Paranoyanın radyoaktif hali

Son dönemde yaşadığımız güvensizlik ortamından olsa gerek artık insanların yüzleri gülmüyor, başlar önde eller cepte  yürünüyor. Herkes, birey olarak ne kadar yalnız olduğunun farkına varmış gibi, ani ölümle gelen  bilinç hali hakim belli ki. 13 Mart 2016 günü “Ankara’nın kalbi” olarak tabir edilen Kızılay’daki Güven Park yakınlarında  meydana gelen patlama, toplumdaki güvensizlik halinin zirve yaptığı bir olay olarak tarihteki yerini aldı. Belki de ilk defa bu kadar çok “Ben de orada olabilirdim” dedik her birimiz. İlk defa  yaşamın ne kadar naif bir şey olduğunu, bir varmış bir yokmuş minvalinde yerde bir kırıntı ya da havadaki kül partikülüne dönüşebileceğini  bu kadar net anladık belki de.  Elbette bu faciaya sebep olanların terörist olduğu ilan edildi hemen. Ancak bu kez bir başka mesaj da adresini buldu:  “Bir insanın akademisyen, gazeteci, sivil toplum örgütü yöneticisi olması onun terörist olmadığı anlamına gelmez”. Meali, kararlarımıza uymayanlar  teröristtir. Öyle bir tespittir ki bu “terörist”in tanımının yeniden yapılmasını bile gerektirir. Bu arada “terörist” tanımının Robespierre’den sonra bir daha yapılamadığını, yapılmasının öyle kolay bir şey olmadığını  bu  sabah Açık Radyo’da Ömer Madra’dan duydum, nihayet  tarihe bir katkımız olacak (!) Ama artık eminiz, herkes kendisinin terörist olmadığını bildiğine göre, diğer söylenenler de yanlış olabilir pekala! Evreka!

Şimdi gelelim meselenin kalbine, güven sorununa, bir çeşit paranoyaya: Gördüğümüz, duyduğumuz veya bir şekilde birlikte deneyimlediğimiz,  kendi dışımızdaki kaynaklardan da takip edip az çok fikir sahibi olabileceğimiz konularda bile yanlış /eksik bilgi aktarımı veya değerlendirme yapıldığını, misal, yok yere terörist ilan edildiğimizi görüyoruz. Peki  görünmeyen, yetkililer veya uzmanlar tarafından açıklanmadıkça pek de bilme ihtimalimiz olmayan olayların bazı  çıkarlar için nasıl örtbas edileceğini düşünebiliyor muyuz?

Geçen yıllarda  Aydın/Söke’nin  Kısır Köyünde 1970-80 arası işletilip terk edilmiş olan uranyum madeninin  köylülerin şikayeti üzerine yıllar sonra tespit edildiğini ve 1990’larda İzmir /Gaziemir’de  Arslan Avcı kurşun fabrikasında ayrıştırılmak üzere toplanan  ve sonra da  terk edilen  radyoaktif atıkların 2012 yılında çevreye nasıl kanser saçtığını ve  bunların tespit sonrasında bile yetkililerce örtbas edilmeye çalışıldığını gerek haber gerekse köşe yazılarından biliyoruz.

Peki ya bilmediklerimiz de varsa? Bu vesileyle size radyoaktif paranoyadan bahsetmek istiyorum :

Daha önce kendisiyle Hindistan’daki antinükleer hareketi anlattığı bir röportaj da yaparak yayınladığımız  aktivist-araştırmacı Kumar Sundaram’ın  makalesine göre 11 Mart 2016 günü Hindistan’ın Gujarat şehrindeki Kakrapar Nükleer santralinden bir yetkili basına açıklama yapıyor ve diyor ki “Soğutma sisteminde bir arıza kaynaklı radyoaktif sızıntı meydana gelmiştir, bu da sistemin kapatılmasını gerektirmiştir”. Yetkili açıklamasına  sızıntının büyük boyutta olmadığını ve operatörlerin güvende olduğunu da ilave ediyor. Ancak 11 Mart gününden beri de kamuoyuna her hangi bir açıklama yapılmıyor. İşin ilginç tarafı Sundaram aynı nükleer santralde meydana gelmiş olan 1993 ve 2004 yıllarındaki kazalara da atıf yapıp elde ettikleri raporları referans göstererek Kakrapar’daki durumun açıklanandan daha ciddi olabileceğini, dolayısıyla da gerçeklerin hükümet yetkililerince gizleniyor olabileceğini fısıldıyor. Zira bu olayda  bahsi bu geçen raporlar meydana gelen arızanın yol açabileceği sonucun boyutunun yapılan açıklamalardan farklı olabileceğine, birkaç kez  direkt radyoaktif salım olmuş olabileceğine işaret ediyor.

