Avrupa’da ‘temiz pişirme’ zirvesi düzenleniyor: Afrika’da yarım milyon insanın hayatı kurtarılabilir

Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), 2024’ü herkesin temiz pişirmeye erişimini sağlama konusunda ilerleme açısından bir dönüm noktası haline getirmek amacıyla küresel liderleri ‘Afrika’da Temiz Pişirme Zirvesi’ için bir araya getiriyor.

IEA İcra Direktörü Dr. Fatih Birol, “Komşunuzun evi yanıyorsa, ona yardım edersiniz. Afrika bizim komşumuz” diyerek bu sorunun ciddiyetine dikkat çekti.

Dünya genelinde 2,3 milyar insan, insan sağlığına zararlı kirleticilerin salınımını önemli ölçüde sınırlayan veya önleyen yakıtlar ve ekipmanlara erişimden yoksun. Afrika’da dört kişiden biri, açık ateşler ve temel ocaklar üzerinde pişirme yaparken, bu durum kadınlar ve çocuklar arasında erken ölümlerin ikinci önde gelen nedeni olarak öne çıkıyor.

IEA’nın verilerine göre, Afrika’da temiz pişirme yakıtlarına erişim sağlamak için yıllık sadece 4 milyar dolarlık bir yatırım gerekiyor. Bu yatırım, Afrika’da yaklaşık yarım milyon kadının ve çocuğun erken ölümünü önleyebilir. Dr. Birol, “Bu büyük çevresel, ekonomik ve insani zorluk, nispeten mütevazı bir yatırımla çözülebilir,” diyerek Avrupa’nın bu sorunu çözme kapasitesine sahip olduğunu belirtti.

Zirve, Tanzanya Cumhurbaşkanı Samia Suluhu Hassan, Norveç Başbakanı Jonas Gahr Støre, IEA İcra Direktörü Dr. Fatih Birol ve Afrika Kalkınma Bankası Başkanı Dr. Akinwumi A. Adesina‘nın eş başkanlığında düzenleniyor. Zirveye yaklaşık 50 hükümetten temsilciler, çok sayıda devlet başkanı ve bakan katılıyor. COP28 başkanı Sultan Al-Jaber de zirveye katılarak BAE’nin bu konuda nasıl yardımcı olacağını açıklayacak.

Dr. Birol, “2024’ün bu sorunu nihayet çözmek için bir dönüm noktası olacağını düşünüyorum,” diyerek bu konuda umutlu olduğunu belirtti.

‣ Dünya Bankası: Tarımda dönüşüm sera gazı emisyonlarını üçte bir azaltabilir
‣ İklim değişikliği meyve verimliliğini ve ticaretini etkiliyor
‣ Kanada’daki plastik kirliliği görüşmelerinden yine karar çıkmadı

Zirvenin amaçları arasında temiz pişirmeyi küresel gündeme taşımak ve bu kritik sorun için daha geniş bir destek koalisyonu oluşturmak, hükümetlerden, kalkınma ajanslarından, iklim fonlarından, özel sektörden, hayırseverlerden ve sivil toplum kuruluşlarından finansal taahhütler sağlamak yer alıyor. Zirve ayrıca, temiz pişirme çabalarını ölçeklendirmek için finansman, karbon piyasaları, politikalar ve ortaklıklar etrafında somut, eyleme yönelik stratejiler geliştirmeyi hedefliyor.

Karbon kredilerine ek talep yaratılacak

IEA, zirveye hazırlık sürecinde, hükümetler, kalkınma ajansları, finans kurumları, uluslararası ve sivil toplum kuruluşları ve özel sektörle 150’den fazla teknik danışma gerçekleştirdi. Bu danışmalar sonucunda belirlenen taahhütler, zirvede katılımcılar tarafından tartışılacak ve hayata geçirilecek.

Finansman topluluğu, temiz pişirme için daha fazla fon sağlamayı taahhüt ediyor. Kalkınma ve hayırsever ortaklar, enerjiyle ilgili portföylerinin daha büyük bir kısmını temiz pişirmeye tahsis etmeyi taahhüt ederken, kalkınma ortakları da özel sermaye kolları aracılığıyla temiz pişirme için daha fazla finansman getirmeyi taahhüt ediyor. Karbon piyasaları topluluğu, temiz pişirme projelerinden yüksek bütünlükte karbon kredilerini artırmayı ve bu tür karbon kredilerine yönelik ek talep yaratmak için ülkeler, şirketler ve aracılarla çalışmayı taahhüt ediyor.

Hükümetler, temiz pişirmeyi ulusal planlama süreçlerine dahil ederek enerji yatırımlarının daha büyük bir kısmını temiz pişirmeye yönlendirmeyi, vergi ve ithalat vergisi indirimlerini değerlendirmeyi ve ulusal olarak belirlenmiş katkılar (NDC’ler) içinde temiz pişirmeyi netleştirmeyi taahhüt ediyor.

Temiz pişirme yakıtlarına geçiş, iklim değişikliğini hafifletebilir. IEA’nın raporuna göre, 2030 yılına kadar bu geçişle 1,5 gigaton CO2 eşdeğerinde net bir azalma sağlanabilir. Dr. Birol, “Bu büyük çevresel, ekonomik ve insani zorluk, nispeten mütevazı bir yatırımla çözülebilir” diyerek Avrupa’nın bu sorunu çözme kapasitesine sahip olduğunu belirtti.