İklim KriziManşet

Laponya’da iklim mücadelesi: Kar örtüsü bozuldu, Ren geyikleri yiyecek için güneye kaçıyor

0
Avrupa‘da kalan tek yerli halk olan Samilere mensup Ren geyiği çobanları, kar örtüsünün yerini alan buz yüzünden geyiklerinin yiyecek bulamadığı ve bazılarının liken peşinde, sürüden kaçarak kilometrelerce güneye gittiğini açıkladı.

Finlandiya ve İsveç‘in kuzeyindeki ormanlık bölgelerinde ren geyiklerini takip etmek zorunda kalan çobanlar, bazı yerlerde helikopterle dahi arama çalışmalarını sürdürüyor.

Norveç sınırına yakın İsveç‘in en kuzeyindeki kasaba olan Kiruna’dan bir ren geyiği çobanı olan Lars-Anders Kuhmunen, “Bu yeni karın bir adı yok” dedi:

“Ne olduğunu bilmiyorum. Normalde mart ayında gelen erken “tjaevi” (kazmanın zor olduğu sert kar)  gibi. Kışlar şimdi daha sıcak ve yağmur yağıyor, ardından hava birden soğuyunca ıslak zemin buzlu hale geliyor. Ren geyikleri bunları kazıp likenleri yiyemiyor.”

Bu hafta Science Dergisi‘nde yayımlanan makaleye göre, Kuzey Kutbu daha önce inanıldığı gibi dünyanın geri kalanının iki değil, dört ila 10 kat daha hızlı ısınıyor . İsveç, Finlandiya, Norveç ve Rusya olmak üzere dört ülkenin bir kısmına yayılan ve üç denizle çevrili bir bölge olan Sápmi’de bu yıl temmuz ayında yüzyıldan daha uzun süredir görülen en yüksek sıcaklık, 33.6 derece olarak kaydedildi.

Günlerini ve genellikle gecelerini uçsuz bucaksız tundralara dağılmış sürülere güden Kuhmunen ve diğer ren geyiği çobanları, Guardian’a kutup bölgesinin zorlu koşullarına adapte olmuş yarı evcil bir tür olan ren geyiğinin, değişikliklerin sınırlarına kadar zorlandığını anlattı.

Geyikler, kürek benzeri toynaklarını, kışın ana besin kaynağı olan likenleri ve ayrıca kar altında büyüyen diğer bitkileri kazmak için kullanıyor, ancak yiyecek bulmak giderek zorlaşıyor. Çünkü, ortalamadan daha yüksek sıcaklıklar, kış boyunca yarı kalıcı olan karın yağmura dönüşmesi anlamına geliyor, bu da yerde donarak likenleri buzun altında hapsediyor. Böylece hayvanlar likenlere ulaşamıyor. Daha sık görülen yoğun kar yağışı ise, hayvanların koku yoluyla likeni bulmasını imkansız hale getirerek sorunları daha da büyütüyor.

‘Donma-çözülme, kar üzerine yağmur’

Bu donma-çözülme ve kar üzerine yağmur olayları, Kuzey Kutbu‘nda doğal olarak zaman zaman meydana gelse de, bunların sıklığı ve ölçeğinin giderek arttığına dikkat çekiliyor.

Ren geyiği çobanlığı, Laponya bölgesindeki birçok yerli Sami halkının ana geçim kaynağı. İsveç’in kuzey doğusunda yaşayan 62 yaşındaki çoban Tomas Seva, BBC’ye “Yiyecek bulmak için kaçan geyiklerimizi bulmak ve onları geri sürümek için saatlerce araba kullanıyoruz. Ancak bu kış koşullarında çok zor oldu. Dolayısıyla, biz de helikopter kullanmaya başladık. Bu da çok pahalıya mal oluyor” dedi.

Seva, kendisinin yaşadığı köyle birlikte yakındaki başka bir köyden yaklaşık 8 bin ren geyiğinin son günlerde bölgeden uzaklaştığını ve birçoğunun alışılmadık derecede uzun mesafeler kat ettiğini kaydetti. 