Şeffaflık yok

Sundaram’ın makalesinde değindiği diğer bir husus da Fukuşima nükleer santral kazasından sonra kazaya yol açan sebeplerin Japon hükümetiyle Fukuşima nükleer santralinin işletmecisi olan Tokyo Elektrik Şirketi(TEPCO) arasındaki yolsuzluklarla bağlantısının ortaya çıkması. Nitekim halihazırda  Hindistan’daki nükleer santrallerin idaresinde devletten bağımsızlaşması , işleyişin otonomisi ve bağımsızlığı olan bir Nükleer Düzenleme Kurulu’na devredilmesi gerektiği değerlendiriliyor ise de Hindistan Nükleer Düzenleme Kurumu sessizliğini koruyor.

Türkiye’de kurulması planlanan  nükleer santraller için hukuki altyapının yetersiz oluşu hatta bırakın işleyişin devletten ayrı, otonomiye sahip  bir kurum olmasını, aksine direkt  Başbakanlığa ve Enerji Bakanlığı’na bağlı olacak şekilde düzenlendiğini biliyoruz. Bu bağlamda 2015 yılı Temmuz ayına giderek Hürriyet ABD muhabiri Tolga Tanış’ın ortaya çıkardığı, hükümetin ise kamuoyundan sır gibi saklamış olduğu Uluslararası Atom Enerji Ajansı (IAEA)’nın Akkuyu nükleer santrali için hazırladığı raporda yazan uygunsuzluklar da fazlasıyla fikir veriyor.

Çernobil bilinci

Gelecek ay,26 Nisan günü  30. Yıldönümünü anacağımız  Çernobil Nükleer santral kazasının neticesinde radyoaktivite dolan bulutların nasıl usulca Türkiye semalarında dolaşarak bizden habersiz ovalarımızı, dağlarımızı, nehirlerimizi yıkadığını, radyoaktif partiküllerin Türkiye insanının günde 3 öğün bilemediniz 5 öğününde mutlak yer tutan çayla nasıl yudum yudum alındığını, gerçeklerin ortaya çıktıktan sonra nasıl halktan gizlendiğini hatırlayalım. Ve herşey açığa çıktıktan sonra da dönemin hükümet yetkililerinin  “Biraz radyasyon iyidir, radyasyon kemiklere iyi gelir”e varan umarsız söylemlerini… Bunlar geçen yıllarda telaffuz edilen  “Tüp gaz da patlar, sigara daha zaralıdır, bekaret ömrü radyasyondan daha çok kısaltır” söylemlerinden ne kadar farklı  ?

Özetle radyoaktif bilinmezlik içinde yaşamaya, “Acaba bugün bir sızıntı olmuş mudur?” sorusuyla yaşamaya hazır mıyız? Veya daha fenası,  sızıntı olmuşsa, yetkililerin açıkladığı gibi (çünkü öyle açıklamalar olacak) “Sızıntı giderilmiş midir? İyot tabletlerinin dağıtılması gerekmez miydi?” Bu ülkede bir nükleer santral kurulacak olursa o santralde bir sızıntı olduğunu bize açık açık söyleyebilecek bir yetkilinin olabileceğini ya da kazanın sonuçlarını geçiştirmeyecek, gereken önlemleri alabilecek bir yetkilinin varlığını  hayal edebiliyor muyuz? Nükleer santral dünyanın hiç biryerinde kurulması kabul edilmemeliyse de özellikle biz Türkiye’de bir an için Soma’yı, Pamukova tren faciasını veya hiç bir yetkilinin istifa etmeyip aksine istifade ettiği yürek yakan olayları yok saymayı başarabilir miyiz?

Hazır mıyız kendi geiger cihazımızla yaşamaya?

 

Pınar Demircan