Avrupa Komisyonu glifosat kararını bir kez daha erteledi

Glifosatın Avrupa Birliği’nde kullanım izninin yenilenip yenilenmeyeceği dair süreç çelişkili görüşler, hararetli tartışmalar ve sonuç alınamayan oylamalarla neredeyse iki yıldır devam ediyor. Süre daraldıkça da adeta bir kördüğüme dönüşüyor.

Dünyanın en çok kullanılan tarım zehiri glifosat’ın Avrupa Birliği’ndeki izin süresi 15 Aralık 2017’de sona eriyor. Glifosatın AB’de kullanım izninin yenilenip yenilenmemesine karar verecek merci Brüksel’deki Avrupa Komisyonu. 2016 başından bu yana glifosat izninin 10 yıllığına yenilenmesini görüşmek ve oylamak için toplanan Komisyon’da nitelikli çoğunluk elde edilemediği için karar birçok kez ertelendi (üye ülkelerin %55’i ve nüfüsun %65’i gerekiyor). Artık bir karar çıkacak diye beklenen dün sabahki (25 Ekim 2017) oylamada da karar yine aynı sebepten dolayı henüz açıklanmayan bir tarihe ertelendi. Glifosatın AB’deki izin süresi 15 Aralık 2017’de bittiği için oylamanın Kasım ayı içinde yapılacağı tahmin ediliyor.

Öte yandan, Salı günü (24 Ekim 2017) Strasburg’da Avrupa Parlamentosuglifosatın Aralık 2022’ye kadar kademeli olarak, o tarihten sonra da tamamıyla yasaklanmasına dair bir tasarıyı kabul etti (355 evet, 204 hayır ve 111 çekimser oy). Ancak, Avrupa Parlamentosu kararları sadece görüş niteliği taşıyor, bağlayıcı değil. Dolayısıyla, Parlamento’nun kararı ancak Komisyon üzerinde baskı oluşturabiliyor. Avrupa Komisyonu’nun aksine, Avrupa Parlamentosu glifosata ve en büyük üreticilerinden Monsanto’ya hiç sıcak bakmıyor. Eylül ayında, Avrupa Parlamentosu Monsanto’nun glifosat konulu bir oturuma girmeyi red etmesi üzerine şirketin parlamentoya girişini yasaklamıştı. Monsanto Avrupa Parlamentosu tarafından girişi yasaklan ilk ve tek şirket oldu.

Bir ilginç detay da Salı günü Avrupa Parlamentosu glifosatın yasaklanmasını oylarken, Avrupa Konseyi de glifosatın yenilenme izni için bugüne kadar önerdiği 10 yıldanvazgeçtiğini, ertesi gün yapılacak toplantıyı kast ederek, 5 ve 7 yıl seçeneklerini oylamaya sunacağını açıkladı Evet, çocuk kandırıyor gibi. Ancak, dün sabah yapılan oylamada yine nitelikli çoğunluk elde edilemedi ve oylama bir kez daha bu yazıyı kaleme alırken henüz açıklanmamış ileri bir tarihe alındı.

Bir önceki yazımda glifosatın tarihçesini, kullanım verileri ve AB’deki sürecini daha detaylı olarak okuyabilirsiniz ancak burada da kısaca hatırlatmak gerekirse glifosat 1970 yılında Monsanto tarafından ot öldürücü (herbisit) olarak patentlendi, 1974’den itibaren Monsato’nun Roundup herbisitinin etken maddesi olarak piyasa sürüldü. Monsanto’nun 1996’da Roundup Ready ürünleri -yani Roundup ile birlikte kullanılan Roundup’a dirençli genetiği değiştirilmiş (GD) soya, ardından GD pamuk, GD kanola’yı piyasa sürmesiyle- Roundup kullanımı hızla yükselmeye başladı. Bugün dünya genelinde, GDO’ların toplam glifosat kullanımındaki payı %56. 2000 yılında Monsanto’nun patent süresi sona erdiğinde ise markalaşma hevesinde olmayan küçük şirketlerden Dow, Dupont, Syngenta, Aventis ve BASF gibi kimyasal devlerine kadar çok sayıda şirket glifosat içeren ürün satmaya başladı. 2012 yılında Çin, küresel glifosat üretimin %40’ını ve küresel glifosat ticaretinin %35’ini elinde tutuyordu. Monsanto’nun finansal raporlarına göre, şirket başta Roundup olmak üzere, 2015 yılında 4.76 milyar ABD dolarlık herbisit satışı yaptı ve 1.9 milyar ABD doları brüt kar elde etti. Monsanto glifosat içeren ürünlerini 100’den fazla tarım ürününde kullanılmak üzere, 130’u aşkın ülkede satıyor. Bugün,ABD’de 750’den fazla glifosat içeren ürün satılıyor. Avrupa’da ise 40 farklı şirket tarafından 300’ü aşkın glifosat içeren herbisit satılıyor.

Glifosat sadece GDO’lu tarımda değil, örneğin Avrupa’da tahıl ekili tarlalarda, bağlarda, zeytinliklerde ve narenciye bahçelerinde de otları öldürmek için kullanılıyor . Birleşik Krallık gibi bazı ülkelerde hasat öncesi otları öldürmek için ve ekinlerin olgunlaşma sürecini hızlandırmak (kurutmak) için de kullanılıyor. Örneğin, Almanya’da on kolza tarlasının sekizinde glifosatlı herbisit kullanılıyor. Glifosat sadece tarımda da kullanılmıyor, parklar, bahçeler gibi ciddi miktarda bir tarım dışı kullanımı da var.

Glifosatın dünya genelinde (tarımsal + tarım dışı) kullanımı 1994 ile 2014 arası 15 misli arttı (56 bin 296 tondan 825 bin 804 tona çıtkı). 1994-2014 arası dünya genelinde kullanılan toplam glifosat miktarının %72’si son on yılda kullanıldı. Türkiye’deise glifosat kullanımı, Gıda Tarım Hayvancılık Bakanlığı verilerine göre 2001’de 305 tondan 2013’te 4500 tona çıkarak, 15 misli arttı.