By 
Yazan: Dan Gearino
Yeşil Gazete için çeviren: Canan Soylu (Bazı kısımlar kısaltılmış ya da birleştirilmiştir.)
*
ABD temiz enerjiye geçiş yapacaksa, rüzgar ve güneş için yeterli açık alanın olduğu kırsal bölgelerden enerjinin daha fazla tüketildiği şehirlere güç sağlayan tellerden oluşan iletim hatlarını daha fazla inşa etmesi gerekecek.
Ancak bu hatları inşa etme süreci muhtemelen çatışmalar ve gecikmelerle dolu olacak, çünkü kırsal bölgeler ve banliyölerde yaşayanlar arka bahçelerinden geçen elektrik tellerini ve metal iletim kulelerini görmek istemez.
Temiz enerji savunucularına göre, elektrik şirketlerinin halkın elektrik iletim hatlarına muhalefet etmesini tetikleyen şeyin ne olduğunu ve elektrik iletim hattı muhalifleriyle nasıl iyi ilişkiler kuracaklarını anlamak için daha çaba göstermeleri gerekiyor. Buna başlamanın bir yolunun da, 1970’lerde Minnesota kırsalında ortaya çıkan ve ABD tarihinde eyaletler arası bir elektrik iletim hattı üzerine yaşanan gergin savaşı incelemek olabileceğini söylüyorlar.
Dakota’nın merkezindeki bir kömür santralinden Minneapolis- St. Paul’un banliyölerine elektrik taşıyan 702 kilometrelik bir elektrik iletim hattı üzerindeki bu kavga; avukatların hükümet ile toplantı odalarında masaya oturmasıyla başladı ancak donmuş tarlalarda tüfek ve beyzbol sopaları taşıyan protestocularla sona erdi.
Bu elektrik iletim hattı, Kuzey Dakota’daki Rainbow Energy Marketing şirketine, yakın zamanda bir kömür santralinin ve hattının tartışmalı satışını müzakere eden, şimdiki adıyla Great River Energy olan Cooperative Power Association tarafından yapıldı.
1970’lerin protestolarına yakın olan bazı kişiler, enerji geçişi için gerekli projelerin nasıl inşa edileceği ve bir halk muhalefeti çıkmazından nasıl kaçınılacağı konusunda o dönemde yaşanılanların hayati bir ders niteliğinde olduğunu söylüyor.
Uzmanların, halkla başarılı bir şekilde nasıl çalışılacağı konusunda ders niteliğinde bir örnek olduğunu söyledikleri iletim projelerinden sonra, yapılan hatalardan ders alan Minnesota şirketleri ve hükümet liderlerinden bazı kişiler 2000’lerdeki yeni iletim hattı kurulum projelerine dahil oldu.
Alınan derslerden bir diğeri de elektrik şirketlerinin kamuoyu ile iletişime geçmesi ve bir projeyi zorla kabul ettirmek yerine mantıklı eleştiriler karşısında hamlelerini değiştirmeye istekli olması gerektiğiydi.
‘Dinlemeyecekseniz, halka sormayın’
Great River Energy ve onun öncüsü olduğu Cooperative Power Association’daki Başkan yardımcısı görevinden 2017 yılında emekli olan Will Kaul, “Eğer dinlemeyecekseniz halkın görüşlerini sormayınız” demişti.
Elektrik iletim hattı karşıtlarının, sürecin ayrıca adil olduğundan emin olmaları gerekir. 1970’lerin protesto hareketinin liderlerinden biri olan çevre savunucusu George Crocker’a göre öfkenin çoğu, büyük şirketlerin ve hükümetin kararları çoktan almış olmaları ve diğer yapılan her şeyin sadece gösteriden ibaret olmasıydı.
Son yapılan birkaç araştırmaya göre, çoğunlukla yenilenebilir enerjiyle çalışan bir şebekeyi destekleyebilmek için, Amerika’nın iletim kapasitesini iki, üç hatta dört katına çıkarması gerekiyor. Bu araştırmalardan biri olan Princeton Üniversitesi’nin ‘Net Sıfır Amerika Raporu’, ülkenin iklim hedeflerine ulaşması için 2030 yılına kadar 360 ile 390 milyar dolar harcaması gerektiğini öne sürüyor.
