Çöp nehri: Bir Beyrut çöp krizi

Habib Battah tarafından The Guardian‘da yayımlanan haberi Yeşil Gazete gönüllü çevirmeni Melda Ciner Düz‘ün çevirisiyle sunuyoruz.

***

Şehri bir çöplük haline getiren sekiz aylık çöp krizinden bıkan protestocular drone kameraları kullanarak bir turizm bakanlığı filmi parodisi çektiler.

Bu parodi video Lübnan’ın resmi turizm görüntüleri ile çöp krizi görsellerini karşılaştırmakta.

Şubat ayında, Lübnan turizm bakanlığı tarafında drone kullanarak çekilen bir tanıtım videosu yayımlandı. Video ülkenin kartpostallık güzelliklerini gösteriyor: tarihi alanlar, karla kaplı dağlar ve el değmemiş nehirler, (sözde) sabahları kayak yapıp akşamüstü okyanusta yüzebileceğiniz bir ülke.

Filmde açıkça görmezden gelinen bir nokta var ki o da Beyrut’un aşılamayan çöp krizi. Ülkenin ciddiye almamakta ısrar ettiği çevresel ve kamusal bir sağlık felaketine yol açmış, şehrin park alanları, vadisi ve sahiline dökülmüş başıboş duran çöpler.

Bu hafta You Stink (Kokuyorsunuz) hareketi tarafından yayımlanan video ise turist kurulu filminin bir parodisi niteliğinde. Arkaplanda öten kuşlar ve rahatlatıcı bir new age müziği çalarken, video yemyeşil bir çam ormanıyla başlayıp, ağaçların üstünden yavaşça yükselerek doğal bir çöp nehriymiş gibi yeşil patikayı kesen tonlarca evsel atığı açığa çıkarıyor.

Aktivist Aly Sleem konu hakkında yaptığı yorumda şöyle konuştu: “Turizm bakanlığının yalanlarına bir karşılık vermek istedik. Yeşil bir Lübnan’dan bahsediyorlar ve biz de bundan Lübnanlı olarak utanç duyuyoruz. Turistik olarak kabul edilen ormanlar, nehirler ve birçok alanı şu an çöp kaplamış durumda.”

Beyrut’un çöp krizine karşı yapılan protesto gitgide daha çok viral video ve mem kullanmaya başladı. Görsel: You Stink

Sekiz ay önce ülkenin ana çöp sahası kapasitesinin dolmasının ardından belediyeler nerede açık arazi görse çöpleri oraya boşaltmaya ya da sadece yakarak bertaraf etmeye başladıklarında, çöpler kelimenin gerçek anlamıyla ülkeden taşmaya başladı; bunun üzerine on binlerce Lübnanlı müzik videoları kullanarak, yumurta atarak ve hatta başkanlık binasına çöp poşetleri fırlatan orta çağ benzeri bir mancınık inşa ederek krizi protesto ettiler. Aktivistlere göre hükümetin alternatif çöp sahası bulamaması otoban alt geçitleri, terk edilmiş araziler veya kırsal yollara yasa dışı çöp boşaltmayı beraberinde getirdi. Aktivistler, geri dönüşümle beraber bir sıhhi tesisat reformu talep ederek, bakanların istifası çağrısında bulunuyorlar.

Pek çok kişi temel kamu hizmeti sunma konusunda Lübnan’ın çalışmalarını uzun süredir aksatan savaş sonrası yolsuzluğa pay biçiyor. On yıllar boyunca, elektrik kesintileri ve yetersiz içme suyu vatandaşları jeneratörlere ve şişe suları kullanmaya zorladı. Bu sırada, politikacılar lüks kule ve özel marinalara onay verirken kamusal alan ve sahil erişimi de son hızla kayboluyor. Ancak son yıllarda en çok öfke yaratan olay tüm Beyrut’u kokutmuş çöp kirliliği oldu.

Beyrut’un doğusu Jdeideh’te yığılmış çöpler. Görsel: Voice of Africa (voanews)

Kamu sağlığı yetkilileri ve Beyrut Amerikan Üniversitesi araştırmacıları, birçok belediye tarafından geçici bir çözüm olarak kullanılan çöp yakma yöntemi sonucunda kanserojenlerde artış dahil olmak üzere havayla gelen toksin seviyelerinin katlanarak artış gösterdiği konusunda uyarıda bulundu. Kırsal kesimlerde saklanan çöpün yeraltı suyuna da karıştığına dair korkular mevcut.

Sokak protestoları, hükümet güçlerinin yaz boyunca biber gazı, tazyikli su ve yüzlerce göstericinin tutuklanmasını içeren sıkı önlemleri ardından kışın önemli ölçüde azaldı. You Stink ise politikacıları utandırmak üzere Facebook sayfasında viral videolar, infografikler ve memler aracılığıyla internetten daha çok  faydalanmaya başladı. Kendilerini, hükümet bakanlarına çöp torbalarını “ücretsiz teslimat” ile sunarken ve yüzlerce ping pong topunu Grand Seraile bakan tepeden aşağıya salarken filme çektiler. Ayrıca çöp alanlarında balo dansı sahnelediler ve özel çöp yığınlarını ayrı ayrı kabine bakanlarına adadılar.

Turizm bakanı, bakanlığının logosunu kullanmaları sebebiyle parodi filmi yapımcılarını dava açmakla tehdit ederek filmin “Lübnan’ın imajına zarar verdiğini” ve telif hakkını ihlal ettiğini söyledi.

Sleem ise şöyle cevap verdi: “Çöpler umurlarında değil, yalnızca kendi logolarını önemsiyorlar.”

Haberin İngilizce Orijinali

Yazı: Habib Battah

Yeşil Gazete için çeviri: Melda Ciner Düz

(Yeşil Gazete, The Guardian)