Türkiye’de işkence ve kötü muamele vakaları 2022’de artış gösterdi

Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV), “2022 Yılı Tedavi Merkezleri” isimli raporunu açıkladı. Rapora göre 2022 yılı, 2001-2022 döneminde en çok sayıda şikâyet başvurusu alınan ikinci yıl oldu.

2022 yılında kendisi ya da bir yakınının işkence ve kötü muameleye maruz kaldığı iddiasıyla bin 201 kişi TİHV’e başvurdu. Rapora yönelik değerlendirmelerde bulunan TİHV Başkanı Metin Bakkalcı, yüksek başvuru sayısının insan hakları konusundaki kötü gidişatın bir göstergesi olduğunu belirtti.

Rapora göre, vakfa başvuran 1,201 kişiden 1,117’si kendisi, 84’ü ise bir yakını işkence ve kötü muamele gördüğü için TİHV temsilciliklerine ulaştı. Başvuranların bin 79’unun Türkiye içinde, 38’inin ise Türkiye dışında işkence ve kötü muamele gördüğü belirlendi.

Başvuranların en küçüğü 3, en büyüğü 76 yaşında

Gördüğü işkence ve kötü muamele nedeniyle başvuranların en küçüğünün 3 yaşında, en büyüğünün ise 76 yaşında olduğu bildirildi. Başvuranların yüzde 56,9’unun erkek, yüzde 39,1’inin kadın, yüzde 4’ünün ise LGBTİ+ olduğu ifade edildi.

Vakfa başvuranların yüzde 70,2’si fiziksel müdahaleye, yüzde 83,4’ü tehdit ve hakarete, yüzde 45,2’si de pozisyonel işkenceye uğradığını kaydedildi. Başvuranların yüzde 43,5’i cinsel işkence gördüğünü anlatırken üç kişi de tecavüze uğradığını dile getirdi.

Ters kelepçe, tehdit, hakaret

Vakfa başvuranların yüzde 70,2’si fiziksel müdahaleye, yüzde 83,4’ü tehdit ve hakarete, yüzde 45,2’si pozisyonel işkenceye uğradı.

497 kişi ters kelepçeli halde bekletildi.

Başvuranların yüzde 43,5’inin cinsel işkence gördüğü tespit edilirken, 3 kişinin tecavüze uğradığı aktarıldı. 80 kişi fiziksel cinsel tacize uğradı.

Sokakta ve Emniyet’te

Barışçıl toplantı ve gösterilere yönelik artan baskı ve engellemeler, bu yıl da TİHV Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezleri raporuna da yansıdı.

Gözaltı sürecinde işkence görenlerin yarısından fazlası (yüzde 50,6’sı) sokakta ya da açık alanda işkence ve kötü muamele gördü.

Gözaltı sürecinde işkence gördüğünü belirten her iki kişiden birinin (50,7) götürüldüğü Emniyet müdürlüklerinde işkenceye ve kötü muameleye maruz kaldığı tespit edildi.

Vakfa başvuranlardan 131’i İstanbul Emniyet Müdürlüğü’nde, 103’ü Van Emniyet Müdürlüğü’nde işkence ve kötü muamele gördüğünü belirtti.

Rapora göre, karakollar, jandarma komutanlıkları/karakolları kadar gözaltı araçlarında da işkence ve kötü muamele sürdü. Gözaltı sürecinde işkence görenlerin yüzde 30,7’si araç içinde kolluk güçlerinin işkence ve kötü muamelesine maruz kaldı.

Onur ayı

Raporda Onur Ayı etkinliklerine yönelik engellemeler ve kolluk müdahaleleri nedeniyle İstanbul,  Ankara ve İzmir’deki tedavi merkezlerine yapılan başvuruların haziran ayında ciddi şekilde yoğunlaştığına dikkat çekildi.

Diyarbakır, Van ve Cizre

Raporda Diyarbakır, Van ve Cizre’deki TİHV merkezlerine yapılan başvuruların her yıl giderek arttığının da altı çizildi. Bu durumun bölgede ifade özgürlüğü ile barışçıl toplantı ve gösteri özgürlüğüne yönelik yasaklamalarla birlikte ele alınması gerektiği vurgulandı.

Ayrıca raporda, gördüğü işkence ve kötü muamele nedeniyle vakfa başvuranların yüzde 68,8’nin Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgesi doğumlu kişiler olduğu aktarıldı.

Adli muayene

Gözaltında adli muayene süreçlerinde yaşanan hak ihlalleri de TİHV’in raporuna yansıdı. İşkence gördüğü için TİHV’e başvuranların çoğunluğu, gözaltı süreçlerinde adli muayeneleri yapılırken kolluk güçleri muayenehaneden çıkarılmadığını, yakınmalarının dinlenmediğini anlattı.