Bir elektrik iletim danışmanlık firması olan Grid Strategies’ın başkanı Rob Gramlich, “Ülke olarak en iyi doğal kaynaklardan yararlanma fırsatına sahibiz ancak bunu yapmak için iletim hattına ihtiyacımız var” diyor ve en iyi doğal kaynakların ülkenin en rüzgarlı ve en güneşli bölgelerinden elde edilen rüzgar ve güneş olduğunu da ekliyor.
Biden hükümeti, yeni imzalanan 5 milyar dolarlık altyapı sözleşmesi de dahil, daha fazlası için tüm federal teşviklerdeki artış ile inşaat alanında büyük bir patlama yaşanacağını umuyor. Bu tasarı ayrıca, eyaletlerin engel teşkil ettiği durumlarda iletim hattı projelerini onaylamak için federal yetkinin genişletilmesini de içeriyor.
Ancak yıllarca süren planlama ve inşaatlardan sonra, geçen ay Maine seçmenleri tarafından yapılan bir referandumla engellenen New England Temiz Enerji Bağlantı Projesi gibi iletim hattı tasarılarına karşı mücadele devam ediyor.
’70’lerden ders almak herkesin çıkarına’
Enerji şirketleri, otoyollar ve demiryolları gibi mevcut koridorlarda iletim hatları inşa ederek çatışmayı azaltabilir ancak bu seçenekler daha karmaşık ve maliyetli olabilir. Gerginliği azaltmanın bir başka yolu ise tarım arazileri için tazminat miktarlarını yüksek tutarak, bölge halkının adil bir anlaşma yapıldığına dair en ufak bir şüphelerinin olmamasını sağlamaktır. Ancak bu da projenin genel maliyetlerini çok daha arttırır.
Minnesota merkezli çevre savunucuları grubu Fresh Energy’nin yönetici direktörü Michael Noble, iklim değişikliğinin aciliyetinin aynı hataları yapmaya devam edemeyecek kadar büyük olması nedeniyle şirketlerin halk muhalefetini hafifletmenin bir yolunu bulmaları gerektiğini söylüyor. Noble, eyaletindeki elektrik iletim hattı çatışmasını hatırlatarak, “70’lerden ders almak herkesin çıkarına olacaktır, böylece yeni iletim hattı, halkın ve bundan en çok etkilenen toplulukların geniş desteğiyle yerleştirilip yönlendirilebilir,” diyor.
Bir kadın, 1978 yılında Minnesota, Lowry yakınlarda bir elektrik iletim hattının inşasını protesto edenlerin miting düzenleyecekleri yerde, çadırın dışında duruyor. Görsel: Luther Gerlach
Geri alınamayacak, kötü verilmiş kararlar
1973 yılında Cooperative Power Association ve United Power Association liderleri, North Dakota’da, 1,100 MW’lık kömür santrali kurmayı ve güç hattı üzerinden elektriği dağıtma kararı aldılar. Bu iki kooperatif, Minnesota’nın kırsal bölgelerine elektrik götürerek kamu hizmeti sağlamış oldu.
Projenin finans ve tasarımına odaklanmış olan şirketler, evlerinin ön bahçelerinden elektrik iletim hatlarının geçecek olmasına rağmen halka çok az bilgilendirme yaptılar.
Bunlardan biri Jim Nelson adında bir çiftçiydi. Minnesota, Elbow Lake‘de büyümüş ve mühendis olmak için ailesinin çiftliğinden ayrılmıştı. İki diploması ve bir savunma şirketinde işi vardı, ancak evini özlediğini ve henüz 20’li yaşlarının ortalarındayken geri dönmeye karar verdiğini söyledi.
Şimdi 76 yaşında olan Nelson, çiftliğinde yapılan bir röportajda “Pencereden dışarı bakıp hiçbir bina olmadan kilometrelerce öteyi görmeyi özledim” dedi.
Nelson, 1974’te yerel hükümetin sunduğu elektrik iletim hattı projesi için katıldığı bir toplantıda hattın evinin önünden geçeceğini öğrenince afalladı. Ardından enerji şirketlerinin halka ufak bir kısmından bahsettikleri projeyi komşularına anlatmaya başladı. Karşıt hareket büyüdükçe, Nelson konuşmacı oldu ve eylemleri organize etmeye başladı.
