Kömür için zeytinlerin söküldüğü Milas’tan ortak ses: Gelecek zeytinyağında

Milas Kent Konseyi, Avrupa İklim Eylem Ağı (CAN Europe) ve İklim İçin 350 Derneği’, “Yerel Ekonomi için Dönüşüm Fırsatı: Milas’ta Zeytincilik” başlıklı bir rapor hazırladı.

Rapora göre,  kömür madenini genişletmek için zeytinlerin söküldüğü Milas’ta zeytinin işlenmesi için kurulacak 70 yeni tesisle, kömüre mahkum olmadan zeytine dayalı yerel bir ekonomi kurmak mümkün. 685 kişiyi istihdam edecek bu tesisler için ihtiyaç duyulan yatırım ise, Milas’ta işletmedeki iki kömürlü termik santrale sadece bir yılda verilen teşvik miktarına eşdeğer. Ayrıca, yörede zeytine dayalı bir ekonominin desteklenmesi ile AB coğrafi işaretli Milas zeytinyağının yarattığı değer 4,5 milyon TL’den 60 milyon TL’ye çıkabilir. 

Türkiye’nin AB coğrafi işaretli tek zeytinyağı

Zeytinlikleri madenciliğe açan ve tüm Türkiye’nin tepkisini çeken yeni yönetmelikle Milas’taki zeytin ağaçları da kesilme tehdidi altında. Oysa Milas zeytinyağı, Türkiye’nin tek Avrupa Birliği coğrafi işaretli zeytinyağı. 

Üç kurumun ortaklaşa hazırladığı raporun amacı amacı “2053 net sıfır emisyon hedefi”nin gerektirdiği bölgesel ekonomik geçişe bir örnek olarak, iki termik santral ve kömür madenlerinin de bulunduğu Milas için zeytine dayalı bir ekonominin geliştirilmesi olasılığını araştırmak. 

Rapor, 15 Nisan Cuma günü Milas’ta Milas Belediyesi Prof. Dr. Aşkıdil Akarca Salonu’da yapılan bir basın toplantısıyla kamuoyuna tanıtıldı.

Zeytin ve termik ekonomi karşılaştırması

Raporun öne çıkan çıktıları şöyle:

• Milas’ta yıllık ortalama 100 bin ton zeytin hasadı yapılıyor ancak bunun beşte biri bölge ekonomisi için ek katma değer yaratmadan işlenmemiş zeytin olarak bölge ekonomisi dışına çıkıyor. 
• Bölge ekonomisi dışına çıkan bu 20 bin tonluk zeytini kullanmak için 50 zeytin işleme tesisi, 15 zeytinyağı tesisi ve 5 sabun-şampuan tesisi kurulabilir. Bu sayede 685 kişilik yani Milas’ın doğrudan kömür madenlerindeki istihdamın neredeyse tümü kadar yeni iş yaratılabilir. 

Fotoğraf: Selen Çatalyürekli.

• Yerel, ekonomik ve çevresel sürdürülebilirliğe dayalı bu dönüşümün maliyeti (2021 fiyatlarıyla 240 milyon TL), Milas’ta var olan iki kömürlü termik santrale bir yılda yapılan kapasite mekanizma ödemesiyle (260 milyon TL) sağlanabilir. 
• Gerekli tanıtım ve tescil süreçleri uygulanırsa Avrupa Birliği coğrafi işaretli Milas zeytinyağının 100 ton üretimi sekiz katına çıkabilir. İtalya’nın AB Coğrafi İşaretli Toskana zeytinyağının yörenin toplam zeytinyağı üretimindeki oranı olan %4 ve litre fiyatı olan 7,5 Euro. Bu üretim oranı ve fiyata ulaşmak, Milas zeytinyağı için hedeflenebilir. Bu hedeflenen üretim oranı ve fiyata ulaşılması durumda Cİ tescilli üretimin Milas’ta 800  tona ve fiyatının da ortalama 75 TL’ye  (2021 yılı fiyatları ile) yükselebileceği öngörülüyor. Bu durumda Cİ tescilli zeytinyağının yarattığı değer 4,5 milyon TL’den 60 milyon TL’ye artabilir. (2021 yılı kur ortalaması ile 0.4 milyon avrodan 5,7 milyon avroya artış)

Fotoğraf: Selen Çatalyürekli.

• Milas, Türkiye’de zeytin ve zeytinyağının başkenti. Milas 5 bin yıldır insanların yerleştiği, 4000 yıldır diğer bir deyişle Karya Uygarlığı’ndan bu yana zeytincilik yapılan ve zeytinyağı üretilen bir coğrafya. Türkiye, Avrupa Konseyi Kültür Rotası olarak tanınan Zeytin Ağacı Rotası içinde yer alıyor. Zeytin etrafında şekillenecek yeni ekonomiyle Milas  gastroturizme açılabilir.

