Sivil toplumdan ülkelerin yeni iklim planları için 10 soru- 10 talep

Liderler New York’ta BM Genel Kurulu‘nda bir araya gelirken ve bugün (26 Eylül perşembe) COP Troykası’nın (BAE, Azerbaycan ve Brezilya) ulusal iklim planlarına dair unsurlarını açıklanması beklenirken, dün sabah hükümetlere bir mektup gönderildi.

Bilim insanları, iş dünyası liderleri, düşünce kuruluşları, şehirler, gençler ve sağlık uzmanlarını temsil eden önde gelen 20 sivil toplum kuruluşu tarafından imzalanan mektup, hükümetlerin Paris Anlaşması’nı canlı tutup tutamayacaklarını ve ısınmayı 1,5C ile sınırlandırıp sınırlandıramayacaklarını belirleyecek olan yeni Ulusal Katkı Beyanları (NDCler) dahilinde olması gereken 10 temel unsuru detaylandırıyor.

Tüm ulusal temsilcilere gönderilen mektuba göre, hükümetlerin Şubat 2025’e kadar hazırlamaları gereken NDC’lerin 1.5°C hedefini karşılayıp karşılamadığını on temel soru belirleyecek:

İddialı bir azaltım hedefi var mı?

1. Fosil yakıtların yaygınlaştırılmasına son verme ve adil bir ekonomik geçişi teşvik etme konusunda açık bir taahhüt var mı? Hükümetler, fosil yakıtların hem tüketimini hem de üretimini azaltacak politikaları yürürlüğe koymalı ve yeni kömür, petrol ve doğal gaz kaynakları açmamayı asgari kriter olarak belirlemelidir. Ülkeler, fosil yakıt sübvansiyonlarını aşamalı olarak kaldırmak için net zaman çizelgeleri ve iddialı hedefler belirlemeli, bu fonları sosyal refaha ve temiz, adil bir enerji geçişine yönlendirmelidir.

2. İddialı, 1,5 C ile uyumlu bir sera gazı azaltım hedefi var mı? Küresel 1,5 C hedefiyle uyumlu, adil ve hakkaniyetli bir NDC -aynı zamanda 2050 yılına kadar net sıfır küresel emisyonu mümkün kılan- iklim değişikliğinin en yıkıcı etkilerini sınırlamamızı ve herkes için güvenli, yaşanabilir bir geleceği güvence altına almamızı sağlayan kolektif eylem için asgari standarttır.

3. NDC ekonomi genelinde ve sektöre özel hedefler içeriyor mu? COP28 kararı (paragraf 39), çok düzeyli uygulama planları ile birlikte bunun, uygulamada hesap verebilirliği teşvik etmek ve uygulamayı hızlandırmak için hayati önem taşıdığını açıkça ortaya koyuyor. Etkili bir NDC sadece enerji sektörüyle değil aynı zamanda ulaştırma, binalar, sanayi, tarım, ormancılık, arazi kullanımı, şehirler ve bölgelerle de ilgilenecektir.

4. Plan, toplulukları iklim etkilerine karşı korumaya yardımcı olacak daha güçlü eylemler içeriyor mu? NDC’ler net adaptasyon ve kayıp ve hasar hedefleri içermelidir. İklim değişikliği kötüleştikçe, ülkeler tehlikeli iklim etkilerine karşı direnç oluşturmaya devam etmelidir.

5. Plan, 2030 yılına kadar yenilenebilir enerji kapasitesinin üç katına çıkarılması ve enerji verimliliği kazanımlarının iki katına çıkarılması yönündeki küresel hedefle uyumlu mu? COP28 kararında detaylandırıldığı gibi (paragraf 28).

6. Plan şeffaf, ayrıntılı ve aldatıcı ölçütler içermiyor mu? Plan, arazi kullanımı, arazi kullanım değişikliği, ormancılık (LULUCF) ve CO2 uzaklaştırmalarından kaynaklanan mutlak emisyon kesintilerini, azaltımlarını ve varsayımlarını açıkça listelemelidir. NDC’nin diğer ulusal, sektörel, bölgesel ve yerel kalkınma planlarıyla da tutarlı olması gerekir.