1970’lerde, Minnesota’da teklif edilen bir elektrik iletim hattına karşı protesto hareketinin lideri, bir çiftçi olan Jim Nelson, Minnesota Çevre Kalite Komisyonu’nun 1975’teki duruşmasında dinleyicilerden biriyle konuşuyor. Görsel: Luther Gerlach
İlk olarak Nelson ve diğer muhalifler, enerji şirketlerinin enerji hattı planlarını değiştirmeleri için yerel yetkilileri geleneksel yollar ile ikna etmeye çalıştılar. Ancak enerji şirketleri, istediklerini elde etmek için yerel ve eyalet hükümetlerine baskı yapma konusunda tecrübeliydiler. 1975’te şirketler, ilçelerle müzakereleri bıraktıklarını ve bunun yerine nispeten yeni bir eyalet kurumu olan ve izinleri verme yetkisine sahip Minnesota Çevre Kalite Konseyi aracılığıyla izin başvurusunda bulunacaklarını açıkladılar.
Projeye karşı çıkan muhalifler avukatlar tutarak ifadeler hazırladı ve süreç boyunca mücadelelerini sürdürdü. Ancak sonrasında, bu tartışmalar yerel kaygılardan ziyade eyaletin enerji ve çevre düzenlemelerinin ayrıştırılmasına dönüşünce, muhalifler kendi muhalefet unsurlarının dışına çıktıklarını gördüler.
3 Haziran 1976’da eyalet komisyonu, elektrik iletim hattı için inşaat ruhsatı verdiğinde elektrik şirketleri kazanmış görünüyordu. Ancak mücadele bitmekten çok uzaktı.
1976’da göreve geldiğinde Minnesota Valisi Rudy Perpich’in kadrosunda olan Ronnie Brooks, sonraki yıllarda Perpich‘in elektrik iletim hattı tartışmalarının en önemli ismi oldu.
Brooks, sorunun köklerinden birinin, elektrik şirketlerinin seçenekleri etraflıca araştırmak ve hattın potansiyel rotaları üzerinde yaşayan insanları tanımak için yeterince zaman ve para harcamamaları olduğunu söylüyordu. Karşıtlar tarafından öne sürülen endişeleri değerlendirmek yerine tesisin gerekli olup olmadığı konusundaki teknik soruları yanıtlamak için tasarlanan eyalet panelinin ardından sorun daha da kötüleşti.
Brooks, alınan kararların kusurlu olduğu ve sahip oldukları hasar ve etkileri geri döndürülemez olduğu için bunların kötü kararlar olduğunu söylemişti.
Lowry, Minnesota yakınlarındaki Scott ve Lorrainne Jenks çiftliğinde elektrik iletim hattı için bir kule, ağa bağlanmadan önce 1977’de fotoğraflandı. Görsel: Luther Gerlach
Sivil itaatsizliğe geçiş
Yasal süreçte istediklerini elde edemeyen elektrik iletim hattı karşıtları sivil itaatsizliğe başladı. Eyalet kararının üzerinden geçen bir haftadan kısa bir sonra eksperler, inşaat hazırlıkları için Stearns County’deki bir araziye gittiklerinde arazinin sahibi olan Virgil Fuchs, traktörünü eksperlere doğru sürdü ve tripodlarından birini kırdı. Ardından traktörünü kamyonetlerinden birine çarptı.
“Neden yaptığımı sorma. Birinin, burada neler olup bittiğini halka göstermesi gerekiyor diye düşüneceğini sanıyordum.” diyen Fuchs’un bu söyledikleri 1981’de Paul Wellstone ve Barry M. Casper’ın elektrik iletim hattı protestoları hakkında yazdıkları “Enerji Hattı: Amerika’nın ilk enerji savaşı” adlı kitabına konu olacaktı. Kendisini ABD Senatosuna götürecek bir siyasi kariyere başlamadan önce Wellstone, Carleton College öğretim üyelerinden biriydi.
