By 
İklim İçin 350 Derneği ve Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFiA), Borsa İstanbul’da işlem gören ilk 30 şirketin (BIST 30) iklim karnelerini inceledi. İlki geçtiğimiz sene yayımlanan “BIST 30 Firmalarının Görünümü” adlı raporun 2023 verileri, şirketlerin iklim krizi ile mücadele yolunda attıkların adımların halen gerekli seviyeye ulaşmadığını gözler önüne serdi.
Raporda, hem işlem hacmi hem de piyasa değeri en yüksek 30 şirketin oluşturduğu BIST 30’da yer alan bankacılık harici 26 şirketin iklim değişikliğine yaklaşımı beş kriterde değerlendirildi:
- Fosil yakıt varlıklarıyla/yatırımlarıyla etkileşim seviyesi
- “Net-Sıfır” için hedef tarih
- Karbon ayak izi ve “Karbon Nötr” için hedef tarih
- Temiz enerji yatırımları ve enerji verimliliği uygulamaları
- ESG (Çevresel, Sosyal, Yönetişimsel) ve benzer derecelendirmeler
Yüksek ve ciddi yüksek riskli şirket oranı yüzde 38
Önceki yıla göre, raporda incelenen şirketlerin ESG karnelerinde iyileşme görülürken, kriterlerin tamamı göz önünde bulundurulduğunda Türkiye’nin en büyük şirketlerinin halen Türkiye’nin 2053 Net-Sıfır Hedefi’ne ulaşabilme yolunda gerekli adımları atmadıkları görüldü.
2022 yılında BIST 30 Endeksi’nin (Bankacılık hariç) yüksek ve ciddi yüksek riskli şirket oranı yüzde 44 ve düşük riskli şirket oranı yüzde 8 iken, 2023 yılında yüksek ve ciddi yüksek riskli şirket oranının yüzde 38 ve düşük riskli şirket oranının da yüzde 19 olduğu tespit edildi. Bu kapsamda, üç şirket (SASA Polyester, Türk Telekomünikasyon, Vestel Elektronik) orta risk grubundan düşük risk grubuna; iki şirket ise (BİM, Pegasus) yüksek risk grubundan orta risk grubuna yükseldi. Hektaş ise yüksek risk grubundan, ciddi risk grubuna geçerek gerileme kaydeden tek şirket oldu.
Çiftçi: Şirketlerin uzun vadeli stratejileri eksik
Çalışmada şirketlerin karbon emisyonları konusunda aynı performansı ortaya koyamadıkları görüldü. . Buna göre 10 şirketin 2022 yılına göre Kapsam-1 emisyonları artarken sadece yedi şirketin emisyonları azaldı. Dokuz şirket ise emisyonlarını raporlamadı.
SEFIA Finansal Araştırmalar Direktörü İbrahim Çiftçi, çalışmalarıyla ilgili şunları söyledi:
“Her ne kadar ESG skorlarında bir takım iyileşmeler olsa da, maalesef geçtiğimiz yıl olduğu gibi bu yıl yaptığımız değerlendirmede de şirketlerin 2053 yılına yönelik ülke hedefini destekleyecek şekilde belirlenmiş veya kamuoyu ile paylaşılmış bir plana sahip olmadıkları gözlemlenmiştir. Bu durum, şirketlerin uzun vadeli sürdürülebilirlik stratejilerini oluşturmadaki eksikliklerini ortaya koymaktadır. Analizimiz, bu organizasyonların iklim değişikliği ile mücadele stratejilerini ve iş planlarını şeffaflık ilkeleri çerçevesinde detaylı bir şekilde açıklamalarının gerekliliğini vurgulamaktadır. Bu araştırma çerçevesinde öne çıkan bir diğer konu ise, firmaların uzun vadeli hedeflerin ötesinde, özellikle kısa vadeli ara hedefler paylaşmasının gerekliliğidir. Artan sayıda şirketin net-sıfır hedefi olması olumlu bir gelişmeyken bu hedefe hangi yolla ulaşılacağının paylaşılması hedefin gerçekçiliği ve inanılırlığını destekleyecektir. İlerleyen süreçlerde gerçekleştirilecek araştırmaların daha karşılaştırılabilir bir veri setinin analiz edilmesi yoluyla, daha somut çıktılara ulaşabileceğine inanıyoruz.”
16 şirketin net-sıfır hedefi yok!
Raporda, Türkiye’nin 2053 yılına kadar net-sıfır sera gazı emisyonlu bir ekonomiye ulaşma taahhüdü paralelinde, 2022 yılı itibariyle, BIST 30’da yer alan ve bankacılık dışı sektörlerde faaliyet gösteren 26 şirketten 16’sının net-sıfır hedefi için herhangi bir tarihi olmadığına, 15 şirketin ise karbon-nötr olma yolunda bir hedef tarih paylaşmadığı kaydedildi. Bu şirketlerden 11’inin ise her iki hedef tarihi de bulunmuyor.
Çalışma için mercek altına alınan bir diğer konu da şirketlerin “Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması” kapsamında yaptıkları hazırlık ve çalışmalar oldu. Türkiye’nin AB’ye olan ciddi ihracat hacmi göz önüne alındığında, SKDM uygulamasından en çok etkilenecek ülkelerden biri olması bekleniyor. Bu bağlamda, raporda incelenen 26 şirketten 9’unun (Aksa Enerji, Aselsan, Hektaş, Koza Altın, Koza Anadolu Metal, Pegasus, TAV Havalimanları, Türk Hava Yolları, Türk Telekom) SKDM kapsamında herhangi bir faaliyeti bulunmadığı görüldü. Diğer 16 şirketin ise takip etmekten, etki analizleri yapmaya ve fizibilitelerine karbon fiyatı dahil etmeye uzanan geniş bir kapsamda SKDM’ye hazırlandıkları dikkat çekti.
İklim için 350 Derneği Türkiye Koordinatörü Efe Baysal,Türkiye’nin 2053 net sıfır hedefini yakalayabilmesi için BİST 30 şirketlerinin karbonsuzlaşma çalışmalarını bir an önce başlatmaları gerektiğine vurgu yaptı:
“Türkiye’nin 2053 net-sıfır emisyona ulaşma hedefini yakalayabilmesi için şirketlerin hızlı bir emisyon azaltım politikası izlemesi gerekmektedir. Ne var ki BİST 30 firmalarının 2022 yılında da bu konuda gereken adımları atma konusunda halen gerekli hızda yol alamadıkları görülmüştür. İklim krizinden çıkışın ve Türkiye’nin 2053 hedefini tutturabilmesinin tek yolu en az karar alıcılar kadar şirketlerin de karbonsuzlaşma çalışmalarını bir an önce başlatmalarıdır. BİST 30 şirketlerine, bu konuda diğer şirketlere de örnek olacak ve yol gösterecek adımları hızla atmaları; Türkiye’nin 2053 hedefini tutturabilmesi için üzerlerine düşen sorumlulukları gerçekleştirmeleri çağrısında bulunuyoruz.”
Raporun tamamına buradan ulaşabilirsiniz.
Geçen sene yayımlanan İklim Değişikliği ve Sürdürülebilirlik Araştırması; BİST 30 Firmalarının Görünümü raporu için tıklayın.
Comments