2023 KAHRAMANMARAŞ DEPREMİManşetTürkiye

Greenpeace raporu: Deprem sonrası adil ve yeşil bir gelecek nasıl inşa edilir?

0

Greenpeace Akdeniz, 6 Şubat’ta yaşanan yıkıcı deprem sonrasında, afet durumunun hala devam ettiğine dikkat çeken ve toplumsal – ekolojik risklere karşı alınması gereken önlemleri içeren “Deprem Bölgesine İlişkin Değerlendirme Raporu”nu yayımladı.

Rapor, enkaz atıklarının yönetimi, enkaz depolama, büyük projelere yönelik çevresel riskler, doğa alanlarının korunması ve iklim krizinin bölgede neden olabileceği ikincil afetler gibi konuları, uzmanların ve sivil toplum kuruluşlarının görüşleri ışığında ele alıyor.

Alınması gereken önlemler ekseninde ise üç bölüm yer alıyor:

  1. Kirleticilere İlişkin Önlemler
  2. Doğa Alanlarının Korunmasına İlişkin Önlemler
  3. İklim Krizinin Neden Olabileceği Sorunlara İlişkin Önlemler

Kirleticilerle ilgili saptama ve önlemler

“Kirleticilere İlişkin Önlemler” başlığı altında yer alan “Enkaz Atıklarının Yönetimi, Asbest ve Kanserojen Tozlar, Enkaz Depolama ve Büyük Projelere Yönelik Çevresel Riskler”e ilişkin bölümde vurgulanan bazı noktalar şöyle:

  • İstanbul Üniversitesi 2023 Depremleri Ön Raporuna göre bakanlıkça hasar tespiti yapılan binalardan oluşan toplam enkaz atık miktarının ~50 milyon ton ila ~110 milyon ton aralığında olacağı öngörülüyor.
  • Bina enkazlarının kaldırılması, binanın durumuna göre yıkımı, atıkların taşınması ve yönetimi insan ve doğa sağlığı için dikkatlice yönetilmesi gereken adımlardan oluşmalı.

Depremin şiddeti ve bina yoğunluk haritası (United States Geological Survey ve Open Street Map verilerinden yararlanılarak üretilmiştir).

  • Enkaz atıklarına ilişkin en önemli tehditlerin başında binaların üretimi sırasında kullanılan asbest, kanserojen lifler ve toksik malzemeler geliyor.
  • Asbestin liflerine çok kısa zamanlı bile maruz kalınması, maruziyetten 10 ila 40 yıl sonra asbeste bağlı mezotelyoma (akciğer zarı kanseri), gırtlak kanseri, yumurtalık kanseri ve asbestozis hastalıklarına neden olabiliyor. Bu nedenle asbestin tüm formları Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ/WHO) ve Uluslararası Çalışma Örgütü (UÇÖ/ ILO) tarafından “kesin kanserojen” olarak tanımlanıyor.
  • Deprem bölgesindeki binaların neredeyse yarısından fazlası asbest ve kanserojen madde riski taşıyor. (TÜİK raporuna binaen)

İkamet edilen binanın inşa yılına göre hane halkı sayısı ve oranı (TUİK, 2021).

  • Asbest liflerinin havayla birlikte solunmasını engellemek için acilen arama-kurtarma faaliyetlerinin sonlandırıldığı enkazda ve yükleme faaliyetleri esnasında sulama yapılması; taşıma kamyonlarının üzerinin branda ile kapatılması ve geçiş güzergahlarının sulanması; enkazın kaldırılmasında görevli personelin FFP3 toz maskesi kullanması; enkaz kaldırma çalışmalarında halkın alandan uzaklaştırılması, eğer çadırkentlere yakın alanlardaysa burada bulunan halka FFP3 maskeleri temin edilmesi; enkaz alanlarında çalışanların düzenli sağlık takiplerinin yapılması son derece önemli.
  • Enkaz atıkları yapı malzemelerinin dışında ev içindeki her türlü ahşap, elektronik, plastik, metal malzemeleri, tehlikeli atıkları ve organik maddeleri içinde barındırıyor. Bu durum enkazın kirleticilik özelliğinin artmasına neden oluyor. Enkaz atıklarının içindeki toksinler ve ağır metaller yağmur ve rüzgarla toprağa ve suya karışarak çok geniş bir alanda doğayı ve canlı sağlını tehdit eden birer kirlilik mekanizmasına dönüşebilir. Bu nedenle, enkaz atık alanı tarım alanı, baraj havzası, sulak alan, dere yatakları ve deniz kenarları başta olmak üzere hiçbir doğa alanına bırakılmamalı.
  • Deprem bölgesi ekosistemler ve halk sağlığı açısından ciddi çevresel riskler oluşturabilecek tesislerin yoğun olduğu bir bölge. Bölgede 48 OSB yer alırken bu OSB’lerin 33’ünde ise üretim sürdürülüyor. Faal olan bu 33 OSB’nin 10’u ciddi hasarlı durumda ve 4 bin tesisin önemli bir kısmında üretim durdu.  OSB’lere ilişkin en önemli çevresel sorun, hasarlı OSB’lerde ve çevrelerindeki endüstriyel tesislerde yaşanabilecek sıkıntılar. Bu nedenle başta OSB alanları olmak üzere sanayi üretim merkezleri faaliyete geçmeden önce bu alanlar ve yakın çevresi sızıntı ihtimaline karşı takip edilmeli, gerekli düzenlemeler yapılmadan faaliyete açılmamalı.

