Validebağ Korusu - Fotoğraf: Ufuk Çeri
Haber: Ufuk ÇERİ
*
Son yıllarda, İstanbul‘un merkezindeki büyük yeşil alanlardan biri olan Validebağ Korusu, doğal güzelliğinin yanı sıra betonlaşma ve talanla mücadele eylemleriyle de kamuoyunun sık sık gündemine geldi.
İstanbul’un Üsküdar ilçesinde bulunan ve 354 bin m2’lik bir alana yayılan bu koru, kentin Anadolu yakasındaki en büyük ikinci yeşil alan. Koşuyolu semti ile Altunizade ve Barbaros mahallesinin kesiştiği bölgede yer alıyor.
Korunun doğal yapısı yıllar boyunca tehdit altındaydı ancak 1990’ların ortalarından itibaren betonlaşma tehdidi daha da arttı. Çevre sakinleri, bir yandan hukuki yollara başvururken bir yandan da iş makinelerinin koruya girişini de engelledi. Uzun yıllar boyunca, bölge halkının tabandan örgütlenerek sürdürdüğü koruyu koruma mücadelesi, en sonunda yargı kararlarıyla kazanıldı.
Yeşil Gazete olarak, uzun yıllara yayılan koruyu koruma savaşımlarını kendilerinden dinledik..
Fotoğraf: Ufuk Çeri
Validebağ Savunması’ndan Aysel Okan, 30 yıldır korunun yanındaki mahallede oturduğunu söylüyor.
Tüm boş vakitlerini koruda geçirdiğini belirten Okan, “Yeğenlerim hepsi burada büyüdü diyebilirim. Koru benim için çok önemlidir. Bu mahalleye taşındığımdan beri çalışırken her hafta sonu mutlaka burada beş-altı saat geçirirdim. Şimdi ise her fırsatta buraya geliyorum” diyor.
Aysel Okan – Fotoğraf: Ufuk Çeri
1998 yılında korunun bir kısmının Marmara Üniversitesi’ne tahsis edilmesiyle beraber mücadeleye başladıklarını söyleyen Okan koruyu koruma mücadelelerinin başlangıcını şöyle anlatıyor:
“Bu koruyu korumak için ne yapacağımızı yakın arkadaşlarla konuşmaya başladık. Büyük bir toplantı organize ettik. Eşim o zaman hayattaydı ve bir bildiri yazmıştı. Biz tek tek evleri dolaştık. Mahalle sakinleriyle yüz yüze görüştük. Öğretmenevi’nin salonunda büyük bir toplantı organize ettik. Toplantı sabahı evden erkenden çıktığımızda yolda eşime, ‘Nihat, insanlar öğretmenevine doğru gidiyor. Bunlar bizim toplantıya gelmiş olmasın’ demiştim. Eşim de gülümsedi, ‘abartma’ diye yanıtlamıştı. Bir geldik baktık tıklım tıklım salon. Buranın nasıl korunması gerektiği konuşuldu. Uzmanlara danışalım kararı çıktı”
Validebağ Savunması – Fotoğraf: Ufuk Çeri
Korunun korunması için öncelikle sit alanı ilan edilmesi gerektiğini öğrendiklerini belirten Okan, “Tek tek ağaçların envanterlerini çıkardık: Ne kadar ağaç var, kaç yaşında, kaç tür var. O zaman ekolojik sorunlar çok fazla gündemde değildi. 98 yılından bahsediyoruz. Ondan sonra kuşları saydırdık. 99 yılında burayı SİT alanı ilan ettirdik. Mücadelemiz böyle başladı” diyor.
Validebağ Korusu, 2014 yılında iki yıllığına İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne (İBB) devredildi. O dönemde, korunun çevresinde birçok cami olmasına karşın girişlerinden birine de cami yapıldı. Polisin sert müdahalelerde bulunduğu o günlerde caminin bir cemaatinin olmamasına karşın yapıldığı belirtilmişti.
2018 yılında ise koru için ‘Millet Bahçesi projesi’ hazırlandı ancak bu proje de hayata geçmedi. Üsküdar Belediyesi Meclisi Mart 2020’de, yani salgının başında ‘olağanüstü’ gündemle toplandı ve mülkiyeti Hazine’ye ait olan korunun 261 bin metrekarelik bölümünü bakım ve onarım gerekçesiyle Üsküdar Belediyesi’ne tahsis etti.
Yaklaşık bir yıl sonra de dönemin Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, 24 Nisan’da Üsküdar’ı ziyaretinin ardından sosyal medya hesabından Validebağ Korusu’nda Üsküdar Belediyesi’yle ‘Düzenleme ve Rehabilitasyon Projesi’ni hayata geçireceklerini duyurdu.
Bu sırada Validebağlıların açtığı davalar da devam ediyor; yargıdan ardı ardına “yürütmeyi durdurma” kararları çıkıyordu.
Okan, korunun bugüne kadar korunmasını sivil toplum örgütleri ve halkın mücadelesiyle olduğunu vurguluyor.
