‘Dezenformasyon yasası’nın 14 maddesi daha geçti: Anayasa’ya aykırı, basın özgürlüğüne açıkça müdahele

İnternet medyası ve sosyal medya paylaşımlarına dair yeni yaptırımlar öngören tartışmalı ‘dezenformasyon’ yasa teklifinin ilk 15 maddesi, dün gerçekleşen TBMM Adalet Komisyonu toplantısında kabul edildi.

Basın kartının verilmesi ve kartın iptaline ilişkin düzenlemelerin yanı sıra Türk Ceza Kanunu’na (TCK) “halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yaymak” suçunu ekleyen, ‘yanlış bilgi’ yayan internet sitelerine cezalar ve ‘zarar gören kişişlere’ cevap ve tekzip hakkı veren 40 maddelik “Basın Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”nin görüşmelerine geçtiğimiz hafta başlanmış ve ilk madde kabul edilmişti.

Muhalefet vekillerinin verdiği hiçbir önergenin kabul edilmediği dünkü oturumda teklifin 14 maddesi daha, küçük değişikliklerle geçti.

İlgili haber: ‘Yeni dezenformasyon yasası’yla enflasyon yüzde 100 demek suç olabilir’

İlgili haber: Basın örgütlerinden dezenformasyon yasasına tepki: Siyasetçiler tarafından kapalı kapılar ardında hazırlandı

İlgili haber: 23 uluslararası örgütten Türkiye’ye çağrı: Dezenformasyon Yasası’nı geri çekin

İletişim Başkanlığı kimin gazeteci olup olmadığına nasıl karar veriyor?

Teklifin geneli üzerinde söz alan CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel, bir yıldan üç yıla ceza öngören ‘halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma’ suçunun yer aldığı 29’uncu madde için, şöyle dedi:

“Öyle güzel anlatıyor ki konuşan arkadaşlar, ‘bot hesaplar’ falan. Eğri oturup doğru konuşalım: Troll hesapların kim tarafından yönetildiğini bilmiyor muyuz? Siz yetkiyi, sınırsız ve denetimsiz verirseniz ne oluyor? AA, bizi izliyor. Bahçeli’yi, Erdoğan’ı eleştiriyorum; geçiyor. Fahrettin Altun’u eleştir bakalım ne oluyor? Ajans basın toplantısını koymuyor. ‘Ajans editöryal yoğunluktan dolayı geçemiyor.’ Bu nasıl bir güç? Bir atamayla bu güç nasıl atfediliyor?”

Muhalafet vekilleri Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’nın basın kartını kontrol etmesi ve enformasyon görevlilerinin basın kartı alabilmesini düzenleyen maddeye tepki gösterdi.

HDP milletvekili Mehmet Rüştü Tiryaki, şunları söyledi:

“52 yıllık gazeteci rahmetli Aydın Engin’e basın kartı vermemiş bir İletişim Başkanlığı’ndan bahsediyoruz. Bu İletişim Başkanlığı kimin gazeteci olup olmadığına nasıl karar veriyor? Ayrıca enformasyon görevlilerine verilirse İletişim Başkanlığı görevlilerinin basın kartı sahibi olması mümkün. Bu da basın etiği açısından sorunlu.”

CHP milletvekili Zeynel Emre, basın kartının 2017 Anayasa değişikliği ardından siyasi partinin genel başkanı olan ve Cumhurbaşkanına bağlı bir idari merci tarafından verilmesinin Anayasa’nın 26’ncı ve 28’inci maddesine aykırı olduğunu söyledi:

“Gazetecilere basın kartı verilmesini, siyasi tartışmalarda taraf olan ve muhalif gazeteciler tarafından doğal olarak eleştirilen Cumhurbaşkanı’na bağlı İletişim Başkanı’nın vereceği basın kartına bağlamak, basın özgürlüğü ve düşünceyi açıklama ve yayma özgürlüğüne açıkça aykırı nitelik taşır.”

HDP Ağrı milletvekili Abdullah Koç da, 2’nci maddenin tekliften çıkarılmasını talep etti: “İktidarın muhalif basına olan yaklaşımı ve gerçek haberi halka yaymaya çalışan basın emekçilerinin ne kadar baskı altında olduğu, haber yaparken bile gözaltında tutuldukları gerçeği de gözetildiğinde, bunun Anayasa’nın birden fazla hükmüne aykırı olacağını ifade ediyoruz.”

İletişim Başkanlığı’nın Basın Kanunu’na dahil olması kabul edilemez

CHP milletvekili Süleyman Bülbül de maddeye dair  şunları söyledi:

“Düzenlemeyle birlikte İletişim Başkanlığı artık Basın Kanunu kapsamında yer buluyor.

Cumhurbaşkanına bağlı olan ve Cumhurbaşkanının ve AKP’nin propagandasını yapan bir Kurumun, halkın haber alma hakkı çerçevesinde görev yapan basın mesleğinin içinde tanımlanması ve taraflardan biri olması hukuk devletinde kabul edilemez bir durumdur.

