Türkiye’de doğru bilgiyi aramak: Çöldeki vahanın peşinde

NewsLabTurkey Research Hub’dan Dr. Sarphan Uzunoğlu ve Verda Uyar,  yayınladıkları “Türkiye’de doğru bilgiyi aramak: Çöldeki vahanın peşinde” başlıklı araştırmalarıyla Türkiye’deki doğrulama aktörlerini ele aldı.

Araştırmaya göre Türkiye’deki doğrulama kuruluşları son dönemde en çok sağlık ve bilim gibi konulara eğilirken, siyaset alanındaki doğrulama yapma oranı bazı kurumlarda azalırken kimi kurumlarda da belirli siyasi partilerin ve grupların aleyhine olacak şekilde yoğunlaşıyor.

Siyasi atmosfer etkili

Türkiye’de aktif olarak doğrulama yapan Teyit, Doğruluk Payı, Malumatfuruş, Günün Yalanları gibi platformların temsilcileriyle görüşülen çalışma Türkiye’deki mevcut siyasi atmosferin doğrulama faaliyetlerini kısıtladığını gösteriyor. Kamuoyuyla yanlış bilgi paylaşan siyasi otoriteler sosyal medyada viral olmuş aldatıcı veya sahte içerikler kadar doğrulanmıyor ya da doğrulanamıyor.

Doğrulama kuruluşlarını üç ayrı kuşak içerisinde değerlendiren araştırma Türkiye’nin yanlış bilgiyle mücadele serüveninin kurumsallıktan uzak gönüllü ekiplerin emeğiyle başladığını ve zamanla kendilerini tamamen bu alana adayan, içerik kapsamı, gelir modelleri ve metodoloji bakımından çeşitlenen profesyonel yapıların oluştuğunu belirtiyor.

Anonimlik ve kurumsallık

Araştırma kapsamında konuşulan doğrulamacılar arasında doğrulamanın gazetecilik faaliyeti olup olmadığı konusunda bir uzlaşma bulunmazken, genel olarak kimse doğrulamanın gazetecilik endüstrisiyle ilgisini inkâr etmiyor.

Kurumsallaşmanın ve şeffaf bir şekilde yayıncılık yapmanın doğrulama kuruluşlarının potansiyelini etkileyip etkilemediği sorulduğunda ise verilen yanıtlar çeşitleniyor. Bazı kuruluşlar anonimliğin ve kurumsal olmayan yapının onları daha özgür kıldığını söylerken bazıları da kurumsallığın hem etkiyi artırdığı hem de finansal güç sağladığı görüşünde.

Siyasetteki merkezileşme bilgi edinmeyi engelliyor

Söz konusu Cumhurbaşkanlığı Sistemi olduğunda bile uzun süredir alanda aktif olan doğrulama platformlarında ortak bir kanı hakim. Siyasetteki merkezileşme, bilgi kaynaklarının da merkezileşmesine ve devletin farklı kurumlarından bilgi edinmenin zorlaşmasına yol açmış.

Devletten alınan verilerin de güvenilirliğinin sorgulandığı araştırmada birçok kullanıcı örneğin enflasyon gibi verilerin görmezden gelinemeyeceği; ancak küresel standartlarda üretilmiş başka veri setleriyle birlikte bunların sunulmasının daha doğru olacağı yönünde görüş belirtiyor.

Doğrulama kuruluşlarının birbirlerine olan güvenlerinden farklı veri biçimlerine olan ilgilerine kadar değişik sorular üzerinde duran araştırma NewsLabTurkey.org web sitesi üzerinden okunabiliyor.