Validebağ Korusu – Fotoğraf: Ufuk Çeri
Doğma büyüme mahalleli olan Figen Küçüksezer de korunun korunması mücadelesine 2014’te katıldığını belirtiyor:
“Validebağ Savunması, Gezi direnişinden sonra oluşan forumlar sonucu ortaya çıktı. 2014 yılında Üsküdar Belediyesi 1200 metrekarelik korunun otopark olarak kullanılan alanına cami yapmak istedi. Yapmak istedikleri cami, dini tesis yasasına da uygun değildi, o dönemde 2500 metrekareden küçük alana dini tesis yapılması mümkün değildi. Ayrıca yeşil alan olarak tescilli bir alandı. Ama zorbalıkla ve tomalar eşliğinde insanları gazlayarak, coplayarak koruya girmeye çalıştılar. Halk burada büyük bir direniş gösterdi. Gezi’den sonra İstanbul’daki en büyük yeşil alan direnişi olduğunu söyleyebilirim. 2014’ten beri de Validebağ’ı korumak için her şeyi yapmaya çalışıyoruz.”
Figen Küçüksezer – Fotoğraf: Ufuk Çeri
Bakanlıklardan yerel yönetimlere devredilen koruda sürekli yapılan “çılgın projeler”in son adımı “Millet Bahçesi olduğunda ve Bakan Kurum, 2021 yılının haziran ayında “Pazartesi çalışmalara başlıyoruz” dediğinde, Validebağ Savunması bileşenleri koruda nöbet eylemi başlattı.
Küçüksezer , “Bakanın çalışmalara başlıyoruz dediği günün ertesinde muazzam bir kalabalık ile geldiler. Belediyenin park ve bahçeler çalışanları sivil çalışanları ve anladığımız kadarıyla mahalle teşkilatlarından da insanların olduğu yüzlerce kişi, polis eşliğinde koruyu işgal etti. Validebağ için üçüncü direniş süreci de böyle başladı” diyor.
Covid-19 pandemisinin devam ettiği bu süreçte, Savunma, uzmanların da desteğiyle “Biz ne istiyoruz” sorusunu yanıtlamak üzere çevrimiçi toplantılar düzenledi; akademisyenler ve meslek odalarından bilgilendirme seminerleri talep etti. Bu seminerler Mayıs 2021’de kitap haline de getirildi. Koruyu koruma çalışmaları ve nöbetler devam ederken, bir de çalıştay düzenlendi ve bunun sonucunda “Ekosistem tabanlı yönetim planı” ortaya çıktı.
Zekiye Demirer – Fotoğraf: Ufuk Çeri
Validebağ Savunması’ndan emekli öğretmen Zekiye Demirer, korularını belediyeye karşı korumak için kurdukları nöbet masalarından bir saat bile ayrılmadıklarını ifade ediyor:
“Koru’nun Koru olarak kalmasını istediğimiz için koruduk. Nöbet masalarına gelenler arasında koru içine yollar yapılsın, banklar, masalar konulsun, daha çok çay bahçeleri olsun diyenler de vardı. İşte o nöbet masalarının en büyük yararı böyle diyenlere karşı bizim onlara bıkmadan, usanmadan neden böyle kalması gerektiğini anlattık. Bunun çok büyük faydası oldu. Gençlere, yaşlılara, hatta nöbete denk gelen AKP’lilere anlattık. Arada tartışmalar olsa da asla vazgeçmedik.”.
Validebağ Korusu – Fotoğraf: Ufuk Çeri
CHP’li Sinem Dedetaş, 31 Mart yerel seçimlerinde Üsküdar Belediyesi’ni kazandıktan sonra Validebağ Korusu’nu ziyaret etti.
Seçim öncesinde de Validebağ’ın yeşil kalacağını sık sık dile getiren Dedetaş, hazırlanan ekosistem tabanlı yönetim planı”nı zikrederek, halkın taleplerine uygun davranacaklarını söyledi.
Sinem Dedetaş’ın ziyaretinden bir kare.
İBB ve Üsküdar Belediye Meclis üyesi Bülent Kaygun, koruyla ilgili bundan sonraki gelişmelere ilişkin Yeşil Gazete’ye değerlendirmede bulunarak “Doğa tahribatına ve ekolojik dengelerin altüst edilmesine yol açan politikaların karşısında olacağız. Toplumun ortak varlıklarının ve halkın kuşaklardan beri yararlandığı doğanın gaspına izin vermemek görevimiz. İstanbul’un oldukça sınırlı kalan doğal su toplama havzalarından birinin daha kaybedilmesi sonucunda, kuraklık ve hava kirliliğinin artacağı, doğal ekosistemin ve biyolojik çeşitliliğin zarar göreceğini biliyoruz. Bu sebeple yurttaşlarla beraber Validebağ’ı korumaya devam edeceğiz” dedi.
Bülent Kaygun – Fotoğraf: Ufuk Çeri
2023’ün Ocak ayında korunun millet bahçesi yapılmasına karşı bölge halkının açtığı dava, vatandaşların lehine sonuçlandı ve mahkeme , 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı ile 1/1000 ölçekli Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı’nı iptal etti.
Aralık’ta ise Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından açılan ve Üsküdar Belediye Başkanlığı ile İBB’nin de müdahil olduğu istinaf davasında; İstanbul Bölge İdare Mahkemesi 4. İdare Dava Dairesi kararın hukuka aykırı olmadığını bildirdi. Böylece 6. İdare Mahkemesi‘nin verdiği millet bahçesi yapılamaz” kararıyla ilgili temyiz yolu da kapanmış oldu.
Validebağ Savunması, halen korunun tahrip edilmesine karşı çalışmalarını sürdürürken, aynı zamanda İstanbul da yaşanan doğa tahribatına karşı da mücadele ediyor.
Yatay bir biçimde örgütlenen mahalle sakinleri, Validebağ Korusu içerisinde rehberli geziler de düzenliyor.