 İsveç Ren Geyiği Çobanları Derneği de olaydan ülkenin kuzey doğusundaki başka ilçelerin de sorundan etkilendiğini ve Finlandiya sınırında da geyik göçlerinin görüldüğünü kaydetti. 
Bilim insanlarına göre, Laponya’daki kış meralarında bu tür olaylar son yıllarda sıklaştı ve ren geyiklerinin de otlaması zorlaştı. Fin araştırmacı Jouko Kumpula “Bu tür kışlar daha önce genelde 30 yılda bir yaşanırdı. Ancak görünüşe göre devam eden iklim değişikliği nedeniyle muhtemelen giderek daha yaygın hale geliyor” diye konuştu. 

Çobanlar, serbest dolaşan hayvanları beslemeye başladı

Norveç Yaşam Bilimleri Üniversitesi‘nden Prof Oystein Holand, kış bitki örtüsündeki buzun artışı nedeniyle çobanların, şimdiye dek serbest dolaşan ve yiyeceklerini kendi bulan hayvanları beslemeye başladığına işaret etti. 

2013-14’te Rusya’da ve 2018-19’da Norveç’te ren geyiği sürülerinde kitlesel açlık yaşanmıştı. Çobanlar otlak bulmak için son birkaç yılda çok daha uzaklara gitmek zorunda kaldı. 

Çoban Kuhmunen, değişen hava koşullarının ve daralan otlakların işini daha da zorlaştırdığını söyledi. Sürüyü takip ettiği Kiruna’nın 10 km kuzeyindeki ormanda konuşan ve sürüyü bir arada tutmanın artık çok daha zor olduğunu anlatan Kuhmunen, “Yiyecek bulamadıkları için daha çok dağılıyorlar. Şu sıralar sadece dört ya da beş saat gün ışığı var. Kutup karanlığı geldiğinde her şey daha zor olacak” dedi.

‘Daha fazla uyum sağlayamazlar’

Ormancılık ve madencilik faaliyetlerinin geleneksel otlak alanlarına taşınmasıyla birlikte, ren geyiği sürüsü, insan yayılımının da tehdidi altında. Norveç’te yapılan bir araştırma geçen yüzyılda bozulmamış ren geyiği habitatının hidroelektrik barajlar için su basan otlaklar da dahil olmak üzere %70 oranında küçüldüğünü bulmuştu.

Çoban ve Lainiovuoma kabilesinin eski şefi olan 42 yaşındaki Aslat Simma, aralık ayında olduğumuza dikkat çekerek, “Bu dönemde sıcaklıklar her zaman eksi olmalıdır. Normal bir kışta -20 ila -25C sıcaklıklar olması gerekir. Şimdi bazen sıfır derece bazen de artı derecelere çıkıyor” ifadelerini kullandı.

“Doğayla iç içe yaşıyoruz ve yaptığımız her şey için havaya ve ren geyiğine bağımlıyız. Ancak ren geyiği, otlak bulmak ve kazmak için tüm enerjilerini tüketiyor. Uyum sağlamanın sınırında yaşıyorlar. İklimdeki değişiklikler çok hızlı geldiğinde uyum sağlayamazlar. Zaten çok fazla adapte oldular.”

Jokkmokk kasabasından çobanlık yapan bir ailenin üyesi olan Henrik Blind ise şunları söyledi: “Geçim kaynağımız yanmayan bir gezegene bağlı. Biz bir Arktik halkıyız ve kültürümüz karla yazılmıştır. Ancak iklim değişikliği, karın gitgide daha az yağacağı anlamına geliyor.

Gezegenimizi gereğinden fazla tüketemeyeceğimizi anlamalıyız. Bu acil. Gezegenle uyum içinde yaşamayı bilen dünyadaki tüm yerli insanları dinlememiz gerekiyor.”

More in İklim Krizi

You may also like

Comments

Comments are closed.