Dünya Bakliyat Yılı ve gıdanın geleceği – Ebru Arıman

Daha 2013 yılında, 2016 yılının Dünya Bakliyat Yılı olacağı Birleşmiş Milletler tarafından ilan edilmişti. O tarihte 7.2 milyarla tanışan dünya nüfusu, o günden bugüne Dünya Bakliyat yılını -Almanya toplam nüfusunun üstünde bir nüfus artışıyla-  7,3 milyarla selamladı.

BM (Birleşmiş Milletler), dünya nüfusunun 2050’de 9,7 milyara, 2100’de ise 11,2 milyara ulaşmasının beklendiğini de akabinde müjdeledi.

Yani hızla çoğalıyor, çoğaldıkça tüketiyoruz; gıdayı, tarım arazilerini, ekolojiyi, dünyayı. İşte tam da bu nedenle, dünya gıda dengelerini yeniden masaya yatırmak, sağlıklı gıdaya erişimi kolaylaştırmak için tarım üreticisi çiftçilerin karşılaştığı zorlukların da yakından izleneceği, bilincin artırılacağı, ulusal- bölgesel ve küresel düzeyde geniş bir tartışma ve işbirliğinin hedeflendiği bir farkındalık planlandı bu yıl.

Bu neyin farkındalığı?

Dünya üstündeki gıda adaletsizliğine karşı kaynakların akılcı ve iktisadi yollarla kullanımı sürdürülebilirliğin en temel ilkelerindenken, sanayinin gelişimiyle birlikte daralan tarım arazileri, yerini artan hayvancılık faaliyetlerine bıraktı. Gelişen gen teknolojileri sayesinde misliyle mahsül veren GDO’lu, pestisitli, hormonlu, suni müdahaleli hububatlarla, endüstriyel hayvan çiftliklerine hizmet etmek, baklagil tarımına tercih edildi.

Tarım ürünlerinin hayvancılık vasıtasıyla dolaylı tüketimi, gıdaya ulaşımı hem daha pahalı, hem sağlıksız, hem de sürdürülebilirlikten uzak kılıyor. Artık birçok çiftçi, hepimiz için büyük öneme sahip bitkisel kaynaklı protein kaynaklarını –bakliyatları- yetiştirmek yerine, tarım arazilerini hayvancılığa, meralara ve hayvan yemi yetiştiriciliğine kaydırıyor.

Türkiye gelişen bir tarım ülkesi mi?

Baklagillerin 11 bin yıldan eski bir tarihi olduğu düşünülüyor. Güneydoğu Anadolu’da bulunan, MÖ 8000 yıllarına ait mercimek ve bezelyenin yabani akrabalarına ait örnekler, bugün dünyanın en eski kanıtları kabul ediliyor.

“Baklagillerin atalarına ev sahipliği yapan Türkiye, gerek ekolojik yapısı, gerek fiziki coğrafyası ve gerekse ekime uygun elverişli toprakları nedeniyle, tarımsal ürün çeşitliliğinin son derece zengin olduğu şanslı ülkelerden biri ve bu nedenle dışa bağımlı bir ülke değil” diye düşünüyorsanız, Dünya Bakliyat Yılı, sizin de bu konuyu tekrar düşünmeniz için bir vesile olsun.

TÜİK verilerine göre Türkiye’de yemeklik bakliyat ekim alanları;

• 1990`ların başında 20 milyon hektarken
• 2015’e gelindiğinde % 60 azalarak 7,5 milyon hektara düşmüş.

• 1990’ların başında 2 milyon ton olan baklagil üretim hacmi ise,
• 2014 yılı itibariyle %50’lik bir gerilemeyle sadece 1 milyon ton.

Aynı dönemin nüfus istatistiklerini incelediğimizde ise, 90’ların başında 52 milyar olan ülke nüfusu, 2014 itibariyle 77,5 milyon. Yani:

• Nüfus: %50 artarken
• Yemeklik baklagil arazileri: %60 azalmış.

Mesela, 90’ların başında yeşil mercimek ektiğimiz tarım arazisi 2,5 milyon hektarken, 2014 yılında 170 bine düşmüş.

Kırmızı mercimek 6 milyon hektardan 2 milyona, nohut ise yaklaşık 9 milyon hektardan 3,9 milyona düşmüş.

90’ların başında 216 bin ton yeşil mercimek hasadımız varken bugün 20 bin ton… Üretim azalması, talebi karşılayamadığı için baklagillerin fiyatı da haliyle bundan etkilenmekte.

Tarım alanlarındaki artış, hızla nüfus artışının gerisinde kalıyor ve bir tarım ülkesiyken ithalat yapan bir ülkeye dönüyoruz. Kırmızı mercimeği ithal ediyoruz örneğin, fasülyeyi… Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, nohut ithalatı da özellikle son yıllarda önemli oranda artmış.

Peki ya dışarıda neler oluyor?

Durum pek de farklı değil. Tarımsal artış, nüfus artış hızına yetişemiyor, üstelik tarımsal alanlar hızla yok oluyor. Dünya bakliyat üretimi dünya genelinde son 10 yılda 20’den fazla oranda artmış olmasına rağmen, tüketim aynı dönemde hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde yavaş ama istikrarlı bir düşüş görmüş.

İşte 2016 yılının bakliyat farkındalık yılı olmasının amacı da bu.

Ne yapmalıyız ?

