Adil bir iyileşme için ilkeler

Yeşil Gazete için çeviren: Mert Gevrek

*

Covid-19 krizi; ​kazancı halkların haklarından ve çevreden öncelikli gören bir iktisadi sistemin sonucudur.

Karşı karşıya olduğumuz iklim, biyolojik çeşitlilik, gıda, su, ekonomik ve onarım gibi sistemik, birbiriyle ilişkili sosyo-ekolojik krizler ​ve bu küresel koronavirüs salgını aynı temel nedenlere dayanmaktadır: Sermaye birikimi ve neoliberal şirketlerin önderlik ettiği küreselleşme için tasarlanmış kapitalist, ataerkil ve ırkçı bir sistem.

Bu nedenle Friends of Earth (Yeryüzünün Dostları) adlı çevre örgütü, Covid-19 krizinin etkilerini derhal kapsamlı bir biçimde ele almak için cinsiyet adaletinin yanı sıra çevresel, sosyal ve ekonomik adalet üzerine inşa edilmiş adil bir iyileşmeye ihtiyaç olduğuna inanıyor. Bu iyileşme ekonomik adalet, enternasyonalizm, demokrasi ve sistemik değişim gibi dört temel ilkeye dayanmalıdır.

Yeniden Dağıtım

Neoliberalizm ve tasarruf derhal terk edilmeli ve yerine adalet ve ekolojik sınırları tanıma üzerine kurulmuş politikalar ve önlemler konulmalıdır. Halkların haklarını ve çevresel adaleti sağlamada devlet, temel bir rol oynamalıdır.

İnsanlar kamu iyileştirme paketleriyle doğrudan desteklenmelidir. İlk olarak yerli halklar, siyah ve Afrika kökenli topluluklar, renkli insanlar, göçmenler, alt tabakadaki kadınlar ve işçi sınıfı desteklenmelidir.

Bu paketler yeraltı kaynakları endüstrisi ve başka sektörlere geçiş için işçilere destek dahil fosil yakıt bağımlılığından uzaklaşmanın yollarının yanı sıra refahın yeniden dağıtımı, kadınların özerkliği, vergi adaleti ve küçük işletmeler için özel destek politikalarını kapsamalıdır.

Şirketlerin finansal kayıplarını karşılamak için kamu parasını harcamamalıyız ya da ulusötesi şirketleri, özellikle de fosil yakıt, madencilik firmaları, tarım firmaları, havayolları ya da vergi cennetlerinde bulunan firmalar gibi sistemik krizde en çok payı olanları kurtarmamalıyız.

Hükümetler zararlı ticaret ve yatırım müzakerelerini ve bilhassa Yatırımcı Devlet Uyuşmazlık Çözümü (ISDS) davalarını durdurmalıdır. Ulusötesi şirketler konusunda insan haklarına uygun hukuken bağlayıcı olan uluslararası bir antlaşma yapmalıdır. İşçi sınıfının haklarını boşaltan neoliberal reformları geri almalıdır. Örneğin finansal sermayeyle sosyal güvenliğin özelleştirilmesini iptal etmelidir.

Enternasyonalizm

İyileşme tedbirleri çok taraflı işbirliği ve enternasyonalist dayanışma temelinde olmalı ve bunları geliştirmelidir.

Hareketler ve sınırlar arasında enternasyonalizm, mevcut krize kolektif tepkiler oluşturmaya yardımcı olacaktır. Enternasyonalizm ortak bir anlayıştır ve küresel çapta hepsinin üstesinden gelmek gelme ihtiyacının yanı sıra her türlü baskının ve birbirlerine bağlılıklarının analizi anlamına gelmektedir.

Uluslararası düzenlemeler halkların haklarına, çevresel, sosyal, ekonomik adalete ve cinsiyet adaletine öncelik vermelidir. Ülkeler, sistemik krizlerin temel nedenlerinin ele alınacağı politika alanları oluşturmalıdır.

Bu, Küresel Güney’in sahip olduğu borcun iptal edilmesi ve iklim onarımı ilkesi ve ekolojik borcun uygulanması gerektiği anlamına geliyor. Küresel Kuzey ve uluslararası finansal kuruluşlar, Küresel Güney için geri ödemesiz hibe biçiminde yeni kamu finansmanı sağlamalıdırlar.

Devletler, finansal sektörü düzenlemek ve spekülasyonu önlemek için, Küresel Güney’den Kuzey’e doğru finans ve sermaye akışını durdurmak için birlikte çalışmalıdır. Covid-19 aşısı dahil her türlü tedavi, patent veya fikri mülkiyet hakları olmaksızın herkes için ulaşılabilir olmalıdır.

