaşık	10	–	2.1%
Pipet	10	–	2.1%
Çakmak	1	–	0.2%
Aluminyum şişe	6	63	1.3%
Aluminyum kap	4	42	0.8%
Toplam	467	7631

Bu çöplere gıda atıkları ve öğrencilerin getirmeyi istemedikleri çöpler dâhil değil. Bunlar içinde kişisel hijyen eşyalarının da olduğunu farz edersek yanlış yapmış olmayız.

Üç kişilik bir öğrenci evinden 480 parça/7.63 kg gıda dışı çöp çıkıyor. Bu çöplerin oransal dağılımı incelendiğinde %80.6’sı plastik ve tek kullanımlık. Bu değer bize dünya kıyısal çöpleri içerisindeki plastik çöplerin oranını hatırlatıyor. 2015 yılında yapılan bir çalışma, bize, kıyısal çöplerin %70-80 arasındaki bir kısmının plastiklerden oluştuğunu söylüyor. Yani bir bakıma evimizden çıkan çöp ile doğaya terk ettiğimiz çöp arasında ciddi bir paralellik var.

Burada dikkat çeken bir nokta daha var. O da hazır gıda tüketiminin öğrenciler arasındaki yaygınlığı. Yani evinde yemek yapma alışkanlığı oldukça düşük. Bunun birçok nedeni olabilir ancak bana göre en önemli nedeni, tek kullanımlık ambalaj ve eşyalar içerisinde servis edilen gıdalarla beslenmenin daha kolay olması.  Bu durum dünyanın birçok ülkesinde bu şekilde. Üstelik sadece öğrenciler arasında değil, neredeyse toplumun her kesiminde. Plastik kirliliği krizinin de altında yatan en önemli şey tam da bu. Dayatılan tek kullanımlık yaşam kültürü. Bu kültürü terk etmeden bu sorunun çözülmesi imkansız.

Siz siz olun tek kullanımlık hayattan kurtulmaya özen gösterin. Çünkü tek kullanımlık yaşam tarzı sadece kirlilik sorunu değil aynı zamanda ciddi sağlık sorunlarını da beraberinde getiriyor.

(Yeşil Gazete)