Sınırda Karbon Uyarlama Mekanizması’nın işleyişine dair belge sızdırıldı

Avrupa Birliği’nin (AB)  2019 Avrupa Yeşil Düzeni Stratejisi’nin önemli bir aracı olarak duyurduğu Sınırda Karbon Uyarlama Mekanizması’nın (SKUM) işleyişine dair AB Komisyonu’nun Haziran 2021’de açıklayacağı belge sızdırıldı.

Buna göre SKU’nun temel işleyiş parametreleri şöyle olacak:

• AB, ETS (Avrupa Birliği Emisyon Ticaret Sistemi) benzeri, ama bu sefer AB-dışı tesislerin muhatap olacağı SKUM Otoritesi (CBAM Authority) tanımlamış. Buna göre, Annex 1’de listelenmiş ürünleri AB ye ihracat yapacak tesisler buraya kayıt olup hesap oluşturacaklar.
• SKUM Otoritesi’nin belirlediği kişi/kurumlar akredite olup tesislerin emisyon-yoğunluklarının doğrulamasını yapabilecek.
• 2023-2026 hazırlık dönemi sonrası 2026-2029’u kapsayan bir geçiş dönemi (transitional period) tanımlanmış.
• Bu geçiş döneminde SKU,
  1. 2523 CN kodlu Portalnd çimentosu ve 2523 10, 2523 29 kodlu ürünler
  2. 2716 CN kodlu elektrik ihracatı
  3. 2808 CN kodlu Nitrik asit ve sulfonitrik asit; 2814 10 ve 2814 20 kodlu amonyum; 3102 10 ve 3102 30 CN kodlu mineral ve kimyasal gübreler
  4. 7205 10, 7205 21, 7205 29 CN kodlu demir ürünleri;
  5. 7206, 7207, 7208, 7209, 7210, 7211, 7212, 7213, 7214, 7215, 7216 ve 7217 CN kodlu demir-çelik ürünleri
  6. 7601, 7603, 7604, 7605, 7606, 7607, 7608 ve7609 CN kodlu alüminyum ürünleri kapsayacak.
  7. Bu liste geçiş dönemi sonrası genişleyebilir.

• Bu ürünleri AB pazarına ihraç eden her ülkenin tesisleri uygulamaya tabii olacak. Ancak yerli emisyon ticaret sistemlerini AB ETS’e bağlamış İzlanda, Norveç, Lihteştayn ve İsviçre bu uygulamadan muaf tutulacak.

Ülke ortalamasından daha az karbon-yoğun elektrik kullanan tesisler zarar görecek

• SKUM’un ETS’te olduğu gibi sadece Kapsam 1 (tesis bazlı) emisyonları hesaba katması bekleniyordu ama sızdırılan belgede tesislerin kullandıkları elektriğin sebep olduğu ve adına Kapsam 2 denilen emisyonlar da hesaplamaya katılacak.
• Tesis bazlı elektrik verisi elde edilemiyorsa ülkenin elektrik üretiminin sera gazı yoğunluğu değeri kullanılacak (ülke ortalamasından daha az karbon-yoğun elektrik kullanan tesisler zarar görecek).
• SKUM’da AB-dışı üreticiler için farklı bir karbon fiyatı kullanılmayacak. Fiyat AB ETS’in haftalık ortalama fiyatı olacak (şu an 50 avro), bu her hafta güncellenecek ve Official Journal of EU da yayınlanacak.
• Ülkede yerli bir emisyon ticaret sistemi altında halihazırda ödenen tutarlar varsa bunlar için çifte vergilendirmeyi önleme adına sınırda uyarlama yapılacak ve ödenecek tutarlar düşecek.
• Ücretsiz Kota AB-dışı ihracatçıya da tanınmış, bu önemli ve Türkiyeli ihracatçılar için güzel bir haber (Article 37). Yani AB-içi tesisler gibi sadece referans değerlerin üstündeki miktar için ödeme yapılacak.
• Ödemeler (surrender of CBAM certificates) her yılın en son 31 Mayıs ın da yapılacak.
• Dört yılın sonunda bir değerlendirme yapılacak, tesislerin beyanları kontrol edilecek. Eksik bildirim ya da 31 Mayıs ta ödeme yapmamış olanlar cezalandıracak. Ceza o günkü sertifika ücretinin 3 katı (ödenmeyen sertifika miktarı*3*sertifika fiyatı) olacak.
• Tekrarlanması halinde CBAM Otoritesi tesisin hesabını askıya alacak.

‘Ücretsiz kirletim hakkı tahsisatı’ AB dışı üyelere de tanınacak

Sızdırılan belgeyi yorumlayan uzmanlar, hazırlık döneminde SKUM’un AB ETS’e göre çok daha sınırlı bir ürün grubu için uygulanmaya başlanacağının altını çiziyor. AB-içi üreticilere kimi ürün gruplarından tanınan ücretsiz kirletim hakkı tahsisatının AB-dışı üreticilere de tanınacak olması önemli bir gelişme olarak yorumlanıyor.