Deneye Hayır Derneği: Hayvan haklarıyla ilgisi olmayan STK temsilcileri hayvanlarla ilgili karar veriyor

Deneye Hayır Derneği, yönetmelik gereği bir üyesinin “kurum veya kuruluş ile çıkar ilişkisi olmayan, sivil toplum kuruluşuna üye bir kişi” bulundurma zorunluluğu olan Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulları‘na (HADYEK) Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER) üzerinden bilgi edinme dilekçesi gönderdi.

Dernek, HADYEK’e sivil toplum kuruluşuna üye olma zorunluluğu olan üyelerinin hangi sivil toplum kuruluşuna üye olduklarını sordu.

101 kurula dilekçe gönderen derneğe, yalnızca 38 kurul bilgi verdi.

Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmeliği gereği, bilimsel çalışmalarda hayvan kullanımına ve hayvan kullanımının etik ilkelere uygunluğuna HADYEK karar veriyor.

STK temsilcileri hangi derneklere üye?

Gelen cevapları değerlendiren Deneye Hayır Derneği, yalnızca üç kurulun üyesinin hayvanları koruma amacıyla kurulan derneklere üye olduğunu açıkladı.

Diğer HADYEK’lerdeki sivil toplum kuruluşu temsilcilerinin üye oldukları kuruluşlar şöyle:

• Eğirdir Turizm Tanıtma ve Doğa Sporları Derneği
• Türkiye Muhasebe Uzmanları Derneği
• Kahramanmaraş Fotoğraf ve Sinema Amatörleri Derneği
• Kayseri Kafkas Derneği
• Hakikat Aşevi
• Ordu Şairler Yazarlar Sanat Merkezi Derneği
• Sakarya Müteahhitler Birliği
• Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği
• Anadolu Kadınlar Derneği

‘Vicdana aykırı hiçbir atamayı kabul etmiyoruz’

Deneye Hayır Derneği Hukuk Komitesi’nden Avukat Dilruba Uslu, hayvan haklarıyla ilgisi olmayan sivil toplum örgütü temsilcilerinin kurul üyesi olarak seçildiğini belirterek şu açıklamalarda bulundu:

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’muzun 2. Maddesi ‘Herkes, haklarını kullanırken ve borçlarını yerine getirirken dürüstlük kurallarına uymak zorundadır. Bir hakkın açıkça kötüye kullanılmasını hukuk düzeni korumaz’ demektedir.

Yine devlet kurumları ya da özel kurumlar mevzuatın onlara tanıdığı hakları kullanırken bu temel kurala uygun hareket etmelidir. Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulları hayvanlar üzerinde yapılacak deneylerle ilgili karar mercileridir. Bu kurullar oluşturulurken de dürüstlük kuralı ihlal edilmemeli, mevzuat maddeleri yorumlanırken o mevzuatın amacı da göz önünde bulundurularak yalnızca lafzi yorum yapmaktan kaçınılmalıdır.

Ancak bazı kurullarda yönetmelik maddesindeki bir açıktan yararlanılarak hukuka aykırı uygulamalar yürütüldüğünü, hayvan hakları ile ilgisi dahi olmayan Sivil Toplum Örgütü temsilcilerinin kurul üyesi olarak seçildiğini tespit ettik.

Bu hukuka aykırılıkların düzeltilmesi için de derneğimizin hukuk komitesi olarak harekete geçtik. Hukuka ve vicdana aykırı olan hiçbir atamayı kabul etmiyoruz.”

‘Uygulamada, amaç görmezden geliniyor’

Deneye Hayır Derneği Hukuk Komitesi’nden Avukat Ezgi Karakaya ise, sivil toplum örgütü temsilcilerinin HADYEK’lerde hayvanların haklarının korunması amacına hizmet etmek için görevli olduklarını hatırlatarak, şunları söyledi:

Sivil toplum örgütü temsilcilerinin HADYEK’lerde üye olmasını ve deneylerde hayvan kullanımında ve etik kurallara uyulup uyulmadığı konusunda oy hakki sahibi olmasını öngören mevzuat hükmü, deneylerde kullanılan hayvanların haklarının korunması amacına hizmet etmektedir.

Uygulamada ise bu amaç görmezden geliniyor ve hayvan haklarıyla alakası dahi bulunmayan sivil toplum kuruluşu temsilcileri, HADYEK’lere üye olarak hayvanların yaşamı hakkında oy hakkı sahibi oluyor. Bu uygulamayı kabul etmiyoruz.”

Dernek, konuyla ilgili yasal haklarını arayacaklarını kaydetti.

Daha önce de benzer süreç yaşanmıştı

Hayvan Hakları ve Etiği Derneği, 2018 yılında Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kuruluna, yönetmelikte yer alan “Hayvanları korumaya yönelik sivil toplum örgütlerinden bir üye” ibaresiyle seçilen Laboratuvar Hayvanları Bilim Derneği üyesinin hayvanları korumaya yönelik amacı taşımadığını ve bu seçimin hukuka aykırı olduğu iddiasıyla dava açmıştı.

Uzun süren dava sürecinde İdare Mahkemesi seçimin hukuka aykırı olduğuna karar verse de, Bakanlığın kararı istinaf etmesi üzerine karar üst mahkemeye taşınmıştı. Karar henüz netleşmedi.