*Dharna Noor’un Gizmoda için kaleme aldığı makale Yeşil Gazete tarafından Türkçeleştirildi.
Tarihsel olarak Amazon yağmur ormanları, her yıl atmosferden milyarlarca ton karbonu yakalayarak gezegenin en önemli karbon tutma kaynaklarından biri oldu.
Bilim insanları ise onlarca yıldır Amazon’daki ormansızlaşma sebebiyle bölgenin bir sera gazı kaynağı haline gelebileceği uyarısında bulunuyordu. Yapılan yeni bir araştırma bu korkutucu senaryonun çoktan başladığını ortaya koydu.
Tüm sera gazları incelendi
Frontiers in Forests and Global Change dergisinde perşembe günü yayınlanan çığır açan çalışma, Amazon yağmur ormanlarının en az nefes aldığı kadar sera gazı saldığını öne sürüyor.
Kuzey ve Güney Amerika‘dan 30’dan fazla araştırmacı tarafından yapılan analiz, gezegeni ısıtan tüm gazların kümülatif döngüsünü ortaya koymasıyla bir ilk özelliği taşıyor.
Karbondioksit ile sınırlı değil
Amazon Havzası’ndaki iklim araştırmasının şimdiye kadar yağmur ormanlarının karbon döngüsüne odaklandığını belirten araştırmacılar, bu çalışmaların ağaçların karbon depolarken atmosferdeki karbondioksiti oksijene dönüştürmelerine ve ateşe verildiklerinde karbonu nasıl serbest bıraktıklarına yer verdiğini söylüyor.
Çalışmada “Ancak eksik olan, diğer önemli biyofiziksel iklim geri bildirimlerinin daha kapsamlı bir değerlendirmesi” ifadeleri yer alıyor.
Metan ve nitröz oksit kaynağı
Her ne kadar terimler birbirlerinin yerine kullanılsa da karbon, biyolojik çeşitliliğe sahip 5,2 milyon kilometrekarelik yağmur ormanında bulunan birçok sera gazından yalnızca birisi.
Son yıllarda araştırmacılar özellikle tropikal sulak alanlardaki ağaçların büyük miktarda kısa vadede karbondan 80 kat daha güçlü bir sera gazı olan metan yaydığını keşfetti. Ormanı çevreleyen rezervuarlar da bir başka metan emisyonu kaynağı.
Toprak ise başka tehlikeli bir sera gazı olan nitröz oksidi tutuyor. Ancak ağaç kesimi ve iklim değişikliği nedeniyle yaşanan bozulmalarda daha fazlası serbest kalıyor.
Ormansızlaştırma hızlandırıyor
Ek olarak çiftçiler, sığır çiftliğine yer açmak için orman yangınları başlattıklarında, sadece karbondioksit değil, aynı zamanda gezegeni ısıtabilecek bir tür partikül madde olan siyah karbon da salıyorlar.
Smithsonian Çevresel Araştırma Merkezi araştırma müdür yardımcısı Patrick Megonigal National Geographic’e yaptığı açıklamada, yazarların yaptığı en önemli şeyin odaklarını karbondioksitin ötesine taşımak olduğunu söyledi.
Ekip, Amazon yağmur ormanlarının iklim üzerindeki etkisine dair bugüne kadarki en kapsamlı değerlendirmeyi geliştirerek, bu sayısız süreç üzerinde daha önce yapılmış düzinelerce çalışmayı inceledi. Sonucunda ormanların Dünya’nın akciğerlerini oluşturduğuna dair klişelere rağmen, emdiğinden daha fazla sera gazı ürettiğini buldular.
İklim krizi etkisi
Amazon’un devam eden yıkımı ise bu eğilimi daha da hızlandırıyor. Ormansızlaşma, ormanın karbon emme kabiliyetini zayıflatıyor ve aynı zamanda toprağı daha da sağlıksız hale getirerek daha fazla azot oksit salmasına neden oluyor. Ve ormansızlaşmanın arkasındaki endüstrilerin çoğunun yol açtığı iklim krizi, bölgedeki ısınmayı artırıyor ve bu etkiyi güçlendiriyor.
Araştırmacılar bütün bunların gezegenin sera gazı dengesinin daha fazla bozulmasına yol açacağı uyarısında bulunuyor.
Rotayı tersine çevirmek için çok geç değil, ancak birçok açıdan yanlış yönde ilerliyoruz. Covid-19 başlayana kadar, küresel sera gazı emisyonları istikrarlı bir şekilde artıyordu. Bu da Amazon da dahil olmak üzere gezegenin daha da ısınmasına neden oluyordu.
Son 12 yılın en yüksek seviyesi
Bölgesel düzeyde de işler kötüye gidiyor. Yazarların belirttiği gibi, Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro yönetiminde, Amazon’daki ormansızlaşma oranları 12 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Bu değişiklikler, bölgenin biyolojik çeşitliliği ve on binlerce yıldır orada yaşayan 30 milyon yerli insan için yıkıcı oldu.
Yağmur ormanlarının iklim üzerindeki etkisindeki en büyük faktör, ilerlemeye nasıl karar verdiğimiz. İklim bilimcilerinin açıkça belirttiği gibi, iklim değişikliğiyle başa çıkmak ve gezegensel yıkımı önlemek için hâlâ bir penceremiz var. Bu, emisyonları azaltmak için küresel bir çaba gerektiriyor.
Brezilya’da ufukta bazı olumlu değişiklikler olabilir. Bu haftanın başlarında, Amazon’u görevdeyken korumak için birçok cesur reform başlatan eski Brezilya Cumhurbaşkanı Luiz Inácio Lula da Silva, yolsuzluk suçlamalarından aklandı. Yani Bolsonaro’ya başkanlığı geri almak için meydan okuyabilir.