By 
İnsanlık savaş kayıplarını her zaman ölü ve yaralı askerler ve siviller, yıkılan şehirler ve geçim kaynakları olarak saymış olsa da, çevre çoğu zaman savaşın göz önünde olmayan kurbanı olarak geri planda kalıyor. Tarih boyunca yaşanan çatışmalarda su kuyuları kirletildi, ekinler yakıldı, ormanlar kesildi, topraklar zehirlendi ve hayvanlar askeri avantaj elde etmek adına katledildi.
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu 2001 yılında 6 Kasım’ı Savaş ve Silahlı Çatışmalarda Çevre İstismarını Önleme Uluslararası Günü olarak ilan etti. Bu gün kapsamında çevreyle ilgili eylemlerin çatışma önleme, barışı koruma ve barışı tesis etme stratejilerinin bir parçası olmasının önemi vurgulanırken geçim kaynaklarını ve ekosistemleri ayakta tutan doğal varlıkların yok edilmesi durumunda kalıcı barış sağlanamayacağına dikkat çekiliyor.
BM Çevre Programı (UNEP) verileri, son 60 yılda yaşanan tüm iç çatışmaların en az yüzde 40’ının, gerek kereste, elmas, altın ve petrol gibi yüksek değerli kaynaklar gerekse verimli topraklar ve su gibi kıt kaynaklar olmak üzere doğal varlıkların sömürülmesiyle bağlantılı olduğunu gösteriyor. Ayrıca bu tür doğal varlıklar uğruna yapılan çatışmaların tekrarlanma olasılığının da iki kat daha fazla olduğu belirtiliyor.
Savaşlar, insanlara ve diğer tüm canlılara, doğaya verdiği büyük zararın yanı sıra iklim eylemine de zarar veriyor, çünkü büyük ordular çok fazla emisyon yayıyor ve askeri harcamalar parayı iklim değişikliğiyle mücadeleden uzaklaştırıyor.
En zengin ülkelerin, yoksul ve iklim açısından hassas ülkelere 2009 yılında verdikleri 100 milyar dolarlık iklim finansmanı sağlama taahhütlerini yerine getirememesi, uzun süredir güvensizlik tohumları ekmiş ve iklim müzakerelerini sekteye uğratmış durumda.
Başkan Joe Biden’ın geçen ekim ayında Kongre‘den, İsrail‘in Gazze‘deki yıkıcı savaşının masraflarını karşılamak ve Rusya‘ya karşı Ukrayna‘yı desteklemek için 105 milyar dolarlık ek fon talebinde bulunması göz önüne alındığında, yerine getirilmeyen söz daha daha da ertelenecek gibi duruyor.
İklim acil durumunu ele almak için hiçbir zaman hayata geçirilmeyen kaynaklar, savaşların desteklenmesi söz konusu olduğunda kolayca elde edilebilir gibi görünüyor.
Askeri emisyonlar, küresel emisyonların yüzde 5,5’ini oluşturuyor
İklim değişikliğine askeri katkının tarihsel olarak değerlendirilmesindeki başarısızlık kısmen kasıtlı bulunuyor.
Climate Home News‘in aktardığına göre, 1997’deki ABD hükümeti, Kyoto anlaşmasını ancak ordunun emisyonları raporlama ve azaltma konusunda açıkça muaf tutulması durumunda imzalayacağını açıklamıştı. Bu muafiyet 2015’te kaldırıldı ancak raporlama hala isteğe bağlı ve sınırlı.
Bu muafiyet 2015 yılında kaldırılmıştır ancak raporlama hâlâ isteğe bağlı ve sınırlı.
Ancak fosil yakıtların en büyük kullanıcıları arasında askeri jetler, gemiler ve tanklar yer alıyor. Küresel askeri emisyon tahminleri, bunun sivil havacılık sektörünün iki katından fazla, toplam küresel emisyonların %5,5’ini oluşturduğunu gösteriyor.
Ülke emisyonlarıyla karşılaştırıldığında küresel ordu, Rusya’nınkinden daha büyük toplam emisyonla dördüncü sırada yer alıyor.
