ManşetTarım-Gıda

Bir devrim de çeltikten: “Az aslında daha çoktur”

0

Gıda üretimi ve kırsalda sosyo-ekonomik yaşam konularında dünyanın dört bir yanından gelen “tüm bildiklerimizi unutturan” yerel kırsal devrimlere bir yenisi de çeltik tarımıyla eklendi. İyi tarım, eko-tarım, permakültür, bütünlükçü mera yönetimleri, çok-katmanlı üretim, şehir tarımı gibi özellikle son on yılda büyük bir hızla yayılan verimli, ekonomik olarak daha karlı, toplumsal yarar gözeten ve ekolojik yöntemlerden bir tanesi de pirinç tarımını kökten değiştiren “Çeltik Yoğunlaştırma Sistemi”. Konu hakkında IRIN News’de yayınlanan makalenin çevirisini aşağıda sizlerle paylaşıyoruz.

***

Madagaskar’ın başkenti Antananarivo’nın 30 km güneyindeki küçük Talata kasabasında yaşayan 45 yaşındaki Ernest Rakotoarivony, pirinç üretmek için uygulanan geleneksel yöntemleri terk edip, bir Cizvit rahibinden öğrendiği bir teknik kullanmaya başladı. Başlangıçta alay konusu olan Ernest’in uyguladığı yöntem şimdilerde devrim niteliğinde bir fırsat olarak gösteriliyor.

Bundan on yıl kadar önce, Hollandalı rahip Ed Mulderink Ernest’e Çeltik Yoğunlaştırma Sistemi’nin (SRI) mahsulü önemli derecede artıracağı sözünü verdi, ama bir uyarıda bulunarak: bu yöntemin uygulanması daha fazla emek gerektiriyordu.

Ernest, kendisiyle görüşen IRIN ekibine şunları söylüyor. “Geleneksel ekim yöntemde çiftçiler bir avuç çeltiği alır, üstlerinde kalan toprağı silkelemek için kökleri ayaklarıyla döver ve tekrar ekerler. Bu işlem için onlar bir saat harcarlar. Yeni SRI yönteminde ise çeltiği tekrar ekerken çok küçük saplarınız vardır ve bu bitkilerin tek tek, düzgün bir sıra halinde ekilmesi gerekir. Bu yöntemle çalışmak 2 gün sürer. İnsanlar bu kadar zaman harcamak istemiyorlar sanırım. Diğer çiftçiler pirinç üretiminde ‘az daha çoktur’ felsefesine şüpheyle yaklaşıyorlardı. Tarlaya ne kadar çok ekerlerse, o kadar çok pirinç alacaklarını düşünüyorlar, ama aslında tam tersi daha doğru. Yeni yöntemin bir kısmını bile kullansalar-suyu kontrol etmek veya kökleri dövmemek gibi- sonuçlar daha iyi olabilir.”

Yolu rahiple kesişmeden önce hayatını ekmek satarak kazanmaya çalışançalışan Ernest Rakotoarivony ‘Bana gülenler oldu. Sonra aldığım mahsullü gördüler ve durum değişti’ diyor. ‘Rahip SRI tekniğini kullanarak onunla çalışmamı istedi. Böylece aileme ait arazide beraber çalışmaya başladık ve aynen söz verdiği gibi mahsulü iki katına çıkarmayı başardık.‘

Rakotoarivony kurak sezonda sebze yetiştiriyor ve artık üç yılda bir gübre ve tohum alacak kadar nakit parası var. Kendi ailesinden SRI tekniğini benimseyenler var fakat rahibin destekleyici vaizlerine rağmen bölgede bu yöntemi kullananların sayısı yine de az.

Pirinç Madagaskar’da yaşayan 20 milyon insan için ana yiyecek maddesi, yıllık ortalama tüketim kişi başına 102 kg ve nüfusun yüzde yetmiş beşi fakirlik sınırının altında yaşıyor.

Üretim 2010 yılında 4.7 milyon tondan 2011’de 4.3 milyon tona düştü ve son iki yılda fiyatlar iki katına çıktı (kilo başına 1 dolara). 1970’lerde pirinç ihracatı yapan Madagaskar o günden bugüne net pirinç ithalatçısı oldu. Bunun ana sebebi geçerliliğini yitirmiş tarım metotları ve altyapı sorunları. Yine de Madagaskarlı çiftçiler ülkenin pirinç ihtiyacının yüzde seksenini üretiyorlar.

 

SRI’nin Gelişimi

SRI yöntemi yerleşik uygulamalara kafa tutan Fransız Cizvit rahip Henri de Laulanié tarafından 80’lerde geliştirildi. Geleneksel çiftçiler çeltik tarlarına su bastırıyor ve olgunlaşmış çeltik bitkilerini demetler halinde ekiyorlar, oysa SRI tekniğinde genç çeltik fideleri aralarında daha fazla boşluk bırakarak ekiliyor ve tarla suyla kaplanmak yerine sadece nemli tutuluyor. SRI yöntemini savunanlar bu şekilde yüzde 25 ila 50 arasında su tasarrufu sağlandığını, yüzde 80 ila 90 arası daha az tohum gerektiğini ve bazı zamanlarda mahsulün ikiye hatta üçe katlandığını belirtiyorlar. Diğer bir deyişle maliyetler düşerken gelir katlanıyor.

SRI bölgesel olarak De Laulanié’nin kurduğu sivil toplum örgütü Tefy Saine (Farklı Düşün), uluslararası seviyede de Cornell Uluslararası Gıda, Tarım ve Kalkınma Enstitüsü (CIIFAD) tarafından destekleniyor.