İnsan hakları ve halkların haklarının, ticaret ve yatırım anlaşmalarının üzerinde olduğu uluslararası hukukta sabittir. İnsan hakları ve uluslararası insancıl hukuku açıkça ihlal eden (Küba, Filistin ve Venezuela’daki gibi) ekonomik ablukalar ve işgaller sona ermelidir.

Demokrasi

Demokrasi savunulmalı ve halkların katılımıyla güçlendirilmelidir. Halkların haklarını ve çevreyi koruması talep edilerek siyaset ıslah edilmelidir.

Daha fazla deregülasyon dahil, sağlık krizinin büyük kirleticiler ve neoliberal şirket gündemlerini ilerletmek için bir kapak işlevi görmediğini temin etmek için bir araya gelmeliyiz.

Muhalefetin dillendirilmesi, eleştiri yapma ve protesto hakkı dahil, halkların hakları ne pahasına olursa olsun korunmalıdır. Toplumsal hareketlerin, örgütlerin ve toplulukların kriminalize edilmesi sona ermelidir.

Kadınların özerkliklerinin, yaşamları ve bedenleri üzerindeki haklarının erozyonunun, sağcı ve baskıcı hükümetlerin, toplumların ve bölgelerin askerileşmesini artırmak için Covid krizini kullanmalarının ve gözetim taktik ve tekniklerini uygulamaya koymalarının sona erdiğini görmeliyiz.

Şiddetten kurtulma hakkı, özellikle kadınlar, siyah ve Afrika kökenli topluluklar, her renkten insanlar, LGBTİ bireyler ve bölge savunucuları için uygulanmalıdır.

Sistemler

Hükümetler pandemi, eşitsizlik, iklim, gıda, biyolojik çeşitlilik ve onarım gibi çoklu sistemik krizlere, dönüştürücü bir sistem değişimi gündemi izleyerek yanıt vermelidir.

Covid-19 krizi, ekosistemlerin tahrip edilmesinin sağlığımızı etkileyen patojenlerin yayılmasını nasıl kolaylaştırdığını ortaya çıkardı. Adil ve sağlıklı bir iyileşme, iklim değişikliği krizine ve biyolojik çeşitliliğin, ormanların, ve dünya genelinde diğer ekosistemlerin kaybına yanıt verilmesi anlamına geliyor.

Bölgelerin asırlık kolektif yönetim pratiklerinin sürdürülmesi amacıyla insanların kolektif haklarının tanınması, uygulanması ve saygı duyulması anlamına geliyor.

Gıda sistemini endüstriyel tarımdan ​gıda egemenliğine ​doğru dönüştürmeliyiz. Köylü, aile ve zanaatkar üreticiler desteklenmeli, ulusal ve yerel gıda tedarikleri oluşturulmalı, kamu politikaları ve sübvansiyonlar kurumsal çiftçilikten agroekolojiye kaydırılmalıdır. İnsanlara tohumları, toprakları, suları ve bilgileri üzerinde mülkiyet ve kontrol sağlayan hakiki bir
toprak reformu yapılmalıdır.

Katılım

Ortak ancak farklılaştırılmış sorumluluklar ilkesini uygulayarak, fosil yakıt bağımlılığından yüzde 100 toplu mülkiyete ve herkes için yenilenebilir enerjiye geçmeli ve Covid-19 ve iklim krizlerine eş zamanlı olarak yanıt vermeliyiz.

Bu bölüştüren ve tasarım gereği sağlıklı yeni bir ekonomi oluşturmak için bir fırsattır. Bu, ulaşım, iletişim, su, sanitasyon, eğitim, sağlık, bakım işleri, enerji ve sosyal güvenliğin haklar olarak kabul edildiği ve vergilendirme yoluyla finanse edilen kamu hizmetleri aracılığıyla herkese açık olduğu bir yerdir. Dönüştürülmüş bir sistem, hakkaniyetli ticaret ilişkileriyle birbirine bağlanmış, sürdürülebilir yerel ve bölgesel ekonomilere dayanacaktır.

Bu ilkelerin kurtarma planları, vergi tavizleri, düzenleyici çerçeveler, kamu harcaması, Covid-19 ve ardından gelen sosyo-ekonomik krizden bir iyileşme yoluyla bizi görmeyi amaçlayan gerekli tüm uluslararası ve çok taraflı tedbirler etrafında tüm ulusal ve bölgesel kararların temeli olmasını istiyoruz.
Halkların egemenliği ve katılımı üzerine kurulmuş sürdürülebilir ve adil  toplumlar için çalışmalıyız.

Makalenin İngilizce orijinali

* Bu makale, dünyanın dört bir yanındaki Friends of the Earth International üyelerinin tartışmaları ve çalışmalarının ortak sonucu olarak yayımlanmıştır.