7. Hedefler güçlü bir hükümet politikası ile destekleniyor mu? NDC hedeflerinin, yerli halkları, yerel toplulukları, kadınları ve gençleri içeren kapsayıcı ve katılımcı süreçler yoluyla geliştirilen acil ve etkili uygulamayı sağlamak için hükümet politikaları tarafından desteklenmesi gerekir. Güçlü politika gündemleri aynı zamanda iklim geçişinde ilerleme için kesinlik yaratacak ve yatırımları teşvik edecektir.

8. Hükümetler iklim finansmanını önemli ölçüde artırmayı taahhüt etti mi? 1,5 C’lik bir dünyaya, düşük gelirli ülkelerde adil bir geçişi desteklemek için iklim finansmanını önemli ölçüde artırmadan ulaşılamaz. Daha zengin ülkelerin, COP29’da iddialı yeni bir iklim finansmanı hedefi (Yeni Kolektif Sayısallaştırılmış Hedef) ve 2025 yılına kadar 100 milyar ABD doları iklim finansmanı sağlamaya devam ederek uygun fiyatlı, erişilebilir ihtiyaç ve hibe temelli finansmanı önemli ölçüde artırmaları gerekiyor.

9. Plan ekosistemlerin korunması ve restore edilmesine yönelik tedbirleri içeriyor mu? Hedefler, 2030 yılına kadar ormansızlaşmanın durdurulması ve tersine çevrilmesi ve Kunming-Montreal Küresel Biyoçeşitlilik Çerçevesi‘nin hedefleriyle uyumlu hale getirilmesi de dahil olmak üzere tüm ekosistem türlerini (ormanlar, mangrovlar, otlaklar, dağlar ve suyla ilgili habitatlar) ele almalıdır. Ekosistem temelli yaklaşımlar ve doğa temelli çözümler, azaltım ve uyum çözümlerine entegre edilmelidir.

10. NDC gıda sistemlerini kapsamlı bir şekilde ele alıyor mu? Eylemler gıda kaybını azaltmalı, zararlı sübvansiyonları yeniden kullanmalı, sürdürülebilir tarımı teşvik etmeli ve sürdürülebilir arazi ve su yönetimi yoluyla çiftçilere adaptasyon desteği sağlamalıdır. En büyük tarımsal yayıcılar metan ve azot oksit emisyonlarında kesinti sağlamalıdır. Ekosistem temelli yaklaşımlar ve doğa temelli çözümler gıda güvenliğini artırmalı ve küçük çiftçiler ve aile çiftçileri de dahil olmak üzere yerel topluluklara fayda sağlamalıdır.

Mektubun tamamına ve imzacıların listesine buradan ulaşabilirsiniz.

1.5C sınırı sadece ahlaki zorunluluk değil, büyük bir ekonomik fırsat

E3G İklim Diplomasisi ve Jeopolitik Yardımcı Direktörü Kaysie Brown, mektupla ilgili değerlendirmesinde iddialı ve inandırıcı NDC’lerin sera gazı emisyonlarını azaltmak ve 1.5°C misyonunu canlı tutmak, aynı zamanda ekonomik büyümeyi ve istihdam yaratmayı teşvik etmek için temel bir plan olduğunu belirtti:

“Eğer iyi yapılırsa, yoksulluk ve ekonomik güvensizlik gibi temel sorunları ele alabilir ve bunlarla mücadele edebilirler. Ancak bu fırsatların gerçekleşmesi için ilerici hükümetlerin şimdi cesur bir liderlik sergilemesi gerekmektedir. Bu da NDC’ler konusunda iddialı taahhütleri teşvik etmek ve hem ülke içinde hem de küresel düzeyde en yüksek düzeyde fırsatın kilidini açmak için diğerlerinin hırslı olmasını sağlamak anlamına gelmektedir.”