Zeytin ve zeytinyağına dayalı agroturizm fırsatları

• 120 km’lik kıyı şeridi ve koyları, 
• 27 antik kente ve Uluslararası Milas-Bodrum Havalimanına yakınlığı 
• UNESCO Dünya Mirası geçici listesindeki Milas’ta bulunan Hekatomnos Anıt Mezarı ve Kutsal Alanı (2012) ve Beçin Ortaçağ Kenti (2012) 
• Zeytin yürüyüş rotası, kamp ve foto-safari gibi rotaların oluşturulmasına uygun olan Bafa-Kapıkırı yöresi 
• “Anıt Zeytin Ağaçları Rotası”nın düzenlenmesine imkan sağlayan Milas’taki anıt zeytin ağaçları
• Çomakdağ-Kızılağaç mahallesinin hala yaşayan 500 yıllık kültürü ve kırsal turizm olanakları
• Hasat şenlikleri
• UNESCO tarafından Zeytin Ağacı Rotası içinde Türkiye’nin bulunması (Türkiye’nin kendi potansiyel zeytinyağı rotasını belirleyip, ilgili rotayı Avrupa Komisyonu’na sertifikalandırması gerekiyor)
• Karia yolunun Milas’tan geçmesi
• Milas’ta Karia, Roma, Selçuklu, Osmanlı uygarlıklarından kalma zeytinyağı işliği vb üretim alanlarının hala bulunuyor olması.

Fotoğraf: Khaled Tanji.

Üçpınar: Binlerce yıllık zeytin ağaçlarıyla birlikte kültür de yok ediliyor

Toplantıda konuşan Milas Kent Konseyi Başkanı Dr. Çağlayan Üçpınar, kısa vadeli kazançlar için binlerce yıllık zeytin ağaçlarının ve onlarla birlikte, içinde yaşadıkları, yaşattıkları kültürün de yok edilmeye çalışıldığını söyledi. Yaptıkları çalışmanın başka bir geleceğin mümkün olduğunu gösterdiğini kaydeden Üçpınar, “Milas’ta yaşayanlar için Milas’ın binlerce yıllık kültürünü ve doğasını koruyarak  yeni ekonomik fırsatlar yaratılabileceğini göstermesi bakımından çok değerli bir çalışma” dedi.

Kent Konseyi Üyesi Serap Türker de 1 Mart’ta yayınlanan ve zeytinlikleri enerji üretimi için madencilik faaliyetlerine açan Maden Yönetmeliği değişikliğini ele alan ve yaratacağı ekolojik ve ekonomik zararlara işaret eden konuşmasında, 17 Nisan Pazar günü yapılacak Milas Zeytin Mitingi öncesinde bu raporun yayınlanmasının çok isabetli olduğunu belirtti.

Katısöz: 2053 net sıfır emisyon hedefine uygun bölgesel dönüşüm mümkün

Avrupa İklim Eylem Ağı Türkiye İklim ve Enerji Politikaları Koordinatörü Özlem Katısöz de raporlamalarının Milas’ta zeytin sektörünün tek başına sahip olduğu potansiyeli ortaya koyarak Türkiye’nin 2053 net sıfır emisyon hedefine uygun bir bölgesel dönüşümün mümkün ve gerçekçi olduğunu gösterdiğine dikkat çekti: ” Eğer Milas için bir gelecek kurmak istiyorsak, bu kömür madenini genişletmek için zeytinlikleri yok ederek değil, aksine zeytinyağının ve zeytinin etrafında bir ekonomi yaratarak mümkün. “

İkizköy-maden. Fotoğraf: Eran Hakim

Baysal: Zeytin Milas’ın sembolü ve bereketi

Zeytin ağacının binlerce yıldır Anadolu’nun, Milas’ın sembolü ve bereketi olduğuna dikkat çeken İklim İçin 350 Derneği Kampanya Sorumlusu Efe Baysal ise şunları söyledi: “Günümüzde maalesef Milas’taki iki termik santrale kömür sağlamak için madencilik tehdidi altında. Oysa raporumuzun da gösterdiği gibi zeytincilik etrafında örgütlenecek yerel bir ekonomi Milas için büyük bir fırsat. Gastroturizmiyle, zeytin rotasıyla, Karia yoluyla, Milas’ın kültürüne sahip çıkan; yörenin ekolojisini koruyan; bölgenin geçim kaynaklarını dönüştüren kömüre feda edilmemiş planlı bir ekonomi pekala hayata geçirilebilir.”

Fotoğraf: Selen Çatalyürekli.

Milas zeytinyağı neden tescilli?

Türk Patent Enstitüsü’ne göre;

Milas’ın tarihinde Karya Uygarlığı döneminden itibaren zeytinyağı ticareti önemli yere sahip. Milas zeytinyağının ünü, antik dönemden beri yoğun olarak ve yüksek kalitede yetişen Memecik çeşidi zeytininin kullanılmasından geliyor.  Memecik çeşidi zeytinin, doğadan gelen yağmurla birlikte suyu az gördüğü için nefaseti yüksek bir zeytin olarak biliniyor. Tanesi küçük bu zeytin çeşidinden, verimi yüksek, sarı-yeşil arası renkte, orta değerde meyvemsi aromaya sahip üst sınıf bir natürel zeytinyağı elde ediliyor.  Meyvemsiliğinde dikkat çeken özellikleri ise turunç, portakal mandalina ve limon aroma kokularının hakim olması.

Raporun tamamı için tıklayın