Zimbabwe halkı yeni anayasa için sandığa gidiyor

Zimbabveliler Cumartesi günü yeni anayasayı oylamak üzere sandık başına gidiyor. Siyasal rakipler Cumhurbaşkanı Robert Mugabe ve Başbakan Morgan Tsvangirai arasında 2008’de kurulan koalisyonun şartlarından biri de yeni bir anayasa hazırlanmasıydı.

Taslak anayasa, ülkedeki üç siyasal partinin de temsil edildiği 25 üyeli bir komitenin ürünü. Hem Mugabe, hem de Tsvangirai’nin desteklemesi nedeniyle Cumartesi günü yapılacak olan halkoylamasında anayasanın kabul edilmesine kesin gözüyle bakılıyor. Taslak anayasa, 1980’den bu yana yürürlükte olan mevcut anayasadan büyük ölçüde farklı. İşte farklılıklardan bir kaçı:

Cumhurbaşkanı’nın görev süresi: Taslak anayasa Cumhurbaşkanı’nın her biri 5 yıl olacak şekilde en fazla 2 defa seçilebileceğini belirtiyor. Mevcut anayasada Cumhurbaşkanı’nın görev süresi 6 yıl ve tekrar seçilmesi konusunda herhangi bir sınır yok.

Yargı atamaları: Taslak anayasa Cumhurbaşkanı’na tüm yargıçları atama yetkisi veriyor ancak yargıçların Adalet Hizmetleri Komisyonu’nun hazırlayacağı listeden seçilmesi gerekiyor. Mevcut anayasaya göre ise Cumhurbaşkanı Adalet Hizmetleri Komisyonu’na sadece danışmak zorunda ve Komisyon’un düşüncesinin aksine hareket edebiliyor.unda herhangi bir sınır yok.

Yargısal yorum: Taslak anayasa, Güney Afrika Anayasası’nın 39. Bölüm’üyle benzer bir düzenleme içeriyor. Taslak anayasa, yargı organları ve diğer kurumların temel özgürlükleri ve insan haklarını yorumlarken “uluslararası hukuku dikkate alması” ve “ilgili yabancı hukuku göz önünde bulundurması” gerektiğini belirtiyor. Mevcut anayasa ise yargı organları ve diğer kurumlarla ilgili böyle bir düzenleme içermiyor

Uluslararası hukuk: Taslak anayasa, Zimbabve’nin tarafı olduğu tüm uluslararası sözleşmelerin, antlaşmaların ve anlaşmaların iç hukuka aktarılmasını gerektiriyor. Mevcut anayasa ise, aksine, Zimbabve’ye bunları iç hukuka aktarmak konusunda serbestlik tanımakta.

Diğer düzenlemeler:Bunun dışında taslak anayasa eşcinsel evliliği yasaklıyor, seçim bölgelerini yeniden düzenliyor, kamu borçlanmasını sınırlıyor. Taslak anayasa ayrıca, seçimler, insan hakları, cinsiyetler ve medya ile ilgili bağımsız kurumlar kuruyor. Bunun yanında taslak anayasa Yolsuzluk Karşıtı Komisyon’un yanı sıra bir de Ulusal Barış ve Uzlaşma Komisyonu kuruyor.

Anayasa oylamasına uluslararası ilgi büyük olsa da Zimbabve, Cumartesi günü yapılacak oylamaya Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği’nin gözlemci göndermesini reddetti. Zimbabve Dışişleri Bakanı Simbarashe Mumbengegwi yabancı gözlemcilerin nesnelliğiyle ilgili şüphelerini dile getirdi: “Gözlemci olabilmek için nesnel olmanız gerekir ve bir kez taraflardan birine ceza verdiğinizde nesnelliğiniz yanıp kül oluyor.” Mumbengegwi sözlerini şöyle sürdürdü: “Onların seçimlerine bizi hiçbir zaman davet etmeyenleri neden davet etmek zorunda olduğumuzu anlayamıyorum.”

Buna karşın, Afrika Birliği oylamayı gözlemek üzere davet edildi.

 

(I-CONnect, Anayasa Gündemi)