IISD politika danışmanı NatalieJones ise “Petrol, gaz ve kömür üretimini arttırmaya devam ederken iklim konusunda liderlik iddiasında bulunmak bu noktada savunulamaz. Hükümetlerin fosil yakıt üretimine olan bağımlılığı azaltmak için bir plana ihtiyacı var. En azından yeni arama ruhsatlarının verilmesine son verilmelidir. Karbon bütçesi konusunda ciddileşmenin tam zamanıdır” dedi.

Her ülkedeki hükümet kurumlarının Paris Anlaşması uyarınca güncellenmiş ulusal iklim taahhütlerini hazırlamaya çalışırken, nelerin tehlikede olduğuna dikkat etmesi gerektiğini söyleyen Küresel İklim ve Sağlık İttifakı İcra Direktörü Dr Jeni Miller şunlara dikkat çekti:

“Küresel sıcaklık artışları, dünyanın dört bir yanındaki toplulukların yıkıcı seller ve orman yangınları, bunaltıcı sıcak hava dalgaları, vektör kaynaklı hastalıkların yayılması, açlık ve susuzluğa neden olan kuraklıklar ve yaygın ruh sağlığı etkileriyle karşı karşıya kalması anlamına geliyor. İddialı NDC’ler gezegen ve insan yaşamı için hayati önem taşımaktadır. Aynı zamanda, sektörler genelinde iklim eylemi, fosil yakıtlardan yenilenebilir enerjiye adil bir geçiş yoluyla daha temiz hava başta olmak üzere sağlık açısından ortak faydalar sağlayabilir. İnsan sağlığı, iklim krizinin insani yüzüdür ve ülkelerin NDC’lerinin tüm yönlerine entegre edilmiş kesişen bir konu olmalıdır.”

350 org Kamu Katılımı Başkanı Namrata Chowdhary da geçen yılki COP’ta alınan kararları hatırlattı:

“COP 28’de iklim müzakerecileri fosil yakıtların aşamalı olarak ortadan kaldırılması, yenilenebilir enerjinin üç katına çıkarılması ve enerji verimliliğinin iki katına çıkarılması gerektiği konusunda anlaşmaya vardılar. Devlet başkanları, Dubai‘de verilen taahhütleri yineleyerek gelecek için bir anlaşma taahhüt ettiler. Şimdi iddialı 2035 hedeflerini belirleyen ve 2030 hedeflerini yeniden gözden geçirip güçlendiren kapsamlı planlar görmeliyiz. Bu güncellenmiş NDC’ler her ülkenin fosil yakıtlardan uzaklaşmayı nasıl hızlandıracağını, yenilenebilir enerji hedeflerini nasıl üç katına çıkaracağını ve enerji verimliliği önlemlerini nasıl iki katına çıkaracağını açıkça ortaya koymalıdır.”

ECCO İklim Diplomasisi Kıdemli Ortağı Alexandra Scott, önümüzdeki yıl açıklanacak olan ulusal iklim planlarının (NDC’ler) fosil yakıtların aşamalı olarak terk edilmesi ve küresel ısınmanın 1.5°C ile sınırlandırılması için net politika yolları sunmasını sağlamanın hükümetler için sadece ahlaki bir zorunluluk değil aynı zamanda büyük bir ekonomik fırsat olduğunu vurguladı. Bakanlar ve liderlerin, UNGA ve NYCW‘deki zamanlarını, bu geçişi gerçekleştirmelerine ve ödüllerini toplamalarına yardımcı olabilecek temiz teknoloji ve finansman konusunda ortaklıklar kurmak için kullanması gerektiğini kaydeden Scott, “BM Genel Sekreteri António Guterres ve Brezilya Devlet Başkanı Lula’nın, ülkeler NDC’lerini geliştirirken küresel hırsı ve işbirliğini artırmak için birlikte çalışacaklarını duyurmaları, siyasi riskleri artırmaktadır. Diğer liderleri de gezegen ve ekonomi için bu belirleyici anda çabalarını hızlandırmaya davet ediyor” dedi.