[Çocuklar için Yeşil Kitaplar] İnsanların bitkilere, çocukların bilime ihtiyacı var!

Çocuk ve gençlik kitapları yayıncılığı alanında yeni bir eğilim göze çarpıyor. Geçmişte sadece edebiyat eserlerine yer veren birçok yayınevi, kataloglarını gençler için tasarlanmış popüler bilim kitaplarıyla genişletiyor.

Çocuklar için yazılan, genç kuşağın ihtiyaçları gözetilerek kurgulanan bilim ve düşün kitapları Avrupa ve Amerika’da uzun bir geçmişe sahip. Bu kitaplar, bilimi çocuklara en zevkli haliyle sunuyor ve doğallığında hedef kitle tarafından kuru bilgiyle doldurulmuş, sıkıcı ders kitaplarından çok daha büyük bir ilgiyle karşılanıyor. Çoğu birer tasarım harikası olan bu eserler çetrefilli bilim konularını küçük yaş grubuna anlaşılır kılmak, okurun heyecan ve dikkatini ayakta tutmak için başta desen ve illüstrasyon olmak üzere sanatın birçok dalından destek alıyor.

Takımyıldız’dan eğlenerek bilim

İyi ki ülkemizde son derece albenili olan bu resimli bilim kitaplarının büyüsüne kapılan, içlerinden en güzellerini seçip Türkçeleştirip basan yayınevleri de çoğalıyor. Ancak yayıncıların çocuklar için üretilen popüler bilim kitaplarına olan ilgisi, sadece yurtdışında keşfedilen eserlerin yarattığı heyecanla açıklanamaz. Ülkemizde çocuk ve gençlerin bilimsel bilgiye ulaşma, sorgulayıcı düşünceyle tanışma imkânlarının giderek daralması da yayıncıların bu alana el atma zorunluluğu hissetmesinde rol oynuyor mutlaka. Bu alandaki büyük boşluk göz önüne alındığında Türkiye’de çocuk ve gençler için basılan popüler bilim kitaplarını neredeyse tamamen çeviri eserlerin  oluşturması ya da az sayıda üretilen Türkçe eserlerin nitelik bakımından çeviri kitapların gerisinde kalması üzücü beri yandan.

Ama heyecan veren, umut vaat eden istisnalar da var. Örneğin Elma Çocuk’tan çıkan Bilim Serisi. Mevsimler, Su Döngüsü, Hayvanların Yaşam Döngüsü ve Bitkilerin Yaşam Döngüsü kitaplarından oluşan serinin arkasında tek bir isim değil, bir ekip saklanıyor. Kendilerine Takımyıldız adını veren Türkiyeli yazarlardan ve çizerlerden oluşan bu ekip, çocuklar için özgün bilimsel içerikler üretmek üzere bir araya gelmiş.

İyi ki de gelmişler çünkü gerçekten de zor bir işin altından başarıyla kalkmışlar. İsterseniz, hep birlikte serinin şimdilik son kitabı olan Bitkilerin Yaşam Döngüsü’ne biraz daha yakından bakalım.

Renkli, cıvıl cıvıl kapağı daha ilk bakışta göze çarpıyor.  Kapakta açılmış pencerenin varlığı, başlığın ve bazı görsel detayların kabartmalı olması gibi incelikler, kitabın tasarımı üzerine özenle düşünüldüğünü hemen ele veriyor.

‘Uç rüzgarla kon toprağa’

Ama biz kapağı çevirip kitabın içeriğine gelelim. Bitkilerin, Dünya’daki canlılığın sürebilmesindeki vazgeçilmez önemdeki rolüne eğilen kitap, küçük okura farklı bitki türlerinin yaşam döngülerini tanıtıp açıklıyor. Kökleri ve gövdeleri olan damarlı bitkiler ile kökten, gövdeden ve iletim borularından yoksun damarsız bitkiler, tohumlu bitkiler ile tohumsuz bitkiler…  yapısal özellikleri, çoğalma biçimleri ve yaşam alanları birbirinden farklı olan bunun gibi daha nice bitki türü var. Kimi suda yaşıyor kimi toprakta. Kiminin yaşam süresi bir yıl kimininse yüzlerce yıl.  Kitap, bitkilerin nasıl ürediklerini, hangi yolla kendi besinlerini ürettiklerini, Dünya’yı nasıl değiştirdiklerini ve insan ile hayvanların yaşamlarını sürdürebilmelerinde üstlendikleri kilit rolü yalın bir dille, küçük yaş grubunun dahi anlayabileceği örnekler yoluyla işliyor.

