Aşırı orman yangınlarındaki artış, küresel emisyonları körüklüyor

İklim değişikliği ve insan faaliyetleri, son yirmi yılda orman yangınlarının daha sık ve yoğun yaşanmasına neden oldu.

Çin Bilimler Akademisi (CAS) tarafından hazırlanan bir rapora göre, küresel orman yangınları 2001 ve 2022 yılları arasında 33,9 milyar ton karbondioksit (CO2) salımına yol açtı.

Nature‘ın aktardığına göre, her yıl orman yangınları nedeniyle ortaya çıkan CO2 emisyonlar, dünyanın en büyük altıncı CO2 salımcısı olan Japonya‘da fosil yakıtların tüketilmesiyle ortaya çıkan emisyonlardan daha yüksek.

Emisyon artışının nedeni ‘aşırı orman yangını olaylarının‘ artan sıklığı.

Çin‘in Shenyang kentinde bulunan CAS Uygulamalı Ekoloji Enstitüsü‘nde peyzaj ekoloğu olan araştırmacılardan Xu Wenru, ‘aşırı orman yangınları’ teriminin genellikle ortalama bir orman yangınına kıyasla daha geniş bir alanı yakan, daha uzun süren ve daha büyük bir etki bırakan yangınları ifade ettiğini söylüyor.

İklim değişikliğinin neden olduğu sıcak dalgaları ve kuraklıklar

Xu ve meslektaşları, emisyonlardaki artışın çoğunlukla 5 ile 20 derece güney koordinatları arasındaki yağmur ormanlarının kenarındaki ve 45 derece kuzeyin üzerindeki boreal (kutup altı) ormanlardaki yangınların artmasından kaynaklandığını tespit etti.

Özellikle, boreal orman yangınlarından kaynaklanan emisyonların hızla artan bir eğilim gösterdiğini söyleyen Xu, orman yangınlarının sayısındaki artışın kısmen iklim değişikliğinin neden olduğu sık sıcak dalgaları ve kuraklıklardan kaynaklandığını belirtiyor ve ekliyor:

Buna karşılık, orman yangınlarının yaydığı CO2 küresel ısınmaya katkıda bulunarak ikisi arasında bir geri besleme döngüsü yaratıyor.”

Xu Wenru’ya göre insanların da bunda payı var. Xu, “Birçok orman yangınına aslında insanlar, örneğin geceleri ısınmak için ateş yakarken, havai fişek atarken ya da sigara izmariti atarken neden oldu” diyor.

Pekin‘deki CAS Atmosferik Fizik Enstitüsü‘nde meteorolog olan Zhou Tianjun raporu “şok edici” şeklinde değerlendiriyor. Özellikle, 2001-2022 yıllarındaki yangınlar nedeniyle yanan orman alanının, o dönemde insanlar tarafından dikilen ormanların ortalama 11 katı büyüklüğünde olduğunu gösteren bir rakama işaret ediyor.

Tianjun, “Ağaç dikimi karbon yutaklarını artırmanın önemli bir yolu olarak görülüyordu, ancak bu rakam insanların çabalarının doğal orman yangınları tarafından dengelenebileceğini gösteriyor” diyor.

Rekor kıran yangınlar

Geniş ormanlara sahip olan beş ülke olan Rusya, Brezilya, Kanada, Avustralya ve Endonezya‘ya yoğunlaşılan raporda, 2018 ile 2023 yıllarında meydana gelen ve her biri havaya 600 milyon tondan fazla CO2 salan on aşırı orman yangını seçildi.

Emisyon listesinin başında, dünyadaki boreal ormanlarının yüzde 28’ine ev sahipliği yapan Kanada’yı kasıp kavuran ve bu yıl rekor kıran yangınlar yer alıyor. 2023 yılında ülke genelinde 6 bin 700’den fazla yangın çıktı ve toplam 18,5 milyon hektar, yani neredeyse Norveç‘in yarısı büyüklüğünde bir alan yandı.

CAS raporu, bu yıl Kanada’da meydana gelen orman yangınlarının ekim ayı itibariyle 1,5 milyar tondan fazla CO2 saldığını ortaya koydu. Bu rakam, ülkede son 22 yılda meydana gelen tüm orman yangınlarından kaynaklanan emisyonların toplamını aştı.

Orman yangınlarının ve diğer orman yangını türlerinin etkilerinin önümüzdeki on yıllarda dünya genelinde daha da kötüleşmesi bekleniyor.

‘Göz ardı edilemeyecek’ CO2 emisyonu kaynağı

Atlanta‘daki Georgia Teknoloji Enstitüsü‘nde atmosfer bilimci ve profesör olan Wang Yuhang, raporun ‘2000’li yıllara kıyasla 2050’lerde küresel yanan alanda yaklaşık yüzde 20’lik bir artışa işaret eden’ çalışmasını tamamladığını söylüyor.

Wang Yuhang, “Daha da şaşırtıcı olarak, küresel yangın karbon emisyonlarının iki katına çıkması bekleniyor ve bu da yangının gelecekte kısa vadeli zaman ölçeklerinde daha önemli bir karbon kaynağı olarak ortaya çıkacağını vurguluyor” diye ekliyor.

Atmosfer bilimci, raporun ülkelerin orman yangınlarından kaynaklanan karbon emisyonlarını ulusal iklim planlarına dahil etmeleri ve bu tür emisyonlar için bir izleme, raporlama ve doğrulama sistemi kurmaları yönündeki önerisini yineliyor.

Xu, ürettikleri emisyonların ölçeği göz önüne alındığında, orman yangınlarının ‘göz ardı edilemeyecek’ bir CO2 emisyonu kaynağı haline geldiğini belirtiyor.