Ekosfer Derneği bu yıl ilkokul, ortaokul ve lisede okutulan ders kitaplarında iklim krizinin nasıl anlatıldığını inceledi. İklim krizinin etkisini her geçen gün artırmasına rağmen ders kitaplarında çok az yer verildiğini belirten dernek yetkilileri, öğrencilere sorunun çözümüne dair yeterli bilgi verilmediğine dikkat çekti.
Kitap taramasından öne çıkan başlıklar şöyle:
- Hayat Bilgisi 1, 2 ve 3. Sınıf kitaplarında iklim değişikliği konusu yer almıyor.
- Milli Eğitim Bakanlığı’na (MEB) ait 5. sınıf sosyal bilgisi kitabında petrol, kömür ve doğalgazdan (fosil yakıtlar) sıkça bahsedilse de hiçbir yerde bu yakıtların iklim krizine neden olduğu yazmıyor.
- MEB’in 6. sınıf sosyal bilgisi kitabında “iklim değişikliği” kavramı iki kez, “küresel ısınma” ise dört kez kullanılmış. Küresel ısınmanın nedenleri arasında petrol, kömür ve doğalgaz sayılsa da sorunun bu kaynakların aşırı kullanımı olduğu söylenmiş. Küresel ısınma ile fosil yakıtlar arasındaki bağlantı ödev olarak öğrencilere verilmiş.
- 7. sınıf sosyal bilgiler kitabında iklim değişikliğine ayrılan bölümde seragazları nedeniyle iklimin değiştiği belirtilmiş ancak seragazlarının kaynağı yazılmamış. Fosil yakıt kullanımının azaltılması önlem olarak gösterilmezken, enerji verimliliği ve fidan dikimi çözüm önerilerini oluşturmuş. En masrafsız ve çabuk çözüm yöntemin ise enerji verimliliği olduğu belirtilmiş. Bu kitapta sıcaklık artışının 2 dereceyle sınırlanması gerektiği yazıyor.
- Fen bilimleri 5. sınıf kitabında iklim değişikliği ve küresel ısınma konuları yok. Petrolün toprak ve su kirliliğine yol açabileceği söyleniyor ama iklimi değiştirdiği anlatılmıyor. Aynı kitapta, “Eğer kullanılacaksa doğalgaz ya da kaliteli kömür tercih edilmelidir” şeklinde iklim krizini büyütecek bir önerme de var.
- Fen bilimleri 6. sınıf kitabında iklim değişikliği konusu işlenmiyor. Bu kitapta “Kömür, doğalgaz ve petrol gibi milyonlarca yılda oluşmuş enerji kaynaklarının 100 yıl gibi kısa sürede bu kadar azalması dünyanın geleceğini tehdit etmektedir. Bu yüzden bizler enerji kaynaklarını kullanırken daha dikkatli ve tasarruflu olmalıyız” deniyor. Fosil yakıtların kullanımı değil azalacak olması bir tehdit gibi anlatılmış.
- 7. sınıf fen bilimleri kitabında iklim değişikliği, küresel ısınma ve iklim krizi kavramlarına rastlanmadı. “Petrol ve kömür rezervlerinin giderek azalması, doğalgazın da sınırlı olması nedeniyle güneş, su ve rüzgâr gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına olan talep giderek artmaktadır” denerek, fosil yakıtların çevre sorunlarından dolayı değil azalmasından dolayı yenilenebilir enerji kaynaklarına geçildiği iddia edilmiş.
- 8. sınıf fen bilimleri kitabında iklim konusu var ancak petrol ve kömürün etkisinden bahsedilirken doğalgaza hiç değinilmemiş. “Sera gazlarının salınımı ile birlikte Dünya yüzeyindeki artan sıcaklıklar” gibi hem yazımda (doğru kelime “salım”) hem de tanımlamada (bahsedilen dünya yüzey sıcaklığındaki ortalama artış) hata yapılmış. Kitapta geçmişte kalan Kyoto Protokolü var ancak Paris Anlaşması diğerleri gibi bu kitapta da hiç geçmiyor. Kitabın 6. ünitesinde, “Türkiye, gerçekleştirdiği düzenlemelerle küresel iklim sisteminin korunmasına yönelik önlemleri almaya başlamıştır” şeklinde doğruluğu tartışmalı bir yorum yapılmış.
- 9 ve 10. yıla ait coğrafya kitaplarında insan kaynaklı iklim değişikliği hemen hemen hiç konu edilmiyor.
- 11 ve 12. yıla ait coğrafya kitapları ise iklim değişikliğini ve nedenlerini en açık şekilde yazan kitaplar. 12. yıl kitabında iklim değişikliği kavramı 115 kez yer alıyor ancak bu kitapta da “salınım” gibi yanlış yazımlara sıkça rastlanıyor.
Acar çalışmalarıyla ilgili şu değerlendirmeyi yaptı:
“Yaptığımız tarama bize ilköğretim ve lise kademesindeki ders kitaplarının iklim konusunda birçok eksikliğe ve yanlış bilgiye sahip olduğunu gösterdi. Kitaplar arasında net bir bağlantı veya fikir birliği olmadığını da gördük. İklim krizinin başlıca kaynağının fosil yakıtlar olduğu net bir şekilde belirtilmediği gibi, çözüm önerileri de “kullanımı aza indirmek, filtre kullanmak” gibi yanıltıcı unsurlar içeriyor. Türkiye’nin iklim krizinin durdurma konusundaki çabalarının yeterli olup olmadığını söylemek gibi politik bir konu da bir ders kitabının işi olmamalı. İklim krizini gerçekten durdurmak ve emisyonları hızla sıfırlamak istiyorsak, fosil yakıtlardan çıkmamız gerektiğini ve çözüm önerilerini doğru bir şekilde çocuklara anlatmalıyız.”
