Vietnam kömürden çıkış için 15,5 milyar dolar destek alacak

Adil Enerji Geçiş Ortaklığı (Just Energy Transition Partnership, JETP) kapsamında enerji dönüşümünü destekleyen en son mali paket, dün Vietnam için yayınlandı. Vietnam, Güney Afrika ve Endonezya‘nın ardından JETP başlatan üçüncü ülke oldu.

G7 ülkeleri ile Danimarka ve Norveç, ülkenin kömürden uzaklaşmasını hızlandırmak ve yenilenebilir enerjiyi yaygınlaştırmak için Vietnam’a kamu ve özel sektör finansmanının yarı yarıya paylaşıldığı 15.5 milyar dolarlık bir mali paket teklif etti.

Paketin öne çıkan unsurları şöyle:

• 7.75 milyar $ kamu sektörü finansmanı ile birlikte HSBC, Bank of America ve Mizuho gibi bazı GFANZ üyelerinin desteğiyle özel finansman tarafından 7.75 milyar $ harekete geçirilecek
• Kasım 2023’e kadar bir Kaynak Seferberliği Planı (Güney Afrika için geliştirilen yatırım planına benzer) geliştirilecek ve rüzgar, güneş, enerji verimliliği, depolama, elektrikli araçlar ve istihdamın yeniden eğitilmesi için yatırım engellerinin ve fırsatlarının belirlenmesine odaklanacak
• Vietnam elektrik sistemi için emisyonlarını 2030 yılında (mevcut net sıfır iklim stratejisinden beş yıl önce) pik seviyesine getirecek;

• • 2030’dan sonra karbonu tutulmayan kömürü aşamalı olarak bırakılacak ve eski kömürlü termik santrallerin kapatılmasını müzakere etme planıyla, pik kapasitesini 37 GW’tan 30,2 GW’a (2020’de yaklaşık 21 GW’tan) düşürmek için planlanan kömür boru hattının azaltacak,
  • Mevcut hedefi %36 olan yenilenebilir elektrik üretimi, 2030 yılına kadar rüzgâr, güneş ve hidroelektrik kaynaklarından %47’ye çıkarılacak.

Yayınlanan deklarasyon, finansmanın ne kadarının kredi yerine hibe olarak verileceğine doğrudan değinmiyor. Bu konu müzakerelerde bir tıkanma noktasıydı ve anlaşmanın işçilerin yeniden eğitilmesi gibi mali getiri sağlamayan ‘adil’ unsurlarının finanse edilmesini sağlamak açısından çok önemli görülüyor. Açıklamada sadece finansmanın Vietnam’ın borç yönetimi çerçevesine uygun olması, hükümetin başka türlü erişebileceğinden daha iyi şartlarda olması ve mevcut kalkınma fonlarını saptırmaması gereken ‘uygun finansal araçlar’ yoluyla sağlanmasına atıfta bulunuluyor.

Vietnam’ın elektrik ihtiyacının yarısı kömürden

Kömür, Vietnam’ın elektrik şebekesine hakim durumda ve 2020 yılında ülkenin enerji ihtiyacının yaklaşık yarısı kömürden elde edilirken, hidroelektrik olmayan yenilenebilir enerji kaynakları sadece %5’lik bir paya sahipti.

Vietnam, 2050 yılına kadar net sıfır emisyona ulaşma hedefine sahip, Küresel Metan Taahhüdünün bir üyesi (2030 yılında metan emisyonlarını 2020 seviyelerine kıyasla %30 azaltma hedefini destekliyor) ve aynı zamanda yeni izinlerin verilmesini ve yeni kömür yakıtlı enerji üretim projelerinin inşasını durdurmayı taahhüt eden Küresel Kömürden Temiz Enerjiye Geçiş beyanının imzacılarından biri.

‘Emisyonları planlanandan beş yıl erken zirveye çıkarabilecek’

Trend‘den araştırmacı Andri Prasetiyo, açıklanan paketi şöyle değerlendirdi:

“15.5 milyar dolarlık bu iklim anlaşması Vietnam’a fosil kömür enerjisinden enerji dönüşümünü hızlandırmak için gereken ivmeyi sağlayabilir. Tabii ki anlaşmanın gerçekten şeffaf, hesap verebilir ve kapsayıcı bir şekilde geliştirilmesi ve uygulanması şartıyla. Ülke ayrıca, ağır borç tuzağına düşmemek ve emisyon seviyelerini düşürmede başarısız olmamak için kömür enerjisinden sürdürülebilir yenilenebilir enerjiye sıçrayarak enerji politikasını yeniden yönlendirmelidir. Bu aynı zamanda yanlış ve maliyetli bir çözüm olan fosil gaz ve ileri kömür teknolojisine verilen desteğin durdurulmasını da içermektedir.”

IDDRI ve BM Vakfı‘ndan David Levai ise 15.5 milyar dolarlık bu anlaşma ile gelişmiş ülkelerin Vietnam’ın 2030 yılında, planlanandan beş yıl önce emisyonlarını zirveye çıkarmasına ve kömürden elde edilen elektriğin yenilenebilir enerji kaynaklarıyla ikame edilmesini hızlandırmasına yardımcı olacağını söyledi.

“Bu anlaşma, gelişmiş ve orta gelirli ekonomilerin, özel sektör de dâhil olmak üzere çok çeşitli paydaşların katılımıyla pragmatik ve ülkeye özgü çözümler üreterek kömürden elektrik üretimini mümkün olduğunca erken bir tarihte sonlandırmaya odaklanmaya devam ettiklerini göstermektedir. Güney Afrika’daki gibi önceki JET-P’lerden alınan bazı derslerin entegre edildiği de görülüyor – donör koordinasyonu ve sekretarya, özel sermaye seferberliği – ancak eşitlik ve adalet boyutlarına ilişkin ayrıntılar çok az. İşçilerin yeniden eğitilmesi ve becerilerinin artırılmasına ne kadar hibe aktarılacağı ve yerel sivil toplumun katılım düzeyi bu ortaklığın başarısı için kritik faktörler olacaktır ve bu konunun bir an önce açıklığa kavuşturulması gerekecektir”.