Fuchs’un bu hareketi diğer elektrik iletim hattı karşıtlarına ilham verdi. Kısa bir süre sonra George Crocker da savaşa katıldı. Crocker, Vietnam Savaşı karşıtı hareketin içinde bulunmuş Minneapolis’li bir hippiydi. Bir gıda kooperatifi için kamyon sürücüsü olarak çalışan Crocker, ileride sempati duyacağı elektrik iletim hattı karşıtı hareketten haberdar olmuştu. St. Paul’ün doğusundaki Elmo Gölü’ndeki evinde yapılan bir röportajda çiftçilerin kendisine “Crocker, araca bin, bizimle geri geliyorsun” dediğini söyledi.
2021 yılında Minnesota Elmo Gölü’ndeki evinin bahçesinde röportaj yaparken fotoğraflanan George Crocker, Minnesota kırsalında eyaletler arası elektrik iletim hattı inşasına karşı çıkan hareketin lideriydi. Görsel: Dan Gearino
Crockler’ın cesaretlendirmesiyle protestocular, elektrik iletim hattı inşasında çalışan işçilerin geçmesini engelleyen barikatlar oluşturarak araçlarını park etmek veya işçilerin araba sürmesi, yürümesi gereken yerlere gübre yığınları döşemek gibi şiddet içermeyen taktikler uyguladılar. Ancak karşıtlar aynı zamanda beyzbol sopaları, tüfekler taşıyarak ve işçilere sözlü tehditler savurarak tehditkâr görünüyorlardı.
Pope County, Minnesota’da küçük bir şehir olan Lowry, protestocular için bir toplanma noktasına dönüştü. Burası, St. Paul, Minneapolis’ten ve Minneapolis merkezli Amerikan Yerli Hareketi liderleri de dahil olmak üzere, Orta Batı’nın her yerinden yerli aktivistlerin de desteğini aldı.
1977’de çatışma, çiftçilerin enerji şirketlerinin işlerini yapmayı engellediği ve eyalet hükümetinin şirketlerin protestocuları zorla dağıtma taleplerini reddettiği bir çıkmaza girdi.
Çiçekler ve ev yapımı kurabiyeler
Bu açmaz, Minnesota’nın derin dondurucu soğukların ortasında sona erdi. Perpich, eyaletteki 504 eyalet askerinden 215’ini Pope County’ye gönderdi.
9 Ocak 1978’de Lowry’nin dışında, protestocular en sıcak tutacak kar kıyafetlerini giymiş, Amerikan bayrakları taşıyarak yollarını kesmeye hazır olan eyalet askerlerine doğru yürüdüler. Ulusal haber kameraları, görüntüleri bir eyalet devriye helikopteri ve bir uçak yardımıyla kayda aldılar.
Protestocular, bölgeyi kesecek eyaletler arası elektrik iletim hattının inşasını durdurmaya çalışmak için Mart 1978’de Minnesota, Lowry’nın dışında gerçekleşen mitinge yürürken. Görsel: Luther Gerlach
Ocak 1978’de Lowry, Minnesota yakınlarındaki Dennis ve Nina Rutledge çiftliğinden bir tabela. Rutledge’lar ve diğerleri bölgede inşa edilen elektrik iletim hattına karşı şiddet içermeyen direnişte ısrar etti. Ancak yine de, inşaat çalışmalarını engelledikleri için tutuklandılar. Görsel: Luther Gerlach
Bu eylemlerden birinde çiftçiler, askerlere sıcak kahve ve ev yapımı kurabiyelerle birlikte plastik karanfiller verdiler. Bir grup protestocu, devletin güç gösterisine şiddet içermeyen bir jest ile yanıt verme kararı almıştı.
Günlük protestolar devam etti, ancak giderek azaldı. Wellstone ve Casper’ın kitabında, hareketin bazı liderlerinin halkın ilgisini kaybetmelerinin ardından, polisin şiddetli bir tepki vermesine neden olacak kadar provokasyon yaratmamakla yanlış hesap yapıp yapmadıklarını merak ettiklerini yazıyordu.
Bazı çiftçiler eve döndü, ulusal medya ilgisini kaybetti ve hattın inşaatı devam etti. Hattın muhaliflerinden birkaçı, hattı korumak için kurulmuş olan dev kuleleri devirmek için ekipmanlarını kullanarak vandalizme yöneldi.
Minneapolis Tribune şirketi tarafından Nisan 1978’de yapılan bir ankette Minnesotalılara elektrik iletim hattı hakkındaki görüşleri soruldu ve yüzde 63’ü elektrik şirketleri konusunda çiftçilerin yanında yer aldıklarını söyledi. Ancak o noktada hattın yakında tamamlanacağına dair hiçbir şüphe yoktu ve öyle de oldu.