Kanadalı ünlü aktör Jim Carrey tarafından kurulan Better U Foundation’ın danışmanı Winifred Fitzgerald IRIN ekibine yaptığı açıklamada şöyle diyor: ‘Better U Foundation, SRI yöntemini yerel düzeyde uygulama ve yaygınlaştırma konusunda destek oluyor. Yöntem Asya’da çok başarılı oldu ve şu anda 30’dan fazla ülkede kullanılıyor. Ancak Afrika’da ve Madagaskar’da yaygın kullanım alanı bulamadı’

Ancak, SRI yönteminin geleneksel yöntemlerden daha iyi performans gösterip göstermediği konusunda hala tartışma var. Cornell Üniversitesi’nin 2005 yılında yayınladığı ‘SRI Methodu En İyi Geleneksel Yöntemlerden Daha İyi Performans Gösteriyor Mu? Somut Verilere Genel Bakış’ adlı raporda şöyle deniyor: ‘En iyi şekilde uygulanan geleneksel yöntemlerin sonuçlarıyla karşılaştırıldığında SRI’nin mahsulü iki katına çıkardığına, Madagaskar’daki bir dizi deney haricinde, bu yöntemin sistemik bir şekilde hatta geçici olarak bile daha avantajlı olduğuna dair bir kanıt bulamadık’. Araştırmacılara göre yeni yöntem Asya ülkelerinde olumsuz sonuçlar doğurmuş bile olabilir.

Öte yandan, farklı sonuçlardan bahseden raporlar da var. Better U Vakfı’nın Madagaskar’ın yüksek bölgesi Vakinankaratra’da faaliyet gösteren ve dine dayalı uluslararası bir sivil toplum örgütü olan Katolik Yardım Servisi ile ortaklaşa hazırladığı bir değerlendirme rapora göre SRI yaygınlaştırma projesinden yararlanan 600 hane arasından seçilen 120 hane, SRI tekniği ile hektar başına 3.28 ton mahsul alırken, proje öncesi bu rakam 2.87 tondu. Bu da yaklaşık %15’lik bir artışa denk geliyor. Yine aynı araştırmaya göre mahsulü artan bu ailelerin gıda stoku ortalama 54 gün daha fazla dayanıyor, bu aynı zamanda kurak mevsime karşı daha korunaklı olmalarını sağlıyor.

Farklı sonuç ve verileri değerlendiren Better U danışmanı Rames Abhukara ‘Bu tarlada geliştirilmiş bir yöntem, laboratuarda değil. Bazıları başka yöntemleri destekliyor. Bence aralarında bir rekabet yok. Bazı bölgeler SRI yöntemi için daha elverişl, hepsi bu’ diyor.

Değişime Direnmek

Fitzgerald ‘Bazı çiftçiler neden babalarının ve dedelerinin kullandığı pirinç yetiştirme yöntemini değiştirmeleri gerektiğini anlamıyorlar. Riski azaltmak adına tarlalarının bir köşesinde SRI yöntemiyle pirinç yetiştirmeye başlayabilirler halbuki’ diyor. ‘Diğerleri bu yöntemle ilgileniyor ama nereden başlayacaklarını bilmiyorlar veya aldıkları eğitim yetersiz kalıyor. Bu konuda çalışan gruplar işte bu tip eksikleri gidermeye çalışıyorlar’

Biz çiftçilere bunu yapın demiyoruz. Diyoruz ki eğer bunun yararlı olacağını düşünüyorsanız, size bu konuda yardımcı olabiliriz.’ diye ekliyor Abhukara.

Kurumsal anlamda ise Better U Foundation, Madagaskar SRI Bölgesel Grubu (Groupement SRI de Madagaskar) adında bir organizasyonun kurulmasına önayak olmuş.

GSRI’nin 267 üyesi var, bunların arasında yerel ve uluslararası STK’lar, araştırma enstitüleri ve özel sektörden aktörler bulunuyor. Haziran 2011’de Tarım Bakanlığı SRI yöntemini ulusal pirinç yetiştirme stratejisi programına ilk kez dahil etti.

“Bazı çiftçiler neden babalarının ve dedelerinin kullandığı pirinç yetiştirme yöntemini değiştirmeleri gerektiğini anlamıyorlar”

Gıda Hakkı konusunda BM özel raportörü olan Olivier de Schutter’in ön raporunda SRI’nin ülkenin gıda güvenliğine katkı sağlayacak önemli bir agro-ekolojik yöntem olduğunu belirtmesine çok sevindik’ diyor Fitzgerald.

SRI’yi destekleyenler, mahsulü artırması bir yana, yöntemin çevreye de önemli katkıları olduğunu savunuyor. Mevcut tarların üretkenliği arttıkça çiftçilerin geliri de artıyor ve tarım yapabilmek için daha fazla orman alanını yok etmek zorunda kalmıyorlar. Gelenekselin aksine SRI yönteminde tarlalar sürekli suyla kaplı olmadıkları için atmosfere karışan metan gazı azaltılmış oluyor, bu da karbon emisyonlarını düşürmeye katkı sağlıyor.

Abhukara gıda üretimi ve dağıtımı, kırsal alanlarda hanehalkı gelirlerinin arttırılması gibi konuların bütüncüllüğüne de dikkat çekiyor: ‘Daha fazla pirinç üretmek başlı başına yeterli bir sonuç değil. SRI yöntemini etkin bir şekilde yaygınlaştırmak için tüm pirinç zincirini hesaba katmanız gerekiyor: Çiftçinin mikro-kredilere erişimi, pirincin depolanması, nakliyesi ve pazarlaması gibi…’

(Yeşil Gazete, IRIN News)

Çeviren: Tuğçe Tuğran
Haber: Durukan Dudu

More in Manşet

You may also like

Comments

Comments are closed.