Aktarılan fonlar
Ancak emisyonlar resmin yalnızca bir kısmı. Biden’ın Ukrayna ve İsrail’e yönelik son askeri yardım çağrısının da açıkça ortaya koyduğu gibi, askeri harcamalar aynı zamanda potansiyel kaynakların iklim eylemlerinden sapmasına da yol açıyor.
Örneğin, Rusya’nın 2022’deki işgalinin ardından Birleşik Krallık hükümeti, Ukrayna’ya yönelik 1 milyar sterlinlik (1,2 milyar dolar) askeri destek paketini kısmen finanse etmek için iklim finansmanı bütçesindeki yetersiz harcamayı kaydıracağını duyurmuştu.
Daha sıklıkla, hem savaşlar için hem de belirlenen uzun vadeli stratejik ‘tehditlere’ karşı koymak için yapılan askeri harcamaların iklim harcamalarından daha fazla önceliklendirilmesi görülüyor.
Bütün bunların sonucunda, ABD ve Çin gibi büyük güçler arasındaki gerilimin artması ve aynı ülkelerin emisyonları azaltmak ve iklim değişikliğine uyum sağlamak için finansman sağlamada sürekli olarak başarısız olmasına rağmen, 2022’de toplam 2,3 trilyon dolara ulaşan rekor küresel askeri harcamalar oldu.
NATO’nun hedefi
Bu durum daha da kötüye gidecek gibi görünüyor. Dünyanın en büyük askeri ittifakı NATO, tüm üyelerinin GSYİH’nın en az yüzde 2’sini orduya harcamasını taahhüt etti.
Transnational Institute, StopWapenhandel ve Tipping Point North South, Climate Crossfire tarafından hazırlanan yakın tarihli bir rapor, bunun 2028 yılına kadar toplam 11,8 trilyon dolarlık harcamaya yol açacağını ortaya koyuyor. Bu, zengin dünyanın 118 yıl boyunca vaat ettiği yılda 100 milyar dolarlık iklim finansmanını karşılamaya yetiyor.
Söz konusu harcamalar, aynı zamanda tahminen 467 milyon tonluk ek askeri emisyona da yol açacak, bu da Birleşik Krallık’ın bir yılda saldığı miktardan daha fazla. Askeri finansman çabalarını yapısal olarak yerleştirmeye yönelik çabalar da göz önüne alınırsa, tüm bunların tersine çevrilmesi zor görünüyor.
Örneğin Temmuz 2023’de kabul edilen AB Mühimmat Üretimini Destekleme Yasası (ASAP), mühimmat ve füzeler alanında Avrupa Savunma Teknolojik ve Endüstriyel Üssü‘nün (EDTIB) rekabet gücünü ve dayanıklılığını güçlendirmek” için yapısal önlemler alınması yönünde baskı yapıyor. Amaç, gelecek yıllarda karbon emisyonlarını da “kitleyecek” olan askeri harcamaları artırmak.
Tek kazananlar silah ve güvenlik şirketleri
Bu askeri bolluğun asıl kazananları, son birkaç yılda hisseleri ve kârları hızla artan silah ve güvenlik şirketleri oldu.
Ayrıca iklim değişikliğinden en çok etkilenen ülkeler de dahil olmak üzere ihracat pazarlarını genişletmek için artan siyasi nüfuzlarını da kullanıyorlar. Örneğin NATO üyeleri, dünyanın iklim açısından en hassas 40 ülkesinden 39’una silah ihraç ediyor
Bu ihracatlar çatışmaları körüklüyor ve otoriter rejimleri güçlendiriyor; bu da toplulukların iklim çöküşünün muazzam maliyetleriyle başa çıkma konusundaki direncini zayıflatmaktan başka bir işe yaramıyor.
Savaşın korkunç insani bedeli barışı talep etmek için yeterli olmalı, ancak savaşın artık bize aynı zamanda dünyaya da mal olduğuna dair kanıtlar artıyor.
Comments