Dünya aşırı hava olaylarına teslim: Aşırı soğuklar, rekor sıcaklar, dinmeyen fırtınalar

Kuzey Yarımküre‘nin kış, Güney Yarımküre‘de ise yaz aylarının başladığı şu günlerde, aşırı sıcaklar, rekor kıran soğuklar ve seller dünyanın birçok bölgesini teslim almış durumda.

The Washington Post‘tan Ian Livingston‘ın aktardığına göre, geçtiğimiz günlerde Rusya‘daki birçok resmi meteoroloji istasyonu İskandinavya‘nın doğusundaki güney Barents Denizi’nden Japonya‘nın kuzeyindeki Okhotsk Denizi‘ne kadar uzanan geniş bir alanda -60 dereceye ve altına ulaşan sıcaklıkları kaydetti.

‣ İklim değişikliği dünya çapında aşırı hava olaylarını nasıl etkiliyor?

‣ Aşırı hava olayları Türkiye’nin normali haline gelecek

‣ İklim değişikliği aşırı hava olaylarını tetikliyor

‣ İklim krizinin yol açtığı aşırı hava olayları, 2021’de milyonlarca kişiyi sefalete sürükledi 

Kuzey Yarımküre’nin en soğuk bölgelerinden biri olan Sibirya’da sıcaklıklar mevsim normallerinin 27,8 derece altına düşerken son 20 yılın en soğuk sıcaklıkları kaydedildi.

Bu sıcaklıkların, bölge üzerinde yerleşik çok güçlü bir yüksek basınç bölgesiyle ve onun etrafında dönen kutupsal girdaplarla bağlantılı olduğu tahmin ediliyor.

İklimbilimci ve hava durumu tarihçisi Maximiliano Herrera, Sibirya’da bulunan Zhilinda kasabasında salı günü -62,1 derece ile en soğuk ocak ayı yaşandığını kaydetti.

Exceptional:
Dzalinda (correct pronunciation Zhilinda) in Yakutia dropped to -62.1C on 10 January,a new monthly record (all time low is -63.5C) and first -62C in Russia since 2002.
In the past a total of 37 Russian stations reached -62C but after 1984 this has become a rare event pic.twitter.com/931193FbHB

— Extreme Temperatures Around The World (@extremetemps) January 11, 2023

Zhilinda’da tüm zamanlarda kaydedilen en düşük sıcaklığın -63,5 olduğunu hatırlatan Herrera, bir esintiyle bölgedeki tüm zamanların en düşük sıcaklık rekorunun kırılabileceğini belirtti. Kuzey Yarımküre’de yerleşimin olduğu bölgeler arasında en düşük sıcaklıklar ise -67.7 derece ile Şubat 1933’te yine Rusya’da kaydedildi.

Meteorolog Ryan Maue da yaşanan sıcaklıkların 2002’den bu yana Sibirya’da kaydedilen en düşük sıcaklık olduğuna dikkat çekerek “Tehlikeli soğuklar yoğunlaşıyor” dedi.

Temperatures fell to almost -80°F in Siberia, coldest in 20 years. Dangerous cold is intensifying. #ClimateCrisis https://t.co/A4kmbPXnqr pic.twitter.com/j6BpgXIRH3

— Ryan Maue (@RyanMaue) January 10, 2023

Sıfırın altında 60 derece civarında seyreden aşırı soğuğun önümüzdeki günlerde Rusya’nın doğu yarısına odaklanması ve hafta sonu boyunca kademeli olarak doğuya kayarak Doğu Avrupa’yı da etkisi altına alması bekleniyor.

Fotoğraf: AA

Arjantin’de rekor sıcaklıklar, Şili’de mega-kuraklık tehditi

4-12 Aralık tarihlerinde, Güney Amerika ülkelerini etkisi altına alan sıcak dalgaları ise Arjantin’de 45 dereceyi aşan sıcaklıkları beraberinde getirdi. Mevsim normallerinin 10 derece üzerinde seyreden sıcaklıklar neticesinde Arjantin genelinde defalarca sıcaklık rekorları kırıldı. 7 Aralık’ta sıcaklık 46 dereceye ulaşarak dünyada o gün kaydedilen en yüksek sıcaklık oldu.

Kuzey Arjantin‘deki dokuz bölgede, en az 1961’den bu yana aralık ayındaki en yüksek maksimum sıcaklıklarını ölçüldü. Ülkede 50’den fazla şehir 40 derecenin üzerini görürken, beş kentte en az 50 yılın en yüksek sıcaklıkları kaydedildi.

