Çevre gazetecileri istismar ve ölümle karşı karşıya

‘Çevre üzerine araştırmacı gazetecilik yapmak, uyuşturucu kaçakçılığı üzerine gazetecilik yapmak kadar tehlikeli olabilir.’

Yapılan bir çalışmaya göre, çevresel zararları araştıran 13 gazeteci geçtiğimiz yıllarda öldürüldü, birçoğu şiddet, taciz, tehdit ve davalara maruz kaldı. Konuyla ilgili çetele tutan Gazetecileri Koruma Komitesi (CPJ) son 10 yıldır başka 16 ölümü daha araştırıyor. Komite bu cinayetlerin sayısının 29’a kadar çıkabileceğini ifade ediyor ki bu da “çevre gazeteciliğini” savaş muhabirliğinden sonraki en tehlikeli alanlardan biri yapıyor. 

Her kıtada, dünyanın kalan doğal kaynaklarından servet elde etmek için kapışan şirketlerin ve siyasi çıkarların etkilerine dair suistimalleri araştıran gazeteciler saldırıya uğruyor. Tüketiciler bu ürünlerin arkasındaki hikayeden çoğunlukla bihaber olsa da bu doğal kaynaklar cep telefonundan tencere tavaya kadar her çeşit üründe bulunuyor. 

Araştırma, çalışmalarını sonlandırmaya zorlanan yerel gazetecilerin haberciliği sürdürmelerini amaçlayan bir gazetecilik projesi olan Green Blood tarafından yürütüldü. 

Bu olayların yerel ortamları ve toplulukları nasıl etkilediğine dair uluslararası bir açıklama yapmak amacıyla Guardian, El País ve Le Monde’un da dahil olduğu 15 medya ortağı Forbidden Stories öncüğünde bir araya geldi. Konsorsiyum geçen sene Daphne Caruana Galizia cinayeti hakkında bir araştırma yayınlamıştı. En son projeleri ise iklim değişikliğinin neden olduğu iklim acil durumuna dair tekrarlanan uyarılar sonucunda ortaya çıktı.

Dart Center for Journalism and Trauma direktörü Bruce Shapiro, “çevresel sorunlar dünyadaki en büyük güç suistimallerinden ve dünyadaki en büyük güç toplanmalarından bazılarını içerir” dedi: “Her zaman, daha tehlikeli aktörlerle uğraşan bir araştırmacı gazeteci kategorisi düşünmekte zorlanıyorum. Çevre üzerine araştırmacı gazetecilik yapmak, uyuşturucu kaçakçılığı üzerine gazetecilik yapmak kadar tehlikeli olabilir.”

CPJ direktörü Joel Simon ise şu değerlendirmeyi yaptı: “Ulusal ve uluslararası medya için bu tarz hikâyelerin haberini yapmak genelde, ücra topluluklara yolculuk etmek ve güçlü çıkarlarla yüzleşmek anlamına gelir. Bu da durumu doğal olarak tehlikeli hale getirir. Bu yeni bir sorun değil fakat iklim değişikliği hızlandıkça ve çevresel değişimler insanların hayatlarını daha doğrudan etkiledikçe daha kritik bir hal aldı. Çok yakın zamanda bir değişim beklemiyorum. İşte tam da bu yüzden risklere rağmen çevre sorunları hakkında haber yapmak çok önemli.”

Green Blood, farklı ülkelerden gelen raporlar nedeniyle şu sıralar madencilik sektörüne odaklanıyor. 

CPJ tarafından tespit edilmiş gazeteciler, seçilmiş bölgelerde öldürülmemiş olsalar da polisin ve devlet güvenlik güçlerinin davranışları gazetecilerin yerel halkın kaygılarını artırmalarını engelliyor. Bu da, etkili bir haber kesintisi olabileceği anlamına geliyor. 

Sekiz ayı aşkın bir süredir Green Blood ortakları, belgeleri ve tanık beyanlarını toplamak ve çevre kirliliğini tespit etmek için bilimsel deneyler yapmak amacıyla yerel gazetecilerle çalışıyor.  

Araştırmalardan ilki, Tanzanya’daki bir madenin faaliyetlerini ve ilişkilerini inceleyen gazetecilerin taciz edilmeleri ve haberlerinin polis ve devlet yetkililerinin baskısı sonucunda engellenmesine dair. Bu süreçte gazeteciler işlerini kaybetti ve iki gazete kapatıldı. İddialar köylülerin polis ve güvenlik görevlileri tarafından yerlerinden edilmeleri ve vurularak öldürülmeleri ile ilgiliydi. Birkaç kadın ise güvenlik görevlileri tarafından tecavüze uğradıklarını söylemişti.

İkinci araştırmanın konusu ise nikel madenciliği. Bu maden için küresel talep yüksek, çünkü paslanmaz çelik pişirme kaplarında ve ameliyat aletlerinde kullanılıyor. Çevre dostu elektrikli otomobillerde kullanılmasıyla değerinin katlanarak artması ve bunun da tüm nikel üreticilerinin fiyatları artırmasına yardımcı olması bekleniyor. 

Bununla beraber, yüzlerce yerli Maya ailesi bu madenin Guatemala’daki üretimi için yüksek bir bedel ödüyor. Yerliler, tahliyelerden, cezai kovuşturmalardan ve su sıkıntısından şikayet ediyorlar. Tehlikeye dikkat çeken gazeteciler ise ev hapsinde tutuluyor ve hapse girmemek için saklanmak zorunda bırakılıyorlar.

Konsorsiyum kum madenciliğinin milyarlarca dolarlık bir sektör olduğu Hindistan’da da faaliyet gösteriyor. Sahilden toplanan madenler kozmetikten robot teknolojisine kadar çeşitli alanlarda kullanılıyor. 

Hindistan gazeteci olmak için en tehlikeli yerlerden biri. 2009’dan bu yana çalışmaları sırasında öldürülen 13 kişiden üçünün Hindistan’da öldürüldüğü ortaya çıktı.. Üç  haberci Filipinler’de, diğerleri ise Panama, Kolombiya, Rusya, Kamboçya, Myanmar, Tayland ve Endonezya’da öldürüldü. 

Earth Journalism örgütünün proje yöneticisi Ramesh Bhushal, tehditlerin hayati bilgileri halktan sakladığını söyledi: “Gazetecilerin bu ciddi meseleler hakkında yazma konusunda cesaretleri kırılıyor ve ele alması kolay ve tehdit almayacakları diğer meseleler hakkında yazıyorlar”.

Tanzanya, Sınır Tanımayan Gazetecilerin (RSF) yayımladığı Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi‘nde 25 sıra gerileyerek 179 ülke içinde 118’inci sırada yer aldı. Doğu ve batı Afrika’da çalışan bir medya geliştirme uzmanı olan Ryan Powell, Forbidden Stories’e “[Tanzanya’daki] gazetecilerin sebepsiz yere saldırıya uğradığını” söyledi: “Polis gazetecileri taciz ediyor ve insanlar müdahale etmiyor”

Güney ve orta Amerika’da yerli gazeteciler özellikle risk altında. RSF endeksinde 116. sırada olan Guatemala‘da, 2016’da seçilen Guatemala devlet başkanı Jimmy Morales, iktidara geldikten kısa bir süre sonra medyanın korunmasına yönelik ulusal bir mekanizma taahhüdünde bulundu ancak bu girişim henüz içişleri bakanlığı tarafından onaylanmadı.

Makalenin İngilizce Orijinali

Yeşil Gazete için çeviren: Karya Ayyıldız