  • 6 Şubat’ta deprem ile başlayan ve söndürülmesi dört günü bulan İskenderun Liman yangını bölgede yaşanan en büyük çevre felaketlerinden birine dönüştü. İskenderun Limanı Türkiye’nin en büyük dördüncü limanı ve buradaki yangınının çıkış nedenine ilişkin en temel iddia, limanın kimyasal madde içeren konteynırları zayıf güvenlik tedbirleri ile bir arada bulundurması olarak görünüyor. Bu tarihe kadar yanan konteynırların içeriği ile ilgili bilgi verilmemiş olması ortaya tahmin edilemeyen bir kirlilik riskini çıkardı.  Yangının nedenine, ihmallere, çevresel etkilerine yönelik ve yangın esnasında ve enkaz kaldırmada yer alan görevlilerin sağlığına ve yasal süreçlere ilişkin kamuoyuna bilgilendirme yapılmalı ve süreçle ilgili soruşturma başlatılmalı.

Doğa alanlarının korunması 

Raporun “Doğa Alanlarının Korunmasına İlişkin Önlemler” başlıklı bölümünde altı çizilenler de şu şekilde:

  • Deprem bölgesi, yakından incelendiğinde 60’tan fazla korunan alana (tabiatı koruma alanı, milli park, tabiat parkı, yaban hayatı geliştirme sahası (YHGS), doğal sit vb.) ve canlı tür çeşitliliği bakımından uluslararası kriterle öne çıkan 35 Önemli Doğa Alanı’na(18) ev sahipliği yapıyor. Geniş sulak alan ekosistemlerinden, sedir, karaçam ve meşe ormanlarına ve dağ bozkırlarına uzanan bu çeşitlilik, bölgenin nadir canlı tür çeşitliliği hakkında da bilgi veriyor.
  • Türkiye’nin gelecek nesillere aktarma borcu olan korunan alanlar başta olmak üzere nesli tehlike altında bulunan türler için belirlenmiş olan Önemli Doğa Alanları afet sonrası yapılanma sürecinin her aşamasında mutlak şekilde korunmalı.

İklim krizi 

“İklim Krizinin Neden Olabileceği Sorunlara İlişkin Önlemler” başlıklı bölümünde de şu noktalara işaret ediliyor:

  • İklim krizi ile birlikte Türkiye’de meteorolojik afetlerin şiddeti ve sayısı her geçen gün artıyor. AFAD’a göre 1980–2020 yıllarında Türkiye’de 11.560 afet rapor edildi. 1980–2000 yıllarında 4.212 afet raporlanmışken, 2000-2020 yıllarında arasında afet sayısında %74,4 artış oldu.  (7.348 afet)
  • AFAD İl Afet Azaltma Planları (2022) deprem bölgesi illerinin meteorolojik afetlere ilişkin durumu hakkında öngörülerde bulunmaya imkân veriyor. Bu raporlara göre afet illerinin bir bölümüne ilişkin riskler, şehirlere özel olarak raporda belirtiliyor.
  • Deprem bölgesindeki iller, iklim değişikliği ile doğrudan ya da dolaylı şekilde ilişkili afetler bakımından ciddi riskleri barındırıyor. Geçici ve kalıcı yerleşim alanları ile afetten etkilenen yurttaşların yeni afetlere maruz kalmaması için yerleşim yerleri seçiminde afet eğilimli noktalar göz önünde bulundurulmalı.

Yeşil, adil yaşam

Greenpeace raporunun “Yeşil Adil Bir Yaşamı Kurmak” başlıklı son bölümünde ise her ne kadar doğa olayları gelir grubu ve toplumsal kimlik gözetmeksizin herkesi vurabilse de, doğa olayının afete dönüşmesindeki temel etkenin toplumsal eşitsizliklere dayandığı vurgulanıyor. 6 Şubat depremlerinin Türkiye’nin eşitsizlikler haritasında renklerin en koyu olduğu illerde meydana gelmiş olması ve başta Adıyaman olmak üzere deprem illerinde yoksulluk önemli problemler arasında gösteriliyor.

Deprem sonrası “deprem vergilerinin” nereye harcandığı sorusunun kamu otoritelerince cevapsız kalışı gelir dengesinde çoktan yoksulluğun kaderine bırakılmış yurttaşların, söz konusu “afetler” olduğunda bir kez daha çaresizliğe bırakıldığı belirten raporda, yaralarımızı sarmanın ilk adımının yaraları derinleştiren eşitsizliklere odaklanmaktan geçtiği vurgulanıyor.

Çalışmada, yurttaşların, özellikle kırılgan grupların, açık şekilde tanımlanan kamusal yaşama dahil edildiği, kaynakların tahsisi de dahil olmak üzere karar alma süreçlerine dahil olabildiği, hedefler, kurallar, yapılar ve usullerin yurttaşların ihtiyaç ve meşru beklentilerine uygun olduğu, iklim krizinin oluşturacağı etkilere karşı dirençli, doğaya uyumlu, çevre adaletini önceleyen süreçler ile yaşamın yeniden inşa edilebileceği belirtiliyor.

Raporun tamamına bu linkten ulaşılabilir.

 

 

 

 

 

You may also like

Comments

Comments are closed.