Fotoğraf: IDS
Portekiz Başbakanı Antonio Costa, pazartesi günü yaptığı açıklamada, Batı Afrika kıyılarında bir ada ülkesi olan Yeşil Burun’un (Cape Verde) Portekiz’e olan borçlarını, bir çevre ve iklim fonuna yatırım yapması karşılığında silecek bir anlaşma imzaladığını duyurdu.
Reuters ve Climate Home‘un aktardığına göre, bu tür “borcu doğaya ödeme” takas anlaşmaları diğer ülkelerde de ortaya çıkıyor ve iklim değişikliğinin etkisini azaltmak için alınan önlemlerin faturasını kimin ve nasıl ödeyeceği konusunda dünya liderlerinin karşı karşıya kaldığı ikilemi çözme girişimlerinin bir parçası haline geliyor.
Halihazırda yükselen deniz seviyeleri ve artan okyanus asitliği nedeniyle önemli biyolojik çeşitlilik kaybından muzdarip olan eski Portekiz kolonisinin, Portekiz devletine yaklaşık 140 milyon euro (2,8 milyar lira) ile banka ve diğer kuruluşlarına da 400 milyon euro (sekiz milyar lira) borcu var.
Costa, Yeşil Burun’un devlete olan borçlarından 12 milyon euro’luk (245 milyon lira) ödemenin 2025’e kadar fona aktarılacağını, ve nihayetinde borç ödemelerinin tamamının buraya aktarılacağını, böylelikle Yeşil Burun’un enerji dönüşümüne ve iklim değişikliğiyle mücadele yatırım yapacağını açıkladı.
Yeşil Burun’a yaptığı bir ziyaret sırasında açıklamalarda bulunan Costa, şunları ekledi:
Bu, gelecekteki işbirliğimiz için ektiğimiz yeni bir tohum. İklim değişikliği küresel ölçekte gerçekleşen bir sorundur ve tüm ülkeler çevresel olarak sürdürülebilir olmadığı sürece hiçbir ülke sürdürülebilir olmayacaktır.
Başbakan Costa, ada ulusun Portekiz bankalarına olan borçlarının da anlaşmaya dahil olup olmadığı konusunda net bir bilgi vermezken, şirketlerin de enerji verimliliğinden yenilenebilir enerji üretimine veya yeşil hidrojen depolamaya kadar çeşitli alanlara dahil olacağını umduğunu belirtti.
Yeşil Burun Başbakanı Ulisses Correia e Silva, ülkesinin bu tür çözümleri desteklemek ve doğal acil durumlarla başa çıkmak için mekanizmalara ve finans araçlarına acil ihtiyaç duyduğunu belirtti.
Borcu doğaya ödeme anlaşmalarının, karada ve denizde doğa koruma finansmanları için, net sıfır karbon emisyonlarını ve diğer çevresel hedeflere ulaşmayı amaçlayan hızla artan sayıdaki yatırımcılara hitap eden “yeşil ve mavi” bağlar oluşturabildiği için faydalı olabileceği düşünülüyor.
Kalkınmış ülkeler, gelişmekte olan ülkelere verdikleri iklim finansmanı sözlerini yerine getirmekte başarısız oldular. Denizaşırı Kalkınma Enstitüsü (ODI) tarafından yürütülen bir çalışmaya göre Portekiz, 2020 yılında kendi adil payını yüzde olarak en az ödeyen ülkelerden biri.
ODI, zengin ülkelerin toplamda ödemeleri gereken 100 milyar dolarlık (1,8 trilyon lira) hedef kapsamında, Portekiz’in büyüklüğüne, tarihsel emisyonlarına ve nüfusuna bağlı olarak 688 milyon dolar (12,5 milyar lira) ödemesi gerektiğini belirtti. Ancak 70 milyon dolar (1,3 milyar lira) ile adil payının yalnızca onda birini ödedi. Adil payının daha da az kısmını ödeyen yegane ülkeler ise ABD ve Yunanistan.
ODI araştırmacısı Sarah Colebrander, “giderek artan sayıdaki gelişmekte olan ülke kendi hataları olmaksızın temerrüde düşmektedir” dedi. Bu nedenle ODI’nin “alacaklıların borç erteleme ve – daha da iyisi – borç affını özellikle iklim krizine yanıt vermeye yardımcı olacak şekillerde sağlama çabalarına sıcak baktığını” ifade etti.
Uluslararası Çevre ve Kalkınma Enstitüsü (IIED) bu anlaşmanın yapılmasında rol oynadı. Enstitünün başkanı Tom Mitchell, “Borçlanmanın okyanusun, doğanın ve turizmin korunmasıyla bağdaştırılması, nihayetinde ısınmakta olan bir gezegenin etkilerinden zaten muzdarip olan ve bu duruma en az katkı yapmış olan insanların hayatlarını ve geçim kaynaklarını kurtarabilir” diyerek şunları ekledi:
Bu anlaşma, iklim değişikliği ve biyoçeşitlilik kaybının zorluklarına yönelik çözümün bir parçası olarak devlet borçlarını avantaja çevirmek için diğer alacaklı ve borçlu uluslara ilham kaynağı olmalıdır.
Seyşeller’de de borcu doğaya ödeme takısı gerçekleştirildi. İlgi gösteren ülkeler arasında Esvatini, Kenya, Pakistan ve Kolombiya’nın yanı sıra Arjantinli Papa Francis’in desteğiyle Arjantin yer aldı.