AYM, internet medyasında erişim engeli kararlarına ilişkin maddenin iptaline hükmetti

Anayasa Mahkemesi (AYM), erişim engeli ve/veya içerikten çıkarma kararı verilmesine olanak sağlayan 5651 sayılı kanunun bazı maddeleri için istenen iptal başvurusunu karara bağladı.

Yüksek Mahkeme internet ortamında yayımlanan haberlere “kişilik haklarını ihlal ettiği” gerekçesiyle yasak getiren yasa maddesini Anayasa’ya aykırı buldu.

Free Web Turkey‘den Ali Safa Korkut’un aktardığına göre, AYM, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) Başkanı tarafından erişim engeli ve/veya içeriğin çıkarılması kararı verilmesinin masumiyet karinesini ihlal ettiği gerekçesiyle 5651 sayılı kanunun 8/4 maddesinin, basın özgürlüğü ve ifade özgürlüğünü sınırladığı gerekçesiyle de erişim engeli ve/veya içeriğin çıkarılması kararı verilmesini sağlayan 9’uncu maddesinin iptaline hükmetti.

CHP ve yerel mahkeme başvurmuştu

CHP Genel Başkanı Özgür Özel ve İstanbul Milletvekili Engin Altay ile 27. Dönem Milletvekili Engin Özkoç‘un 2020’de, Tavşanlı Sulh Ceza Hâkimliğinin de 2022’de yaptığı iptal başvurusunu birleştiren AYM, BTK Başkanının erişim engeli ve/veya içeriğin çıkarılması kararı vermesi ile genel itibarıyla erişim engeli/içeriğin çıkarılması kararı verilmesin Anayasa’ya aykırı buldu.

Karar, Resmî Gazete’de yayımlandıktan dokuz ay sonra yürürlüğe girecek.

‘BTK Başkanı, suçun işlendiği kesinleşmeden karar veriyor’

Hali hazırda 7253 sayılı kanun aracılığıyla 5651 sayılı kanunda yapılan değişiklikle ‘BTK Başkanının yapacağı tespiti” ile erişim engeli ve/veya içeriğin çıkarılmasına karar verilebiliyor.

Bunun “masumiyet karinesini ihlal ettiğine” karar veren AYM, gerekçesinde suç şüphesi altındaki kişi hakkında çeşitli adli ve idari tedbirlerin alınabileceğini ancak öngörülen tedbirin ceza yargılaması süreciyle bağlantılı olarak yürütülen geçici bir tedbir niteliğinde olması gerektiğini belirtti.

BTK Başkanının madde kapsamında erişim engeli ve/veya içeriğin çıkarılması kararını ceza yargılaması sürecinden kopuk bir şekilde verdiğini belirten Yüksek Mahkeme ceza yargılaması mahkumiyet dışında bir hükümle neticelense bile erişim engeli ve/veya içeriğin çıkarılması kararının uygulanmaya devam ettiğini tespit ettiklerini belirtti.

AYM, aynı kanunun “kişilik hakları ihlali” gerekçesiyle erişim engeli ve/veya içeriğin çıkarılması kararı verilmesine olanak sağlayan 9’uncu maddesinin de Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle iptal etti.

Erişim engeli ve/veya içeriğin çıkarılması kararının ifade özgürlüğü ile basın özgürlüğünü sınırladığını belirten AYM, 9’uncu maddenin kapsam ve sınırlarının belli olmadığını; bunun da yargı makamlarına geniş bir takdir alanı yarattığını kaydetti:

“Kişilik hakları ihlaline karşı erişim engeli ve/veya içeriğin çıkarılması kararı vermek, kademeli bir müdahale yöntemi sunmuyor. Bunun, ilgili içeriğin belirli bir ülke sınırları içinden ulaşılmasına, kararın verildiği tarihten itibaren süresiz olarak engel olduğu anlaşılmıştır. Bu yönüyle ilgili madde, ifade ve basın özgürlüklerine ağır bir müdahale teşkil etmekte, bu da demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun ve orantılı karar verilmesini sağlayacak güvenceleri barındırmamaktadır.”

Sulh Ceza Hakimliklerine ilişkin pilot karara vurgu

Anayasa Mahkemesi, bugün yayımladığı kararında, 27 Ekim 2021’de verdiği pilot kararını da hatırlattı.

Yüksek Mahkeme 27 Ekim 2021′ tarihli kararda, Sulh Ceza Hakimlikleri tarafından 5651 sayılı kanunun 9’uncu maddesi dayanak gösterilerek internet sitelerindeki haberlere verilen erişimin engellenmesi kararlarının “ifade ve basın özgürlüğünün ihlali” olduğuna ve değiştirilmesi gerektiğine hükmetmişti.

‣ AYM’den ‘erişim engelleri’ için hak ihlali kararı

‣ AYM’den erişim engelleri için pilot karar: TBMM yapısal sorunu gidersin

İfade Özgürlüğü Derneği’nin EngelliWeb 2022 raporuna göre, 5651 sayılı kanunun 9. maddesi kapsamında 2014-2022 döneminde 543 farklı sulh ceza hakimliği tarafından verilen 6 bin 509 farklı kararla erişime engellenmiş 35 bin 023 haber ve kaldırılan, çıkarılan veya silinen 29 bin 253 haber tespit edildi.