Kısa, yorucu olmayan metinlerin büyük boy renkli resimlerle desteklenmesi, bazı ayrıntıların çizimlerle ve konuşma balonlarıyla verilmesi, başka bir deyişle eserin dinamik tasarımı, sıçramalı ve seçmeli okumaya olanak tanıyarak günümüz çocukların okuma alışkanlıklarını gözetiyor.

Bitkiler Dünya’yı nasıl değiştirdi? Eğreltiotları nasıl çoğalır, mağbet ağacına neden yaşayan fosil denir? Sümbülün çoğalmasına hangi hayvan yardım eder? Karahindiba tohumları nasıl yayılır? Her bitkinin yaşam döngüsü aynı mıdır? Kitap, arka kapağında da vurgulandığı gibi tüm bu sorulara yanıt veriyor. Son sayfada yer alan “Uç Rüzgârla Kon Toprağa” oyunu ise kitabın bir diğer hoşluğu. Sonuçta çocukları bilim ile buluşturmanın tek yolu kitaplar değil. Oyunlar, etkinlikler, geziler, doğada yapılan gözlemler… bilim merakını kışkırtan yöntemlerden sadece birkaçı. Takımyıldız ekibi, kitabın farklı yerlerinde okura, onu bu yönde heveslendiren öneriler getirmeyi de ihmal etmemiş.

Kısacası Bitkilerin Yaşam Döngüsü, aynı tarzı yansıtan serinin diğer kitapları gibi çocuk ve gençler için yeşil kitaplar arayışında olanların ilgisini kesinlikle hak ediyor.

Yazan ve çizen

Alp Akoğlu, Işın Nur Ciceralı Gürer, Zuhal Özer, Bilge Nur Pembegül‘den oluşan TAKIMYILDIZ kendini şöyle tanıtıyor: Kuğu gece gökyüzünde parlak yıldızların oluşturduğu en güzel takımyıldızlardan biri. Biz de bilimsel konularla ilgili yayınlar hazırlamak için bir araya gelmiş bir takımız. TAKIMYILDIZ olarak çocuklar için özgün bilimsel içerikler üretiyoruz. TAKIMYILDIZ uzun yıllardır ülkemizin önde gelen popüler bilim yayınlarının hazırlanmasında çalışmış deneyimli kişilerden oluşuyor.

• Yazarlarımızdan biri çocuklar için güvenli içerik yaratıcısı ve ayrıntılarda kusursuzu arayan deneyimli bir editör Biyolog seramikçi ve doğal boyamacı.
• Eğlenceli bilimsel oyunlarımızı kurgulayan yazarımızsa çocuk gelişimi uzmanı ve hayallerinin peşinden giden bir zıpzıp perisi.
• Doğa bilim ve sanattan esinlenen başka bir yazarımızsa özgün işleriyle çevresine esin kaynağı olan sanatçı bir ruh.  Biyolog ressam ve çizer.
• Çocuklara bilim anlatmada uzman bir diğer yazarımız onlara gökbilimi sevdirmek amacıyla çalışan amatör bir gökbilimci Fizikçi gözlemci ve doğa insanı.
• Tasarımcımız bilimsel içerikli yayınlar tasarlamada deneyimli parçaları yaratıcı bir şekilde birleştirip bütünü yansıtma konusunda bir usta.  Gizli şair yaşamı eğlenceyle dolduran iş geliştirmeci.
• Çizerimizse neşeli çizgi kahramanların ve mutluluk veren rengârenk sayfaların mimarı Yaratıcı ve hızlı çalışan bir başkomik mühendis seramikçi. (Nazlı Tunalı)