Carbon Brief’ten Ayesha Tandon’ın aktardığına göre, sıcak dalgası sırasında Arjantin’in başkenti Buenos Aires‘teki elektrik kesintileri, enerji talebinin artmasıyla birlikte yarım milyondan fazla insanı etkiledi. Yüzbinlerce insanın maruz kaldığı elektrik kesintileri, yaşamı durma noktasına getirdi.

“Tarihi” olarak nitelenen sıcak hava dalgasının halk sağlığı ve ölüm oranı üzerindeki etkisi henüz bilinmiyorken, sıcaklıklar ülkede kontrol edilemeyen orman yangınlarını tetikledi.

Arjantin’i yıllardır etkisi altına alan kuraklığın etkisini artıran sıcaklar, ülkenin buğday hasadında keskin düşüşlere neden oldu. Son yedi yılın en düşük hasadının beklendiği ülkede hükümet tarımda olağanüstü hal ilan etti.

Geçtiğimiz günlerde yayımlanan bir araştırma, aralık ayında Arjantin ve Paraguay’ı vuran rekor seviyesindeki sıcak dalgasının insan kaynaklı iklim değişikliği nedeniyle yaklaşık 60 kat daha olası hale getirildiğini ortaya koydu.

The World Weather Attributiongirişiminin yaptığı bir çalışma ise günümüz ikliminde her 20 yılda bir bu yoğunlukta bir haftalık bir sıcak  dalgasının beklenebildiğini, ancak iklim değişikliğinin bu dalgaları 1,4 derece daha sıcak hale getirdiğini kaydetti. Araştırmaya göre, küresel ısınmanın sanayi öncesi sıcaklıkların 2 derece üzerine çıkması halinde, bu şiddetteki bir sıcak hava dalgasının meydana gelmesi “şimdikinden yaklaşık dört kat daha muhtemel” olacak.

Güney Amerika‘yı yıllardır tehdit eden kuraklığın şimdi de şiddetli sıcaklıklarla birleşmesi bazı ülkeler için tehlike çanlarının çalınmaya başlaması anlamına geliyor. Arjantin üst üste üçüncü kuraklık yılını yaşarken, Şili on yıllık bir “mega kuraklık” ile karşı karşıya.

Fotoğraf: AA

Kaliforniya’da fırtınalar dinmiyor

Öte yandan ABD’nin güneşli sahilleriyle ünlü Kaliforniya eyaleti, üç haftadır dinmek bilmeyen aşırı fırtınalar, ve fırtınaların getirdiği sellerle boğuşuyor.

BBC’den James Clayton ve Robin Levinson-King’in aktardığına göre, Eyalette en az 17 kişi yaşamını yitirirken, şehrin altyapısı da tahribata uğradı. Yollar, metro istasyonları, evler, arabalar ve ağaçlar zarar görürken, birçok yerde toprak kayması oldu.

Art arda yaşanan fırtınalar sel baskını riskini de artırdı. Bazı bölgelerde şiddetli rüzgarlar, atmosferik nehirler ve bomba siklonları gibi hava olaylarıyla birleşerek büyük tahribat yarattı. Bazı nehirlerin yarım metre yükseldiği kaydedildi.

Sel baskını görülen bölgelerde suların beklenmedik ölçüde hızlı yükselmesi, insanların evlerini tahliye etmelerini zorlaştırdı. Birçok insan, evlerinin üst katlarında mahsur kaldı.

Fotoğraf: AA

Ülkenin Ulusal Hava Durumu Servisi, 22 milyondan fazla -neredeyse Avustralya’nın nüfusu kadar- insanın sel tehdidi altında olduğunu ve binlerce kişinin tahliye edildiğini ifade etti.

Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi (NOAA) iklim hizmetleri program yöneticisi hava durumu uzmanı Andrea Bair, dinmeyen fırtınalara neyin sebep olduğunu söylemek için henüz çok erken olduğunu ancak iklim değişikliğinin aşırı hava olaylarını giderek daha yaygın hale getireceğini ifade etti.

Bair, bu hafta sonu ve önümüzdeki hafta daha fazla fırtına beklendiğini söyledi ve  bu fırtınaların geçen hafta sonu ve pazartesi günü yaşananlardan daha hafif olmasının beklendiğini ancak tekrarlanan yıkım nedeniyle muhtemelen yine de çok fazla hasar oluşabileceği konusunda uyardı.

“Çok ciddi yıkımların meydana gelmesi için çok fazla yağmura ya da aşırı güçlü rüzgarlara gerek yok. Bugün bu durumda olmamızın sebebi tekrar tekrar, fırtına üstüne fırtına yaşamamız.”

NOAA, fırtınaların eyalette bir milyar dolarlık hasara neden olabileceğini tahmin ediyor.