Gelecek için dersler
Protestolardan 40 yıldan fazla bir süre sonra, konuyla yakından ilgilenen bazı kişiler, şirketlerin temiz enerjiye geçiş için gerekli enerji hatlarını kurmaya çalışırken, geçmişte yaşanılanları anlamanın, anlaşmazlığı azaltmanın yolunu göstermeye yardımcı olabileceğini söyledi. Diğerleri ise, konunun hala çok acı verici olduğunu ve bunun sanki akademik bir çalışmaymış gibi konuşmak istemediklerini söylüyor.
Postalarını almak için her caddeye indiğinde, arazisinin üzerinde yükselen hattı gören ve hattı bloke etmeyi başaramayarak insanları hayal kırıklığına uğratmış hissettiğini söyleyen Jim Nelson, “Toprak kutsal bir emanetti, korumayı başaramadım” diye de ekliyor.
Jim Nelson ve eşi Charlene Nelson, 2021’de bir Zoom röportajında.
Great River şirketinden emekli yönetici Will Kaul, elektrik iletim hattı protestolarından derinden etkilendiğini ve kariyerinin çoğunda elektrik şirketlerinin ve devletin büyük inşaat kararlarında daha dikkatli ve müşfik olmaları için çalıştığını söyledi. 1970’lerin sonu 1980’lerin başında elektrik iletim hattı ve sonraki projelerle ilgili gergin toplantıları hatırladığını söyleyen Kaul, açık ve üstü kapalı tehditlere maruz kalan tarafta olmasına rağmen hiçbir zaman fiziksel saldırıya uğramadı.
Enerji hattı projelerinin onaylanmasını düzenleyen eyalet yasası birkaç kez değiştirildi ve Kaul, bu değişiklikler için kulis yapılmasında rol oynadı. Şimdi yasaya göre bir proje, çiftlik arazisinden geçiyorsa arazi sahibinin adil piyasa değerinden devletin tüm çiftliği satın almasını talep edebileceğini söylüyor. Sonraki projelerde, birkaç çiftçi arazilerini sattı ve Kaul’a göre bu, gerilimin azalmasına yardımcı oldu.
Will Kaul, Cooperative Power Association ve Great River Energy için çalıştı ve şimdi emekli. Görsel: Will Kaul’un izniyle.
Kaul, 2000’li yıllarda Great River dahil olmak üzere birçok enerji şirketinin Minnesota, Kuzey Dakota, Güney Dakota’daki şebekeyi desteklemek için beş iletim hattı inşa ederken bölgesel şebeke operatörü ile çalıştığı CapX2020 projelerinin arkasındaki süreçten gurur duyduğunu söyledi.
Kariyerine protestolardan çok sonra bir enerji yöneticisi olarak başlayan Great River’ın iletimden sorumlu yöneticisi Priti Patel de 1970’lerdeki ayaklanmanın “kırsal ve yerel toplulukların seslerinin daha geniş enerji tartışmalarına dahil edilmesi ihtiyacını gösterdiğini” kaydetti. Patel, Great River’ın bundan ders aldığını ve CapX2020’nin iletim planlamasının kapsayıcı bir şekilde nasıl yapılabileceğinin bir örneği olarak, elektrik iletim hatları için rotalara karar vermede halk ile çalışma şeklini değiştirdiğini belirtti.
CapX2020 projesi, Orta Batı genelinde, şebeke operatörü tarafından denetlenen ve sonunda birden fazla projenin inşa edilmesine olanak sağlayan “Çok Değerli Projeler” veya MVP’ler olarak adlandırılan daha büyük bir girişimin parçasıydı. İletim danışmanı Rob Gramlich, bu projelerin ulusal bir model olduğunu ve “iletim planlamasının nasıl doğru yapılacağına dair parlak bir örnek olduğunu” söyledi.
Projeler kısmen başarılı oldu çünkü birlikte seçenekleri araştırmak ve halk ile etkileşim kurmak için kaynaklara sahip şirketler tarafından ortaklaşa planlandılar.
Makalenin İngilizce orijinali için tıklayın
Comments