Sivil toplumu hedef alan ‘kitle imha silahları’ torba kanununa karşı kampanya başlatıldı

Türkiye Büyük Millet Meclisi‘nde (TBMM) görüşülen ve perşembe günü de Genel Kurul‘a gelmesi beklenen ‘Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun Teklifi‘ne yönelik açıklama yapan İnsan Hakları Ortak Platformu (İHOP) yapılacak düzenlemeyle çok ciddi hak ihlalleri yaşanacağını belirtti. Kanun teklifiyle ilgili açıklamalarda bulunan CHP İstanbul Milletvekili İbrahim Kaboğlu da teklifin anayasaya aykırı olduğunu vurgulayarak, temel hak ve özgürlükleri daha da geriye götüreceğini söyledi.

Adalet Komisyonu‘nda gündeme alınan ve 19 Aralık 2o2o tarihinde aynı komisyonda görüşülmüş ve TBMM Genel Kurulu’na sevk edilmişti. 

‘İçişleri Bakanlığı kayyım atama hevesinde’

Kaboğlu, kanun teklifinin anayasa ve İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’ne aykırı olduğunun altını çizerek İçişleri Bakanlığı‘nın derneklere kayyım atama hevesinde olduğunu söyledi:

Öyle ki derneklere ilişkin maddeler, teklifin adına uygun düşen maddelerden daha uzundur. Derneklere ilişkin madde önerileri, dernek özgürlüğünün güvencelerini pekiştirmek şöyle dursun; Anayasa’ya ve İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’ne çok yönlü olarak aykırıdır. Belediyelere halk iradesini tanımadan kayyım atayan, muhalif belediyeler üzerindeki vesayet yetkisini kötüye kullanan İçişleri Bakanlığı, bu teklifle, derneklere de kayyım atama hevesini ortaya koymaktadır. Yine mal varlığına el koymaya ilişkin öneriler de, Anayasa madde 35 ve İHAS 1 no’lu Ek Protokol madde 1’e aykırılık teşkil etmektedir.

Sivil toplumda yaşanacak değişiklikler

İHOP’un açıklamasında ise kanun teklifindeki son iki maddenin yürürlükte olduğu ve amaca yönelik sadece altı maddenin düzenlendiği belirtildi. Geri kalan 35 maddenin ise temel gerekçeyle doğrudan bir ilgisinin olmadığı söylendi.

Yardım Toplama ve Dernekler Kanunları‘nda yapılan değişiklikler ile mevcut dernek ve vakıfların yardım toplama faaliyetleri ve örgütlenme özgürlüğünün ciddi boyutlarda etkileneceği, sivil toplum kurumları devre dışı bırakılacağı vurgulandı. Teklifte yapılan düzenlemeyle şunların yaşanabileceği belirtildi:

• Türk Medeni Kanunu (TMK) uyarınca hakkında soruşturma açılan bir kişi nedeniyle bir derneğin yönetimine el konulabilecek.
• Teklif, daha önceden terör suçları veya kanunda belirtilen suçlardan mahkum olmaları ve cezalarının infazından sonra bile dernek üyelerinin dernek yönetici olamayacaklarına dair sürekli bir hak mahrumiyeti getirecek.
• Dernekler İçişleri Bakanlığı, Maliye ve Hazine Bakanlığı’nın oluşturduğu komisyonca görevlendirilen denetçilerle denetlendiği gibi, İçişleri Bakanı’nın gerekli gördüğü, denetim yetkisi verdiği kamu görevlileri de tarafından da denetlenebilecek.

Fonlar yasaklanabilecek

Yapılan açıklamada, sivil toplum kuruluşlarına verilen fonların yasaklanabileceğinin altı çizildi:

• Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanunu‘nda belirtilen fon sağlanması veya toplanması yasak fiillerin ortaya çıkması halinde, fiili gerçekleştiren dernek veya vakıfların mal varlığının dondurulmasına Cumhurbaşkanı karar verebilecek.
• Özel ve tüzel kişilerin yardım toplama usulleri 2860 sayılı Yardım Kanununda düzenlendi. Bu kanun uyarınca yardım toplayacak kişi/kurumlar bir dilekçe ile hangi konuda hangi il/ilçe sınırları içinde ne kadar süre ile yardım toplayacaklarına ilişkin bildirimi ilgili makama yapmakla yükümlü olacak.
• Derneklerin internet üzerinden yardım kampanyası açması mevcut izin sistemine dahil edilmekte; izinsiz yapılan yardım kampanyalarının internet ortamında sürdürüldüğü belirlendiği anda İçişleri Bakanlığına kampanyayı yürüten kuruma mail yolu ile ulaşarak 24 saat içerisinde kampanya çalışmasını sonlandırması, kampanya sağlayıcısına ulaşamadığı takdirde sulh ceza hakimliği kanalıyla erişim engelleme kararı talep etmesi yetkisi tanınacak.

Yardımlara el konulabilecek

İzin alınmadan toplanan yardımlara ise el konulabilecek:

• İzinsiz yardım toplayanlar ve bunlara yer sağlayanlar hakkında yüksek idari para cezaları düzenlenmiş; izinsiz toplanan yardımlara ilişkin idari para cezasının yanı sıra yardımlara el konulması, el konulan yardımlara ilişkin yaptırım yetkisi vali ve vali yardımcılarına bırakılacak.
• Özel kanundaki düzenlemeler saklı kalmak kaydıyla, bir dernek hakkında İçişleri Bakanlığı yahut mülki idari amirlikleri tarafından başlatılan inceleme sırasında, inceleme altındaki derneğin ortak iş yaptığı başka bir dernek ya da kuruluş var ise bunlardan da bilgi ve belgeler istenebilecek.

‘Geri çekilmeli’

İbrahim Kaboğlu, kanun teklifinin geri çekilmesi gerektiğine vurgu yaparak şunları söyledi:

Anayasa’ya ve İHAS’a çok yönlü olarak aykırılık nedeniyle geri çekilmelidir. Derneklere ilişkin mevzuatla ilgili değişiklikler, İçişleri Komisyonu’nda ele alınmalı ve teklif, Adalet Komisyonu’na, teklif başlığına uygun düşen maddelerle sınırlı olarak yeniden yazılmak suretiyle getirilmelidir.”

İHOP tarafından da kanun teklifinin iptali için bir imza kampanyası hazırlandı. Şu ana kadar 38 dernek de kampanyayı imzaladı.

Destek vermek isteyen dernekler kampanyaya buradan ulaşabilir.