Yemeklik tarım desteklenmeli, hayvancılık faaliyetleri özendirilmemeli, et tüketiminin önüne geçilmeli.

Bunu neden mi söylüyoruz? İşte size kısa bir örnek:

Diyelim ki elinizde 20.000 kalorilik mısırınız var ve bununla hayvan beslemek istiyorsunuz. Beslediğiniz hayvan bunun ancak %10’unu kalori olarak geri verebiliyor, yani 2000 kalori. Oysa bunu direkt beslenme amaçlı kullansaydınız 10 kat daha fazla verim alabilirdiniz. Üstelik sağlıklı, etik ve sürdürülebilir bir tercih de yapmış olurdunuz. Çünkü 2.000 kalorilik bir et, tamamen bitkisel beslenmeye (vegan) göre 2,5 kat, vejetaryen beslenmeye göre 2 kat daha fazla da sera gazı emisyonu üretiyor.

Bu konuda bilimsel verilere ihtiyaç duyuyorsanız, kısa notlar halinde aşağıdaki verilere göz atabilirsiniz:

• Hayvancılık, dünyadaki toplam kullanılabilir tarım arazilerinin üçte birinin kullanıcısı durumunda (yem üretimine ayrılmış alanlar ve mera arazileri). Hayvancılık, her ne kadar tarımdan uzak gibi gözükse de, aslında tarım olmadan hayvancılık da yok. Hayvan yemi yetiştiriciliği (soya,mısır, arpa, çavdar,vs) + hayvanlar için ayrılmış meralar + enerji + işgücü düşünüldüğünde oldukça maliyetli ve gıda verimliliğinden uzak.
• Yine yem üretimine odaklı tarım ürünlerinin su ihtiyacına, hayvanların yaşamları süresince ihtiyaç duyduğu temiz su kaynağını da eklediğinizde oldukça vahim bir tablo ortaya çıkıyor. 1 kilogram sığır eti için ortalama 15.414 litre su gerekirken, 1 kg soya fasülyesi üretmek için ortalama 950 lt su gerekiyor (üstelik soyanın büyük bölümü de yine hayvan yemi olarak kullanılıyor). Yaş sebze ve meyveler ise ortalama 300 kg’larda. Oysa bugün dünyanın birçok yerinde insanların temiz suya erişimi yok. Su kaynakları, doğrudan yüksek kalitede tarım ürünlerinin yetiştirilmesine harcansa, insanların gıdaya erişimi çok daha fazla ve bir o kadar da ucuz olur.
• FAO’ya göre, 2015 yılında tahmini 319 milyon ton civarında et tüketilmiş. 2050 yılında ise bu rakamın 455 milyon tona çıkacağını tahmin ediyor. Nüfus arttıkça ete olan talep de artıyor. Ete olan talep arttıkça da doğrudan beslenmemize ayrılan tarımsal arazilerimiz hızla daralıyor. Çiftçiler, yeterli devlet desteği göremedikleri için, daha az zahmet ve daha yüksek verimle üretimlerini hayvansal yemlere kaydırıyor(İklim ve çevre şartlarından daha az etkilenen GDO’lu tarım ürünlerinin hayvan yemi olarak kullanımı yasaldır).
• Son 50 yılda dünyada et tüketimi ortalama 4’e katlanmış. 2014 yılı itibariyle dünyada kişi başına yıllık tüketilen et ortalama 42 kg. Ve bu ortalamayı alırken, bebeklerin, vegan ve vejetaryenlerin de hesaba katıldığını hatırlatalım. Bu noktada ülkelerarası yaşam standartları, gelir farklılıkları ve maliyet unsuru da hesaba katıldığında, ABD gibi belli başlı ülkelerin, bu ortalamanın çok üstünde bir tüketime sahip olduklarını eklemek gerek. Ancak küresel düşünüldüğünde bu rakamlar geldiğimiz noktayı tek başına açıklamaya yetiyor.
• Her 1 kg’lık hayvansal protein için ortalama 6 kg’lık bitkisel protein kullanılıyor. Bunu direkt kullanabildiğimizde, gıda verimliliği kavramını ve sürdürülebilirlik anlamında daha pek çok şeyi hayata geçirebilmiş olacağız.

Sağlıklı, doğaya dost, etik, ekonomik ve sürdürülebilir seçimler yapmaksa amacımız, her şey hala bizim elimizde. Madem 2016 Dünya Bakliyat yılındayız ve bu yıl farkındalık için çalışacağız, bu vesileyle biz de üzerimize düşeni size hatırlatmış olalım. Doğadan ve doğaldan ayrılmayın!

#lovepulses #bakliyataşkına

Kaynaklar:

American Society for Clinical Nutrition-Sustainability of meat-based and plant-based diets and the environment1,2,3

David Pimentel and Marcia PimentelFood Outlook: Biannual Report on Global Food Markets, p. 47. FAO, October 2014

World agriculture towards 2030/2050: the 2012 revision. FAO, 2012

Global Assessment of the Water Footprint of Farm Animal Products. Mekonnen/Hoekstra, 2012

World Livestock 2013: Changing disease landscapes. FAO, 2014, Pulses.org

World Watch Institute – Is Meat Sustainable?

http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1001

 

 

 

Ebru ARIMAN

Türkiye Vegan ve Vejetaryenler Derneği Yön.Kur.Başk.