Türkiye, fosil yakıt ve vahşi madencilik politikasını Afrika’ya ihraç ediyor

Türkiye, Afrika ülkeleriyle enerji ve maden alanlarında işbirliği ve ticaret sözleşmelerini artırıyor.

20’ye yakın Afrika ülkesiyle maden arama, petrol ve doğalgaz işbirliği konularında anlaşmalar imzalayan Türkiye, son olarak geçen hafta Oruç Reis araştırma gemisini Somali’nin Hint Okyanusu kıyılarına gönderdi. Oruç Reis petrol aramak için sismik araştırma yapacak.

Bu yılın sonunda ise Türkiyeli şirketler Nijer’de altın aramaya başlayacak.

Türkiye, 2000’li yılların başında “Afrika açılımı” başlatmış; bu girişim 2013’te Afrika Ortaklık Programı’na dönüştürülmüştü..

Bu adımların ilk sonuçları askeri ve savunma işbirliği anlaşmalarıyla görüldü. Son yıllarda ise fosil yatık ağırlıklı enerji işbirlikleri öne çıkıyor.

BBC’nin derlemesine göre, aralarında Somali, Sudan, Libya, Angola, Nijer, Nijerya, Fas, Cibuti, Mısır, Cezayir gibi ülkelerin bulunduğu 20’ye yakın ülkeyle madencilik ve enerji alanında anlaşmalar imzalayan Türkiye somut işbirliği süreçlerini hayata geçirmeye başladı.

Türkiye’nin savı: Sömürgeci değiliz, eşit ilişki kuracağız

Afrika kıtası hidrokarbon kaynaklarının yanı sıra elmas, altın, uranyum, kobalt, lityum gibi nadir bulunan madenlerle ABD, Rusya, Çin ve Fransa ve Almanya gibi büyük ekonomilerin dikkatini çekiyor.

Türkiye bu ülkelerle rekabet ederken sömürgeci geçmişi olmadığını ve Afrika ülkeleriyle eşit ilişki kurduğunu öne sürüyor.

Somali: Petrol arama ve üretimi

Türkiye ile Somali arasındaki ilişkiler, dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 2011’de bu ülkeye yaptığı ziyaretle sıkılaşmıştı. Dünyanın en fakir ve güvenlik açısından en sıkıntılı coğrafyasında bulunan ülkeye yapılan o ziyaretten itibaren iki ülke arasında derin ilişkiler kuruldu.

Şubat 2024’te imzalanan Savunma ve Ekonomik İşbirliği Çerçeve Anlaşması, Türkiye’ye Somali karasularını 10 yıl boyunca koruma karşılığında “deniz kaynaklarının gelişimine katkıda bulunma” hakkı verdi.

Ardından Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı ile Somali Petrol Otoritesi arasında “Türkiye ile Somali Arasında Hidrokarbon Arama ve Üretim Anlaşması” imzalandı ve Oruç Reis araştırma gemisi 25 Ekim’de Mogadişu Limanı’na demirledi.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, “Buradaki operasyonlara önümüzdeki süreçte uluslararası şirketlerin de katılımı söz konusu olabilir. Biz de Somalililer de buna açık olduklarını ifade ettiler. Yani kimse kendini geride kalmış hissetmesin. Biz öncü rolü üstleniyoruz” dedi.

Somali açıklarında, üç blokta 15 bin kilometrelik bir alanda üç boyutlu sismik faaliyet yapacak olan Türkiye, petrol bulunması durumunda bunu üretme yetkisine de sahip olacak. Anlaşma sadece denizde değil petrol bulunduğu öngörülen karasal bölgelerde de sondaj yapılmasını içeriyor.

Somali, Ekim 2022’de Amerikan şirketi Coastline Exploration‘a yedi blokta petrol arama ruhsatı vermişti.

Enerji uzmanları, jeosismik araştırmalara göre Somali’nin 30 milyar varile yakın petrol ve doğal gazı olabileceği öngörüsünde bulunuyor.

Nijer: Altın üretimi

Türkiye’nin Afrika’daki yatırımları açısından öne çıkan ülkelerinden biri de Nijer.

Geçen temmuz ayında Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Milli İstihbarat Başkanı İbrahim Kalın, Savunma Sanayi Başkanı Haluk Görgün ve Ticaret Bakan Yardımcısı Özgür Volkan Ağar’dan oluşan üst düzey Türk heyetin bu ülkeyi ziyaret etmiş; 2023’te askeri darbeyle iktidarı elde eden  cunta hükümetinin yetkilileriyle görüşmüştü.

Nijer; altın ve uranyum gibi doğal kaynaklar açısından zengin bir ülke.

Ziyarette, askeri ve savunma sanayi alanlarında yapılan işbirliği görüşmelerinin sonuçları ile ilgili net açıklamalar yapılmadı, ancak iki ülke arasında petrol ve doğalgaz işbirliği konusunda niyet beyanı imzaladı.

Ülkelerin enerji bakanları, 22 Ekim’de de İstanbul’da madencilik alanında işbirliği anlaşmasına imza attı.

Nijer 2019’da, ülkenin güneybatısında bulunan ve altın cevherleşmesi açısından potansiyeli yüksek üç sahayı MTA Uluslararası Madencilik Anonim Şirketi (MTAIC) adına ruhsatlandırmıştı. Bu sahalardaki üretimin bu sene sonuna doğru başlaması öngörülüyor.

Sahaların güvenliğinin Nijer askerleri tarafından sağlanacağı kaydediliyor.

Mısır ve Nijerya: Hidrokarbon işbirliği

Türkiye Sudan ile 2018’de “Altın ve İlgili Metallerin Aranması ve İşletilmesi İçin İmtiyaz Anlaşmasını” imzaladı. Ancak teknik çalışmalar henüz somut üretim aşamasına gelmedi.

Fas, Cibuti, Nijerya gibi ülkelerle de madencilik anlaşmaları imzalandı ancak henüz somut gelişmeler kaydedilmedi.

Dünyanın önde gelen petrol üreticilerinden olan Libya’da ise Türk Petrolleri Anonim Ortaklığı’na (TPAO) verilen kara ve deniz alanlarında önemli ruhsatlar verildi.

Türkiye ile Libya’nın 2019’da imzaladıkları deniz yetki anlaşması Doğu Akdeniz’deki dengeleri bozmuş ve tepki çekmişti.

Türkiye’nin, Mısır ve Cezayir ile de sıvılaştırılmış doğalgaz ticareti ve yeni üretim sahaları bulma adımları var.

Mısır ile son anlaşma Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah el-Sisi’nin 4 Eylül’deki Türkiye ziyareti sırasında imzalandı. 17 maddelik bu anlaşmayla iki ülke arasındaki enerji iş birliğini güçlenmesi, elektrik altyapısı ve ticareti, yenilenebilir enerji, enerji verimliliği, hidrojen ve nükleer enerji başlıklarında ortak projeler geliştirmesi hedefleniyor.

Nijerya ile yapılan üç farklı anlaşma da enerji verimliliği, yenilebilir enerji işbirliği ile hidrokarbon ve madencilik işbirliğini içeriyor. Nijerya dünya petrol rezervinin yaklaşık yüzde 3’üne sahip.

Türkiye ile Angola da 2021 senesinde hidrokarbon ve madencilik konularında işbirliği anlaşması imzaladı. Angola yaklaşık 13 milyar varil petrol rezervine sahip.