Basın özgürlüğünün önünde en büyük engel olan böylesi bir kurumun kanunda yerinin olması sansürlü bir basının devamı niteliğinde olacaktır.

İletişim Başkanlığına Basın Kanunu’nda yetki verilmesi Anayasa’nın 28, Anayasa’nın 26, Anayasa’nın 2, 5, 10, 12, 13’üncü maddelerine açıkça aykırıdır.

CHP’li Turan Aydoğan da “Bizim buna ‘evet’ deme imkan ve ihtimalimiz yok. Bu, günahkâr bir maddedir. Bu, Türkiye’de basın özgürlüğünü öldürecek bir maddedir” diye konuştu.

Muhalefet tarafından verilen tüm değişiklik önergeleri reddedildi. İlgili madde olduğu gibi kabul edildi.

İktidarın sopası haline gelen kurumu daha fazla yetkilendiriyorsunuz

Süreli yayınların çıkarılması için yönetim yerinin bulunduğu cumhuriyet başsavcılığına bir beyanname yerine Basın İlan Kurumu’na beyanname verilmesi ve beyannameye dair yayının durdurulmasına ilişkin madde de tartışmalara yol açtı.

CHP’li Bülbül, “İktidarın sopası haline gelen kurumu ‘daha fazla yetkilendirmek istiyoruz’ anlamına geliyor. Bu basın özgürlüğüne yönelik açıkça bir müdahaledir. Önceki durumda olduğu gibi cumhuriyet savcılıklarının beyannameleri alması gerekir” sözleriyle karşı çıktı.

Teklif sahibi MHP‘li Feti Yıldız ise cevaben “Basın İlan Kurumu, düşünce ifade özgürlüğü kapsamında ayrımcılık gözetmeyen kurumdur” dedi.

İlgili haber: Türkiye basın özgürlüğünde 180 ülke arasında 149’uncu sırada

Teklifte, internet haber sitelerinin ‘zarar gören kişinin’ düzeltme ve cevap yazısının aldıktan en geç bir gün içinde yayınlaması ve yayın hakkında verilen erişimin engellenmesi veya çıkarılması durumunda bir hafta süreyle bunu yayımlanmasına ilişkin bir madde de bulunuyor.

CHP’li Rafet Zeybek, “Zarar gören dediğinizde çok sakıncalar ortaya çıkacak. Her haber için cevap hakkı doğması da gündeme gelecek” dedi ve bu kısmın ‘gerçeğe aykırı haber’ olarak değiştirilmesini istedi.

Ancak maddede bu değişiklik de yapılmadı, yalnızca tekzip metninin ana sayfada tutulma süresi bir hafta yerine 24 saate indirildi.

İlgili haber: Sosyal medya yasası Meclis’te: Üç yıla kadar hapis cezası geliyor

Komisyon toplantısının sonucunda muhalefet şerhleri dikkate alınmadan 15 madde, şu değişiklerle kabul edildi:

• -Süreli yayınların çıkarılması için Basın İlan Kurumu’na beyanname verilmesi ve beyannameye dair yayının durdurulmasında İstanbul Asliye Ceza Mahkemelerinin görevlendirilmesine ilişkin maddeden, “İstanbul” ibaresi; iş yükünün ülke geneline yayılması amacıyla çıkarıldı.
• İnternet haber sitelerinin tekzipleri aldıkları en geç bir gün içinde yayınlaması ve yayın hakkında verilen erişimin engellenmesi, çıkarılma kararının uygulanması veya çıkarılması durumunda bir hafta süreyle kalması maddesinde bir haftalık süre 24 saat olarak değiştirildi.
• Serbest basın kartının tanımı “geçici bir süreyle çalışmayan medya mensuplarına verilen basın kartı” iken “yurt dışında serbest gazetecilik yapan Türk vatandaşlarına verilen basın kartı” eklemesi yapıldı.
• ‘Medya alanında faaliyet göstermeleri şartıyla sendikalar ile kamu yararına faaliyette bulunduğu cumhurbaşkanı kararıyla tespit edilen dernek ve vakıfların yöneticilerine basın kartı verilebilmesi’ hükmündeki ‘cumhurbaşkanı kararı’ ibaresi çıkarıldı.
• Basın kartı alabilecek yabancı medya mensuplarında aranan şartlar arasında “Türkiye’de çalışma izinlerinin olması” ibaresi “6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu uyarınca çalışma izinlerinin olması” olarak değiştirildi.
• Basın Kartı Komisyonu kararlarının başkan tarafından onaylandıktan sonra uygulanacağına ilişkin hüküm metinden çıkarıldı.
• Basın kartının iptaline ilişkin “basın ahlak esaslarına aykırı davranışlarda bulunması halinde Komisyon kararıyla basın kartı iptal edilir” maddesi, “basın ahlak esaslarına aykırı davranışlarda bulunması halinde ihlalin mahiyeti göz önünde bulundurularak Komisyon tarafından basın kartı sahibi uyarılabileceği gibi basın kartının iptaline de karar verilebilir” olarak değiştirildi.